Βασίλη Αποστόλου
Δασκάλου του Αου Δημοτικού Σχολείου Κοζάνης
Προτομές-Ανδριάντες –Μνημεία Κοζάνης
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης
Κοζάνη 2006 σελίδες:238
ISBN:960-87195-6-9
ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΣ 1767-1838
Κύρια όψη του βάθρου
ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΣ
ΙΑΤΡΟΦΙΛΟΣΟΦΟΣ
1768-1838
Δεξιά πλευρά της προτομής
Το όνομα της γλύπτριας
ΑΛΙΚΗ ΧΑΤΖΗ
Η προτομή του στήθηκε με δαπάνη του Ιατρικού συλλόγου Κοζάνης και των συγγενών του.
Γεννήθηκε στην Κοζάνη το έτος 1768 (18\431-443)
Οι πρόγονοί του
Το έτος 1646 ο πρόγονός του ιερέας Παπα -Γκίκας με το γιο του ιερέα Παπαγιώργη και 50 οικογένειες ένοπλες, από το Χόρμοβο της Βόρειας Ηπείρου κοντά στα Ακροκεραύνεια όρη, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Σκ’ρκας.
Πρώτη φροντίδα του Παπαγκίκα υπήρξε η ανοικοδόμηση του ναού του Αγίου Αθανασίου. Ο υιός του Παπαγιώργης έλαβε τον εκκλησιαστικό βαθμό του Σακελλάριου, έτσι έμεινε το επίθετο και στους απογόνους.
Ο Παπαγιώργης απέκτησε τρεις γιους και 7 θυγατέρες. Τακτοποίησε τις θυγατέρες χτίζοντας αντίστοιχα σπίτια στην Κοζάνη. Για τον ίδιο και για τους γιους έχτισε στην περιοχή του Σαριπάσχου το 1670 απλή πέτρινη διώροφη κατοικία, όπου εξελίχθηκε σε αρχοντικό των Σακελλαρίων με συνδρομή του πρωτότοκου γιου Ιωάννη.
( Ιπποκράτους 9)
Κατά τα πρώτα χρόνια της ανοικοδόμησης η Κοζάνη χωριζόταν σε δύο συνοικίες. Ως όριο αποτελούσε το ρέμα, η σημερινή οδός Παύλου Μελά. Ανατολικά της οδού ονομαζόταν Σαριπάσχου, δυτικά Γκιουλέρ μαχαλά, γελαστή γειτονιά γεμάτη με ρόδα.
Ένας από τους γιους του Παπαγιώργη ο Ιωάννης έγινε πάμπλουτος ασχολούμενος με το εμπόριο στην Ολλανδία, Πέστη, Κων\πολη, Λειψία. Ένα από τα τέσσερα αγόρια του Ιωάννη ο Κων\νος Σακελλάριος παντρεύτηκε τη Μποζιάνα Μπούνου κι έφεραν στη ζωή το μοναχογιό Γεώργιο που η προτομή του κοσμεί την πλατεία της πόλης.
Οι σπουδές του. Συνεργάτης του Ρήγα
Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στη γενέτειρά του από τον ιεροδιάκονο Καλλίνικο το έτος 1772 ο οποίος δίδασκε στο σχολείο της Κομπανίας στην Κοζάνη και το 1779 ο ιερομόναχος της Μονής Ολυμπιώτισσας Ελασσόνας Αμφιλόχιος του δίδαξε αρχαία φιλοσοφία.
Μετά τις σπουδές μεταβαίνει στην Πέστη της Ουγγαρίας να εργασθεί στις εμπορικές επιχειρήσεις του θείου του. Παράλληλα σπουδάζει Φιλοσοφία. Το 1786 μεταφράζει το πρώτο του έργο «Κόδρος» μία πεντάπρακτη τραγωδία.
Στην Πέστη στρατολογήθηκε στο ελληνικό τάγμα του «Γεδεών». Ξεχωρίζει ανάμεσα στους ΄Ελληνες, για τούτο τον επιλέγουν σημαιοφόρο. Το ξίφος του οι απόγονοί του το παραχώρησαν στο Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης, όπου φυλάσσεται μέχρι σήμερα.
Με το Ρήγα Φεραίο συνδέθηκε το 1790, όταν πήγε στη Βιέννη να σπουδάσει ιατρική. Γίνεται ένθερμος οπαδός και ασπάζεται τις επαναστατικές ιδέες. Παίρνει μέρος στη σύνταξη των επαναστατικών εντύπων του Ρήγα.
Ο Θεοχάρης Τουρούντζιας συνεργάτης του Ρήγα Φεραίου από τη Σιάτιστα, ηλικίας 22 ετών, κατά την απολογία του στους Αυστριακούς ομολόγησε ότι παρέλαβε από το Σακελλάριο τον επαναστατικό Θούριο για να τον αντιγράψει.(24\26)
Ο Αιμίλιος Λεγράντ στο βιβλίο «Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή» σ. 111 Αθήνα 1891 γράφει «Τέλος σημειούται ότι ο άνω μνημονευθείς Έλλην φοιτητής Σακελλάριος κατά την κατάθεση του Πέτροβιτς ομοίως κατέχεται όλος από τας ιδέας της απελευθερώσεως της Ελλάδος». (35\85)
Ο Λασσάνης στο γερμανικό χειρόγραφο για την εταιρεία του Ρήγα γράφει.(36\83) «Γύρω από μία εταιρεία του Ρήγα δεν γνωρίζει κανείς να πει κάτι θετικό… Μίλησα με το δόκτορα G.S.(Γεώργιο Σακελλάριο), ο οποίος βοήθησε το Ρήγα στη μετάφραση των επιστολών του «Νέου Ανάχαρση» …Ομόφωνα (οι τρεις) μου εξήγησαν, ότι ο Ρήγας απαιτούσε έναν όρκο σιωπής και συνεργασίας από εκείνους, στους οποίους εμπιστευόταν το σχέδιό του».
Ο γάμος του
Παντρεύτηκε το 1788 την Αναστασία, κόρη του Σιατιστινού γιατρού Καρακάση. Μαζί της έκανε τον υιό Κωνσταντίνο. Το 1800 πέθανε η αγαπημένη του σύζυγος στην Τσαριτσάνη, όπου εκεί ασκούσε την ιατρική ο Σακελλάριος, αφήνοντας μόνο το μοναχοπαίδι Κων\νο μόλις 7 ετών.
Σε ποίημά του για το θάνατο της γυναίκας του φανερώνει τα συναισθήματά του.
Πώς έτσι ήσυχα κοιμάσαι,
και τελείως δε λυπάσαι
της καρδιάς μου την πληγή;
Όθεν γλήγορα κι εμένα
θα δεχτεί, καθώς εσένα
η κοινή μας μήτηρ γη.
Οι σπουδές του. Τα πρώτα ποιήματα.
Ιατρική σπούδασε επί εξαετία στη Βιέννη, παρακινούμενος από τον πεθερό του ιατρό και αναγορεύτηκε διδάκτωρ της ιατρικής. Το διδακτορικό δίπλωμα ιατρικής με ημερομηνία 11 Δεκεμβρίου 1798 διασώζεται από τους απογόνους του.(34\35) Μιλούσε Γαλλικά, Λατινικά, Γερμανικά, Ιταλικά και πολύ καλά αρχαία ελληνικά. Απαρνείται το εμπόριο. Θεωρεί ότι τα δώρα του Ερμή δεν είναι σταθερά καθ’ ότι έχουν βάση σφαίρας, ενώ τα καλά που δίδει ο Απόλλων και η Αθηνά είναι στερεά με βάση κύβου.
Γεμάτος Ελλάδα μελετά τα κλασικά έργα. Ως ποιητής υπήρξε αντίπαλος του ποιητή και δικαστή Χριστόπουλου από την Καστοριά, ο οποίος διέμενε στο Βουκουρέστι.
Η παράθεση ποιημάτων των δύο με αντίθετες θέσεις δείχνει τη διαφορετική θεώρηση της ζωής. Ο Σακελλάριος ως εκπρόσωπος του νεοελληνικού διαφωτισμού με τα έργα του εξυμνεί την πνευματική ζωή, την αρετή, τη σοφία, ενώ ο Χριστόπουλος το κρασί, την ευθυμία με απώτερο σκοπό να ανακουφίζει τους υπόδουλους έλληνες.
Α.Χριστόπουλος Γ.Σακελλάριος
Βαρελοθήκη Βιβλιοθήκη
Λέξεις, λόγοι όλα κάτω Κούπες, στάμνες όλα κάτω.
Να γενεί βαρελοθήκη Καύσε τη βαρελοθήκη
η χρυσή βιβλιοθήκη σύστησε βιβλιοθήκη
Κατάρα Κατάρα
Κι αν πεθάνω, να πεθάνω Κι αν πεθάνω, να πεθάνω
στη βαρέλα μου επάνω στο βιβλίο μου επάνω
Ο γάμος του με τη Μητιώ
Το έτος 1805 ήλθε σε δεύτερο γάμο « παντρεύτηκε την κεκοσμημένην δια πλείστων φυσικών και επικτήτων αρετών, τη θυγατέρα του φιλοσόφου ιερέως Χαρισίου Μεγδάνου, Μητιώ». (13\293 ) Μαζί της έκανε τον Παυσανία και τις κόρες Βοζίτσα και Χαρίκλεια.
Παραθέτουμε το απόσπασμα του απογόνου Βασιλείου Πασχαλίδη στο βιβλίο του Γεώργιος Σακελλάριος σχετικά με τη γνωριμία της Μητιώς.(31\74)
«Ο ιατρός Σακελλάριος, σε μια επίσκεψή του στο αρχοντικό Μεγδάνη, στο φίλο και συνομήλικό του Παπα-Χαρίση, γνώρισε τη-δεκαεξάχρονη τότε Μητιώ, η οποία του προσέφερε το πατροπαράδοτο τότε γλυκό κουταλιού. Μετά την αποχώρησή της από τον «καλό οντά» όπου καθόταν οι δύο φίλοι, ο γιατρός ζήτησε από το φίλο του το χέρι της κόρης Μητιώς. Ο Παπα-Χαρίσης, αφού συνήλθε από την έκπληξή του, του υπενθύμισε με τη λογική που τον διέκρινε, ότι η Μητιώ θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν κόρη του. Ο Σακελλάριος, επέμενε και ο παπάς, υποχωρώντας μπρος την επιμονή του φίλου του, κάλεσε τη θυγατέρα του για να ρωτήσει τη γνώμη της. Η Μητιώ ήλθε χαμηλοβλεπούσα και κατακόκκινη από συγκίνηση και απήντησε στον πατέρα της, πως αν αυτός έδιδε τη συγκατάθεσή του αυτή δεχόταν την πρόταση του γιατρού, τον οποίο θαύμαζε από μικρή».
Ο Γεώργιος Κ. Σακελλάριος και η Μητιώ Χαρισίου Μεγδάνη απέκτησαν τρία παιδιά, τον Παυσανία όπου η κόρη του Κατερίνα παντρεύτηκε τον Αθανάσιο Διάφα, τη Βοζίτσα σύζυγο Αρμενούλη και τη Χαρίκλεια σύζυγο Χαϊδόπουλου.
Ο Σακελλάριος ως ιατρός
Υπήρξε περιζήτητος γιατρός όχι μόνον από Έλληνες αλλά κύρια από Τούρκους κρατούντες τους οποίους υπηρέτησε χωρίς τη θέλησή του.
Αρχικά πρόσφερε τις ιατρικές του υπηρεσίες στο νοσοκομείο Βουκουρεστίου κοντά στον πεθερό του Καρακάση, στην Κοζάνη το 1800, στη Σιάτιστα 1800, στην Τσαριτσάνη το 1800 (όπου έχασε τη γυναίκα του), στη Θεσσαλονίκη το 1802, στη Νάουσα το1802, στην Καστοριά προσλαμβάνεται από τους μπέηδες το 1802. Το 1803 υπηρετεί την ακμάζουσα κοινότητα των Αμπελακίων.
Από το 1804 ως το 1807 υπηρετεί τον πανίσχυρο διοικητή του Μπερατίου (Αλβανία) Ιμπραήμ –Πασά ο οποίος τον προσέλαβε με τη βία. Επιστρέφει στην Κοζάνη κατά τον Παν. Λιούφη το Μάρτιο του 1807. «Μη ευχαριστούμενος να διαμένει μεταξύ Αλβανών, πόθω του υιού αυτού και της μητρός Βοζίτσας».
Το 1807 καλείται να υπηρετήσει τον Αλή Πασά ως προσωπικός γιατρός. Ο Σακελλάριος αρνείται. Στρατιωτικό απόσπασμα του Αλή Πασά απάγει το γιατρό και την οικογένειά του και τους οδηγεί στα Γιάννενα. (31\26) Στα Ιωάννινα ο μικρός του γιος Κωνσταντίνος, από τον πρώτο γάμο του, μετά από πλευρίτιδα αφήνει την τελευταία του πνοή.
Το 1817 ο Αλή Πασάς εκτιμώντας την πνευματική συγκρότηση του γιατρού τον ορίζει σύμβουλο και κηδεμόνα του γιου του Σαλή ο οποίος στα δεκατέσσερα χρόνια του ορίζεται διοικητής Μπερατίου. Όταν ο Σαλή Πασάς αρρώστησε βαριά και κινδύνευσε να πεθάνει, κανένας γιατρός δεν μπορούσε να τον θεραπεύσει. Αποτέλεσμα έφεραν μόνο οι θεραπευτικές αγωγές του Σακελλάριου. Ο Αλή Πασάς τόσο πολύ ενθουσιάστηκε από την αποτελεσματικότητα του γιατρού που του χάρισε ένα κασελάκι με χρυσαφικά. Το κασελάκι εκτίθεται στο Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης. (31\29)
Το 1822, κατά την πολιορκία του Αλή Πασά διέφυγε από τα Ιωάννινα και έρχεται στην Κοζάνη. Στη συνέχεια τον ξαναβρίσκουμε γιατρό στο στρατόπεδο του Πασόμπεη στα Γιάννενα. Το 1823 τον βρίσκουμε στην Αλαμάνα να προσφέρει τις ιατρικές υπηρεσίες στο στρατόπεδο του Δερβίς Πασά. Το 1829 στον Μεχμέτ –Πασά στη Λάρισα και το1835 υπηρετεί στο στρατόπεδο του Χουσεϊν –Πασά.(31\30) Το 1835 επιστρέφει στην Κοζάνη.
Η σύζυγός του με πνευματικά χαρίσματα έμαθε την ιατρική. Βοηθούσε το σύζυγό της. Εξέταζε η ίδια τις γυναίκες των Οθωμανών, μιας ο οθωμανικός νόμος απαγόρευε άντρας να εξετάσει ασκεπή γυναίκα. Ενημέρωνε το σύζυγό της για τα συμπτώματα της ασθένειας, ο οποίος στη συνέχεια έδιδε την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.
Η Μητιώ μεταφράζει θεατρικά έργα
Η σύζυγός του Μητιώ συνεχίζουσα την παράδοση του φιλομαθέστατου πατέρα της μαθαίνει ξένες γλώσσες. Για καλύτερη εκμάθηση της γλώσσας μεταφράζει δύο κωμωδίες από τα Ιταλικά. Η επιλογή των κωμωδιών για μετάφραση δεν είναι τυχαία.
Όταν παντρεύτηκε η Μητιώ ήταν 16 χρονών. Ο ιατροφιλόσοφος 36. Διαφορά ηλικίας 20 χρονών. Τα έργα της έχουν σχέση με την επιλογή του συζύγου.
Το πρώτο της έργο « Η πατρική αγάπη ή η ευγνώμων δούλη». Κωμωδίες του Καρόλου Γλδώνη μεταφράστηκαν από τη Μητιώ στα Γιάννενα και τυπώθηκαν το 1818 στη Βιέννη της Αυστρίας με συνδρομή του Κοζανίτη εμπόρου Δημητρίου Ιωάννου Τακιατζή. Σύνολο στίχων 1605. Μια δούλη νιώθοντας ευγνωμοσύνη προς τον αποθανόντα ευεργέτη της δέχεται στον οίκο της τους φτωχούς συγγενείς του. Η δούλη τούς περιποιείται, ξοδεύει δικά της χρήματα. Ο εραστής της τής βάζει δίλημμα να εκλέξει αυτόν ή εκείνους. Η δούλη παλεύει με τον έρωτα και τη συμπάθεια. Τελικά κατορθώνει με υπομονή και φρόνηση να βρεθεί συμβιβαστική λύση.
Το δεύτερο έργο της «Η πανούργος χήρα» (σύνολο στίχων 1716) Τέσσερις νέοι κυριεύονται από τα κάλλη μιας πανέμορφης χήρας. Προσπαθούν να τη δελεάσουν με πλούσια δώρα, με υποσχέσεις. Τους βάζει διάφορες δοκιμασίες, οργανώνει την επιλογή σε σωστές ορθολογικές βάσεις επιλέγοντας τον καλύτερο.
Είναι έργα διδακτικά για τα νεαρά κορίτσια, η επιλογή συζύγου κρύβει παγίδες και τα διδάσκει να μην παρασύρονται από τις υποκριτικές ενδείξεις του έρωτος ακατάστατων νέων.
Στον πρόλογο της έκδοσης των κωμωδιών η Μητιώ αναφέρει ότι η μετάφραση των κωμωδιών έχει σχέση με το γύμνασμα της ιταλικής γλώσσας. Καθυστέρησε έξι χρόνια την έκδοση, γιατί πίστευε ότι οι μεταφράσεις της ήταν ευτελείς και ότι υπάρχουν στο γένος άλλοι πιο ειδικοί. Πιστεύει ότι η ανάγνωση δραματικών ποιημάτων συμβάλλει στη διασκέδαση, αναπληρώνει θεατρικές παραστάσεις, χρησιμεύει για ηθική διδασκαλία με την αρετή να καταπαλαίει πάντα την κακία.
Ο θάνατός του
Το 1838 πέθανε από τσίμπημα άγριας μέλισσας, σε ηλικία 73 ετών. Ετάφη στον περίβολο του Αγίου Νικολάου. Σύμφωνα με κείμενό του το περιστατικό της ασθενείας του έχει ως εξής: Ενώ καθόταν και διάβαζε, ένα έντομο τον τσίμπησε στο δεξιό καρπό. Τα συμπτώματα ήταν ν’ αλλάξει η χροιά της φωνής, να νιώσει υπερβολική ζέστη του σώματος, να παραμορφωθεί το πρόσωπό του, να πρησθεί η γλώσσα του, τα χείλη του, να αδυνατεί να καταπιεί οιονδήποτε ρόφημα.
Η γυναίκα του κι ο γιος του τον συμπαραστάθηκαν με ποδόλουτρα κι άλλες περιποιήσεις. Μετά τρεις ημέρες υποχώρησε το πρήξιμο. Ακόμα αναφέρει ότι οι χωρικοί το έντομο το ονομάζουν αγριοκούμπανο και ότι πολλοί άνθρωποι και γουμάρια βρήκαν το θάνατο μετά από τσίμπημα. Μετά απ’ αυτό το περιστατικό ο Σακελλάριος κατέστη φιλάσθενος και μετά από τετράμηνη παραλυσία απεβίωσε.
Συγγραφικό έργο
Ως ιατροφιλόσοφος δεν έσωζε μόνον ασθενείς αλλά αφιέρωσε τον εαυτόν του στην καλλιέργεια των γραμμάτων.
1.Αρχαιολογία των Ελλήνων.
2.Ποιητικές συλλογές με τίτλο «Ποιημάτια» τα εξέδωσε σε καλλιτεχνικό τόμο το 1817 στη Βιέννη. Η έκδοση έγινε με χρήματα του Κοζανίτη Κων. Τακιατζή. Τα ποιήματά του είναι πατριωτικά. Αποτελούν νουθεσίες προς τη νεολαία.
Αποσπάσματα από τα «ποιημάτια»
Αταραξία
Οι θησαυροί, ο πλούτος, καθώς κι ο κόσμος τούτος
αιώνια δε μένουν σαν το νερό διαβαίνουν
τα άλλα άφησέ τα και μόνο αυτό μελέτα.
να έχεις αιωνία την φήμη την τιμία.
Παρακίνησις
Ο καιρός γοργά διαβαίνει, και κάθε ώρα σας χαμένη
θησαυρούς πολλούς αξίζει, και οπίσω δε γυρίζει.
λάβετε άλλοι τα βιβλία, άλλοι τέχνης εργαλεία.
3.Ιστορία της Ελλάδος δκαεξάτομος μεταφρασθείσα από τα Γαλλικά.
4.Λεξικόν Ελληνικόν από αρχαίον εις νέον και τανάπαλιν.
5.Πρακτική παθολογία.
6.Μεταφράσεις. Το 1797 από τα γαλλικά, τρεις τόμους την Περιήγηση του Αναχάρσιδος στην Ελλάδα. Τον τέταρτο τόμο τον μετέφρασε ο Γεώργιος Βεντότης ο Ζακύνθιος και ο Ρήγας Φεραίος.
ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ
του
ΝΕΟΥ ΑΝΑΧΑΡΣΙΔΟΣ
εις την
ΕΛΛΑΔΑ
Περί το μέσον του τετάρτου Αιώνος προ Χριστού.
Συντεθείσα εν τη Γαλλική διαλέκτω παρά του
Κυρίου
ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ
και μεταφρασθείσα
παρά
Γεωργίου Κωνσταντίνου Σακελλαρίου
Του εκ Κοζάνης,
Τύποις δε εκδοθείσα
Δαπάνη Φιλελλήνων.
ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ
Εν Βιέννη,1797
Παρά ΜΑΡΚ.ΠΟΥΛΙΟΥ
Ο Γεώργιος Σακελλάριος μετέφρασε τους τρεις πρώτους τόμους κατεχόμενος από εθνική ευαισθησία. Στον πρόλογο αναφέρει ότι ομογενείς που διάβαζαν τον Ανάχαρση από άλλες διαλέκτους δρόσιζαν το βιβλίο με δάκρυα. Όλοι ευχόταν να τον δουν γραμμένο στα ελληνικά, «από τον αυτόν ζήλο κατακαιόμενος και εγώ, απεφάσισα να το μεταφράσω εις τη διάλεκτό μας … και ήθελα να αρχίσω τον τέταρτον, μία σφαλερά είδησις, ότι μετεφράσθη παρ’ άλλου και εκδίδεται, έγινε αιτία να παύσω από το έργο μου». (38\321)
Οι σπουδές του στην ιατρική στάθηκαν εμπόδιο να συνεχίσει το μεταφραστικό έργο.
Ο δεύτερος και ο τρίτος τόμος του έργου, σε μετάφραση του Γεώργιου Σακελλάριου, δυστυχώς, δεν έχουν διασωθεί. Βρισκόταν στο τυπογραφείο των αδελφών Πούλιου και χάθηκαν κατά τη σύλληψη του Ρήγα. Ο πρώτος τόμος τυπώθηκε πριν τη σύλληψη του Ρήγα.
Το περιεχόμενο του έργου.
Ένας Σκύθης, με το όνομα Ανάχαρσις επισκέπτεται την Ελλάδα κατά την εποχή του Φιλίππου. Όσα είδε κι όσα άκουσε τα ανακοινώνει στην πατρίδα του. Συνομιλεί με τον Επαμεινώνδα, τον Ξενοφώντα, τον Πλάτωνα ,τον Αριστοτέλη και πολλούς άλλους, παρακολουθεί τους ολυμπιακούς αγώνες. Ο Βαρθολομαίος βέβαια στο όνομα του Ανάχαρση εκθέτει γεγονότα βασιζόμενα σε κείμενα αρχαίων συγγραφέων. Η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε σε δύο μήνες.
7.«Τηλέμαχος και Καλυψώ».
8.«Κόδρος» από τα Γερμανικά.
9. Ρωμαίος και Ιουλία από τα Αγγλικά.
Τα περισσότερα έργα του είχαν ελληνικό περιεχόμενο. Υπήρξε συλλέκτης αρχαίων νομισμάτων, λάτρης της αρχαίας ιστορίας. Πίστευε ότι η ελευθερία του έθνους έχει σχέση με την πνευματική αφύπνιση του έθνους.
Ο Γεώργιος Λασσάνης στο ιστορικό δοκίμιο «Κατάσταση Ελλήνων στην τρίτη εποχή» (3\ΚΤ 107, σ.83) γράφει:«Οι θούριοι ύμνοι (του Ρήγα) εξάπτουν τον ενθουσιασμό των Ελλήνων, η μετάφρασις του Νέου Αναχάρσιδος με σχόλια αρμόδια εις την περίστασιν και το περί εθίμων, ηθών κλπ. των Ελλήνων σύγγραμμα του Γ. Σακελλαρίου γνωρίζουν το έθνος μας με την αρχαία του λαμπρότητα…».
Η διαθήκη Σακελλάριου-Μητιώς
Στις 29 Ιουνίου 1838 ο Σακελλάριος συντάσσει τη διαθήκη του.
« Όλων των, όσα ενδέχεται να συμβούν εις τον άνθρωπο απ’ αρχής ως το τέλος της ζωής του δεν είναι τι άλλο βέβαιο και αναπόφευκτο ως ο θάνατος. Το νεογνόν βρέφος και ο υπέργηρος δεν ηξεύρουν αν ζήσουν ως αύριο». Μ’ αυτή τη θεώρηση φιλοσοφεί τη ζωή. Αναφέρει ότι ο άνθρωπος προσδοκά ως ανώτατο όριο ζωής τα 70 με 80 χρόνια. Ως προς την περιουσία του γράφει: «Μετά το θάνατο της συζύγου μου, να μένει τέλειος όλων μου των κτημάτων ο υιός μου Παυσανίας, χωρίς να έχουν οι θυγατέρες μου Βοζίτσα και Χαρίκλεια κανένα δικαίωμα κληρονομίας ως προικισθείσαι παρ’ εμού και από τα ιδικά μου κτήματα».
Η σύζυγός του Μητιώ με τη διαθήκη της στις 20 Μαΐου 1863 κληροδοτεί τα παρακάτω. Την κινητή και ακίνητο περιουσία στον υιόν της Παυσανία σύμφωνα με την απόφαση του μακαρίτη ιατροφιλοσόφου με τις εξής υποχρεώσεις. Στην εκκλησία του αγίου Νικολάου 100 γρόσια, στις άλλες εκκλησίες από 25 γρόσια. Στις θυγατέρες της Μποζίτσα και Αικατερίνη από 3.000 γρόσια. Το δαχτυλίδι με τον Ασκληπιό στη Μποσίτσα και το δαχτυλίδι με το Χείρωνα στη Χαρίκλεια. Ακόμα να δώσει ο μόνος κληρονόμος μας εις την εκκλησία του αγίου Δημητρίου γρόσια εκατό και να καίει την κανδήλα του αγίου Δημητρίου επί τριετία με έξοδά του.
Δωρεά των βιβλίων στη Δημοτική βιβλιοθήκη
Η προσωπική του βιβλιοθήκη, 500 βιβλία ελληνικά και ξένα και 20 αυτόγραφα χειρόγραφα, δωρίθηκαν στη δημοτική βιβλιοθήκη το έτος 1961 από τους συγγενείς του, αδελφούς Ευαγγέλου Διάφα. Τη βιβλιοθήκη του σεβαστού προγόνου πρόσφεραν στη μνήμη της προσφάτως αποβιωσάσης προσφιλούς αδελφής των Άννας Θρασ. Πασχαλίδου. (3\ΚΤ.82) Μερικά από τα βιβλία είναι των εκδοτικών οίκων Άλδου, Βενετίας του 16ου, 17ου και 18ου αιώνος. Μερικά βιβλία είναι δερματόδετα, χρυσόδετα. Μεταξύ των χειρογράφων ενθυμήσεων υπάρχει και ενθύμηση του προξένου Πουκεβίλ στα Ιωάννινα (1770) (67\1-10-61)
Ο δήμαρχος ευχαριστεί τους απογόνους δωρητές της βιβλιοθήκης του ιατροφιλοσόφου, Αθανάσιο Ευαγ. Διάφα, Παυσανία Ευαγ. Διάφα, Δέσποινα, Ματιώ. Μετά από πρόταση του δημοτικού συμβουλίου ο δήμαρχος γνωστοποιεί στην οικογένεια Διάφα ότι στην ανεγειρόμενη Δημοτική βιβλιοθήκη θα αναρτηθεί φωτογραφία του αποβιώσαντος ιατροφιλοσόφου Γεωργίου Σακελλαρίου και φωτογραφία του πνευματικού τέκνου της πόλης Αθανασίου Ευαγ. Διάφα.
Αρχοντικό του Σακελλάριου
Το 1830 με την επιδρομή-λεηλασία- και πολυήμερη παραμονή των Αλβανών στην Κοζάνη και εγκατασταθέντες στο Αρχοντικό των Σακελλάριων χρησιμοποίησαν πολλά βιβλία της πλούσιας βιβλιοθήκης για προσάναμμα στις φωτιές που άναβαν. Ακόμα λεηλάτησαν την περιουσία του αρχοντικού, προξένησαν ζημιές σφάζοντας τα πρόβατα στηρίζοντας το λαιμό των στα κάγκελα του καλού οντά. Τα ίχνη μπορεί να τα διακρίνει κανείς κατά την επίσκεψή του στο Λαογραφικό Μουσείο, όπου και εκτίθεται μέρος του ξυλόγλυπτου μέρους του αρχοντικού.
Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1916 Γάλλοι επιτάσσουν το αρχοντικό του και κατά την αποχώρησή τους αφαιρούν όσα βιβλία τους ενδιέφεραν. Κατά τη διάρκεια της κατοχής οι Γερμανοί εγκαθιστούν στο αρχοντικό το τηλεπικοινωνιακό τους κέντρο.
Το αρχοντικό κατεδαφίσθηκε το 1976. Προηγουμένως το 1964 με την εφαρμογή του σχεδίου πόλεως πραγματοποιήθηκε διάνοιξη της οδού Ιπποκράτους η οποία έκοψε στα δύο το μεγάλο κήπο του αρχοντικού.(34\45)
Είχε κτισθεί το 1670 κι αναστηλώθηκε από τους απογόνους, ενοίκους αδελφούς Διάφα το 1934. Το δωμάτιο που βρίσκεται στο Λαογραφικό Μουσείο, « ο καλός οντάς», δωρίθηκε από τους απογόνους αδελφούς Πασχαλίδη. Το τζάκι καταλαμβάνει την κεντρική θέση. Οι μεσάντρες έχουν πλούσια ζωγραφική διακόσμηση, πολλά γεωμετρικά σχήματα. Στο εικονοστάσι δύο μεγάλες εικόνες με την απαραίτητη καντήλα εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη. Υπάρχει η πιστόλα και τα σπαθιά του. Επίσης διασώθηκαν πολλά ιατρικά εργαλεία που χρησιμοποιούσε κατά την άσκηση του επαγγέλματός του, όπως τα επιχρυσωμένα κουταλομαχαιροπίρουνα, τηλεσκόπιο, φαρμακευτικό ζυγό.
Η οδός που βρισκόταν το αρχοντικό του Σακελλάριου σήμερα είναι η οδός Ιπποκράτους και η πολυκατοικία που χτίστηκε φέρει τον αριθμό 9. Σήμερα στεγάζει τα ελληνικά ταχυδρομεία. Είναι γνωστό ως το «σπίτ’ τ’ς γιατρούς» μια που η Μητιώ, σύζυγος του ιατροφιλόσοφου, συνέχιζε να δέχεται τους ασθενείς και να δίνει τις ιατρικές συμβουλές και να της κληροδοτεί και στα εγγόνια της.
Σύμφωνα με το Βασίλειο Πσχαλίδη (34\45) ο δήμος υποσχέθηκε στην πρόσοψη της πολυκατοικίας να τοποθετηθεί μαρμάρινη πινακίδα που να πληροφορεί τους διαβάτες την ιστορία της πόλης.
ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΠΟΥ ΑΝΕΓΕΡΘΗΚΕ
Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ ΑΥΤΗ,
ΥΠΗΡΧΕ ΑΠΟ ΤΟ 1670
ΤΟ ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΟΠΟΥ
ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ, ΕΖΗΣΕ ΚΑΙ ΠΕΘΑΝΕ
Ο ΙΑΤΡΟΦΙΛΟΣΟΦΟΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΣ,
ΓΝΗΣΙΟ ΤΕΚΝΟ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
Χρονικό ανέγερσης προτομής του Γ.Σακελλαρίου(3\Φ122)
25 Δεκεμβρίου 1961
Ιωάννης Γιαντσούλης
Ιατρός Παθολόγος
Παύλου Μελά 60
Τηλ. 200
Προς τον ιατρικό σύλλογο Κοζάνης
Αξιότιμοι κύριοι συνάδελφοι, ως γνωστό προ διμήνου εγένοντο εν τη κεντρική πλατεία Κοζάνης, τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Μεγάλου τέκνου της Κοζάνης Γεωργίου Λασσάνη ανεγερθείσης δαπάνη των δημοδιδασκάλων της εκπαιδευτικής περιφέρειας Κοζάνης.
Κατά την διάλεξίν μου της 10-12-1961 εν τη αιθούση της ΧΕΝ Κοζάνης περί των δύο λογίων ιατρών Κοζάνης, Γεωργίου Σακελλαρίου και Μιχαήλ Περδικάρη, εξέφρασα την ελπίδα ότι η Κοζάνη θα ευτυχήσει να ίδη κάποτε να κοσμεί την κεντρική της πλατεία κι η προτομή του Μεγάλου Τέκνου Γεωργίου Σακελλαρίου. Νομίζω ότι καιρός είναι πλέον όπως οι ιατροί της Κοζάνης, μιμούμενοι το παράδειγμα των δημοδιδασκάλων, πρωτοστατήσουν εις την ανέγερση προτομής του εξαιρετικού συναδέλφου των, Μεγάλου Πατριώτου, ιατροφιλοσόφου και ποιητού Γ.Σακελλαρίου, αποτίοντες φόρου τιμής δια το λαμπρό έργο του, εγκαίρως δε, ίνα δοθεί καιρός και συμπέσουν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του την 11ην Οκτωβρίου 1962, κατά τας εορτάς της πεντηκοταεντηρίδας επί τη απελευθερώσει της Κοζάνης, από τον Τουρκικό ζυγό.
Μετά συναδελφικών χαιρετισμών και αγάπης.
Στις 22 Φεβρουαρίου 1962 το δημοτικό συμβούλιο σε συνεδρίαση τοποθετείται στο έγγραφο του ιατρικού συλλόγου για την πρόθεσή του να κατασκευάσει προτομή του ιατροφιλοσόφου Σακελλάριου εις ένδειξη τιμής και αναγνωρίσεως των υπηρεσιών του δια την επιβίωση, βελτίωση και ελευθερία του δούλου ελληνικού γένους κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας και την τοποθέτησή του εις χώρο της κεντρικής πλατείας.
Το συμβούλιο κρίνει πρόωρο το θέμα και παραπέμπει τούτο εις την επιτροπή ρυμοτομίας και αναθέτει στον κ. δήμαρχο όπως έλθει σε επαφή μετά του άνω συλλόγου προς διακανονισμό τυχόν αναφυομένων θεμάτων.
Στις 29 Μαρτίου 1962 συστήνεται από τον ιατρικό σύλλογο Κοζάνης επιτροπή ανέγερσης προτομής ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ από τους:
Ιωάννη Γιαντσούλη, ιατρό παθολόγο (πρόεδρος)
Παναγιώτη Ζήση, ιατρό ωτορυνολαρυγγολόγο (ταμίας)
Νικόλαο Δελιαλή, βιβλιοθηκάριο (Γραμματέα)
Ο πρόεδρος αναφέρει ότι συνομίλησε με τη διακεκριμένη καλλιτέχνιδα Δεσποινίδα Αλίκη Χατζή η οποία είχε φιλοτεχνήσει τη στηθείσα στην πλατεία Νίκης Κοζάνης κατά μήνα Νοέμβριο1961, δαπάνες των δημοδιδασκάλων της Εκπαιδευτικής περιφέρειας Κοζάνης μαρμαρίνη προτομή του ιερολοχίτου, τέκνου Κοζάνης Γεωργίου Λασσάνη. Με την γλύπτρια συμφωνήθηκε η δαπάνη να ανέλθει στο ποσό των 35.000 δραχμών. Να συνδράμουν τα μέλη του ιατρικού συλλόγου.
Να απευθύνει επιστολές προς τους γνωστούς απογόνους του τιμωμένου Γ. Σακελλάριου, όπως έλθουν αρωγοί εις το έργον της.
Να ορίσει αντιπρόσωπο στην Αθήνα τον πρώην δήμαρχο Χρήστο Κωνσταντίνου, συμβολαιογράφο να έρθει σε επαφή με την καλλιτέχνιδα Α. Χατζή και τους απογόνους του τιμωμένου ιατροφιλοσόφου που διαμένουν στην Αθήνα.
Φωτογραφία του Σακελλάριου δε διασώθηκε. Η καλλιτέχνδα Αλίκη Χατζή βασίσθηκε στα χαρακτηριστικά των απογόνων και στην περιγραφή του Λιούφη. « Ανήρ αιματώδης, υψηλός, σκεπτικός και λακωνιστής…». (31\5)
Στις 4 Ιουλίου 1962 η Επιτροπή ανέγερσης συμπληρώθηκε με την Ελευθερία Αρμενούλη-Παπαδέλη φιλόλογο και Γεώργιο Μπουντιούκο, ιατρό. Η Επιτροπή πήρε τις παρακάτω αποφάσεις: Τα αποκαλυπτήρια να γίνουν κατά την εορτή της πεντηκονταετηρίδας από την απελευθέρωση της Κοζάνης από τον Τουρκικό ζυγό στις 11-10-1962. Να επισκεφτεί κατ’ οίκον τον παρεπιδημούντα ενταύθα συμπολίτη εξοχότατο Υπουργό Βορείου Ελλάδος Διονύσιο Μανέντη και να τον παρακαλέσει να ενισχύσει την προσπάθεια του ιατρικού συλλόγου με κονδύλια των εορτών της πεντηκονταετηρίδας για την απελευθέρωση της Μακεδονίας.
Δημοσιεύεται στην εφημερίδα της κυβερνήσεως στις 17 Αυγούστου 1962 η συγκρότηση της ερανικής επιτροπής. Διασαφηνίζεται ότι ο έρανος θα πραγματοποιηθεί αποκλειστικά μεταξύ των ιατρών του ιατρικού συλλόγου Κοζάνης και των γνωστών απογόνων του τιμημένου ανδρός και όχι των κατοίκων της Κοζάνης.
Η Αλίκη Χατζή με επιστολή της στις 22 Σεπτεμβρίου 1962 προς την επιτροπή ανέγερσης γνωστοποιεί ότι το έργο δε δύναται να είναι έτοιμο για αποκαλυπτήρια στις 11-10-1962.
Η επιτροπή ανέγερσης της προτομής συνεδριάζει στις 15 Οκτωβρίου 1962 με παρούσα την καλλιτέχνιδα Αλίκη Χατζή, η οποία μετέφερε την προτομή από την Αθήνα την 13η Οκτωβρίου 1962. Δηλώνει ότι δεν κατέστη δυνατή η έγκαιρος αποπεράτωση της προτομής, για να τελεστούν τα αποκαλυπτήρια την 11η Οκτωβρίου 1962 ημέρα απελευθερώσεως της Κοζάνης ένεκα ασθενείας ειδικών τεχνικών.
Στις 10 Δεκεμβρίου 1962 η εφημερίδα Δ. Μακεδονία γράφει για τα αποκαλυπτήρια της προτομής.
«Στις 6 Δεκεμβρίου και ώρα 11η εν τη κεντρική πλατεία της πόλεως Κοζάνης «Νίκη» δια συντόμου σταθμεύσεως επιβλητικής πομπής κατά τη διάρκεια μεγαλοπρεπούς δια τριών αρχιερέων λιτανεύσεως της ιεράς εικόνας του πολιούχου της πόλεως Αγίου Νικολάου, εγένοντο τα αποκαλυπτήρια της προτομής του ιατροφιλοσόφου Γ. Σακελλάριου στηθείσης υπό της φιλοτεχνησάσης αυτήν Δ\δος Αλίκης Χατζή, εις περίοπτο θέση ευγενώς παραχωρηθείσα υπό του Δήμου Κοζάνης.
Κατ’ αυτά ο Γραμματεύς της επιτροπής κ. Ν Δελιαλής κάλεσε τον τότε υπουργό Βορείου Ελλάδος, συμπολίτη μας ιατρό κ. Διονύσιο Μανέντη, όστις ανέσυρε την καλύπτουσα την προτομή, κυανόλευκο υπό τους ήχους της Πανδώρας, παιανιζούσης το τροπάριο «αιωνία η μνήμη» εν στιγμαίς κατανύξεως και αγαλλιάσεως του λαού, ενώ ο πρόεδρος της επιτροπής κ. Ι. Γιαντσούλης, κλινήρης εν τη ενταύθα οικία του, κατά την ημέρα ταύτη, δεν ηδυνήθη να εκφωνήσει τον πανηγυρικό των αποκαλυπτηρίων».
Αποκαλυπτήρια προτομής. Διακρίνεται ο Ν. Δελιαλής κι ο υπουργός Β. Ελλάδος Δ. Μανέντης (Φωτογραφία από ΔΒΚ)
Παραθέτουμε κατάσταση εισπραχθέντων εκ προαιρετικών εισφορών των ιατρών μελών του ιατρικού συλλόγου Κοζάνης και των απογόνων του ιατροφιλοσόφου Γ. Σακελλάριου που βρέθηκε στα αρχεία της Δημοτικής βιβλιοθήκης Κοζάνης με ημερομηνία 6 Απριλίου 1962.
Έτος γέν. Ποσό Καταγωγή
|
Γιαντσούλης Ιωάννης Δημήτριος |
1898 |
200 |
Κοζάνη |
|
Δεληβάνης Δημήτριος Νικόλαος |
1911 |
50 |
Κοζάνη |
|
Ζιώγας Λάζαρος Μιχαήλ |
1899 |
100 |
Εράτυρα |
|
Ευαγγελίδης Ιωάννης Αθανάσιος |
1910 |
100 |
Πτολεμαΐς |
|
Καράγκλας Παντελής Αντώνιος |
1927 |
100 |
Σέρρες |
|
Κυριάκου Κυριάκος Νικόλαος |
1918 |
100 |
Κοζάνη |
|
Παπαγεωργίου Ιπποκράτης Θωμάς |
1918 |
100 |
Βελβενδός |
|
Σπινάρης Νικόλαος Γρηγόριος |
1924 |
100 |
Θεσ\νίκη |
|
Κούγιας Φιλόλαος Χαρίλαος |
1909 |
200 |
Κοζάνη |
|
Βεζιρτζόγλου Γεώργιος Αντώνιος |
1925 |
200 |
Δράμα |
|
Μανέντης Διονύσιος Γεράσιμος |
1903 |
500 |
Κοζάνη |
|
Αμανατίδης Χαράλαμπος Ιωάννης |
1926 |
100 |
Πρωτοχώρι |
|
Κούγιας Γεώργιος Χαρίλαος |
1920 |
100 |
Κοζάνη |
|
Γκισάκης Κλεάνθης Νικόλαος |
1912 |
100 |
Δοτσικό |
|
Μπουντιούκος Γεώργιος Ιωάννης |
1926 |
100 |
Κοζάνη |
|
Χατζημανώλης Δημήτριος Αστέριος |
1932 |
100 |
Κοζάνη |
|
Ζήσης Παναγιώτης Ιωάννης |
1922 |
200 |
Φλώρινα |
|
Δελιαλής Αθανάσιος Αστέριος |
|
200 |
Κοζάνη |
|
Ιατρικός σύλλογος Κοζάνης |
|
8000 |
|
Απόγονοι
|
Αρμενούλη Θεανώ |
500 |
|
Αναστασία Αθανασίου Δελιαλή |
200 |
|
Μαρίκα Αρμενούλη-Ζήρα |
500 |
|
Κων\νος Γ. Βρέλλας |
3000 |
|
Άννα Νικ. Καρακάση |
500 |
|
Ευάγγελος Θρασ. Πασχαλίδης |
500 |
|
Ελευθερία Αρμενούλη Παπαδέλη |
1000 |
|
Γεώργιος Βαρβούτης |
5000 |
|
Νικόλαος Χαϊδόπουλος |
5000 |
|
Αθανάσιος Θρασ. Πασχαλίδης |
500 |
Επίσης ο Παναγιώτης Ποιμενίδης εκ μέρους του Υπουργείου Βορείου Ελλάδος 5.000 δρχ., ο Γεώργιος Πονηρίδης 50 δρχ., ο Αγαμέμνων Τέρπου 300 δρχ.
Απολογισμός
Γλύπτρια 35.000
ΟΤΕ 9,5
Κρατήσεις Υ.Β.Ε 315
Προσκλήσεις 150,5
Εφημερίδες 100
Προσκλήσεις 50
Ταχ. Τέλη 75
0 ιατρικός σύλλογος Κοζάνης είχε εγγεγραμμένα μέλη 83 εκ των οποίων τέσσερις ήταν γυναίκες η Αμπατζή Αναστασία του Αγγέλου από Κοιλάδα, η Δραγατσίκα Περιστέρα του Δημητρίου από Κοζάνη, η Δάρδα Νίνα του Νικολάου από Σιάτιστα και η Δέλλιου –Καρνή Άννα από Πολύγυρο. Από αυτά τα μέλη είχαν ως έδρα την Κοζάνη 53, την Πτολεμαΐδα 9, τα Γρεβενά 5, το Βελβενδό 2 και τη Σιάτιστα 2. Επίσης γιατρός παρείχε τις υπηρεσίες του και στους οικισμούς Νεάπολη, Χρυσαυγή, Πεντάλοφος, Καρπερό, Φιλώτα, Χαραυγή, Εράτυρα, Τσοτύλιο, Σέρβια, Τρανόβαλτο, Αυγερινός.
Σήμερα ο ιατρικός σύλλογος Κοζάνης υπερβαίνει τα 500 μέλη.
