ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ (βιβλίο)

ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

του Βασίλη Αποστόλου (πρώην Γραμματέας του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός” 2008-2014 και αντιπρόεδρος 2014-2016) τηλ.επικοινωνίας 6934872483

Μέγεθος 17Χ24 , σελίδες 386.

Περιεχόμενα

Προλογικά. (α.Η έκδοση β.Λίγα λόγια για την περιφέρεια  Γρεβενών)

1 Αβδέλλα, η 2) Αγαλαίοι, οι 3) Αγάπη, η (Ράτσι) 4) Αγία Τριάς, η 5) Άγιοι Θεόδωροι, οι 6) Άγιος Γεώργιος, ο (Τσούρχλι) 7) Άγιος Γεώργιος, ο (Δεσκάτη) 8) Άγιος Κοσμάς, ο (Τσιράκι) 9) Αετιά, η (Τσιούργιακας) 10) Αηδόνια, τα (Στηζάχιον) 11) Αιμιλιανός, ο (Γκριντάδες) 12) Αλατόπετρα, η (Τούζι) 13) Αμυγδαλέαι, αι (Πικριβενίτσα) 14) Αναβρυτά, τα (Βράστινο) 15) Ανθρακιά, η (Μάνες) 16) Άνοιξις, η (Γριά) 17) Άνω Εκκλησία, η 18) Ασπρόκαμπος,ο 19) Βάρης, ο (Βάρσια) 20) Βατόλακκος, ο (Ντοβράταβο) 21) Γήλοφος, ο (Τσιούκα) 22) Γρεβενά, τα 23) Δασάκιον, το (Παλαιοκόπρια) 24) Δασοχώριον, το (Πιτσιούγγια) 25) Δασύλλιον, το (Μαγέρη) 26) Δεσκάτη, η (Δισκάτα) 27) Δεσπότης, ο (Σινίχοβο) 28) Δήμητρα, η (Αράπη) 29) Διασελλάκιον, το (Σέλισμα) 30) Δίπορον, το (Χολένιστα) 31) Δοξαράς, ο (Μπούρα) 32) Δοτσικόν, το (Ντουτσκό) 33) Εκκλησία, η (Βιβίστη) 34) Έλατος, ο (Δόβρανη) 35) Ελεύθερον, το (Κοντσικιότη) 36) Ελεύθερον Προσφύγων, το 37) Ελευθεροχώριον, το 38) Έξαρχος, ο 39) Ζάκας,ο (Τίστα, Ζιάκας) 40) Ιτέα,η (Βούρμπομπο, Ιτιές) 41) Καλαμίτσιον, το

42) Καληράχη, η  (Βραβόνιστα) 43) Καλλιθέα, η (Καταφύγιον, Μπάλτινον) 44) Καλλονή, η (Λούντζιον) 45) Καλόχιον, το 46) Καρπερόν, το (Δημηνίτσα) 47) Κάστρον, το

48) Κατάκαλη, η 49) Κέντρον, το (Βέντζι) 50) Κηπουρείον, το (Κηπουργιό) 51) Κιβωτός, ο (Κρίφτσι) 52) Κληματάκιον, το (Ντοβρούνιστα) 53) Κνίδη, η (Κοπρίβα) 54) Κοκκινιά, η (Σούμπινο) 55) Κουρούνα Φιλιππαίων 56) Κοσμάτιον, το 57) Κρανέα, η 58) Κυδωνίαι, αι (Βαντσικό) 59) Κυπαρίσσιον, το (Δύσβατο, Μπίσοβο) 60) Κυρακαλή, η 61) Λάβδας, ο 62) Λείψιον, το 63) Λόχμη, η (Βίτσι) 64) Μαυραναίοι, οι 65) Μαυρονόρος, ο 66) Μέγα Σειρήνιον, το 67) Μεγαρον, το  (Ραντοσίνιστα) 68) Μεσόλακκος, ο (Ζυγκόστι) 69) Μεσολούριον, το 70) Μηλέα, η (Μηλιά) 71) Μικροκλεισούρα, η (Σαδοβίτσα) 72) Μικρολίβαδον, το (Λαβανίτσα) 73) Μικρόν Σειρήνιον, το 74) Μοναχίτιον, το 75) Μονή Αγίου Νικάνορος 76) Μυρσίνα, η (Γκοπλάρι) 77) Νέα Τραπεζούς, η 78) Νεοχώριον, το (Γουρνάκι) 79) Νησίον, το (Νησηνίκος) 80) Οροπέδιον, το (Βηλιά) 81) Παλαιοχώριον, το

82) Παλιουριά, η (Ζημιάτσι) 83) Παναγία, η (Τουρνίκι) 84) Πανόραμα, το (Σιαργκαναίοι)

85) Παρασκευή, η 86) Παρόρειον, το (Ριάχοβον) 87) Περιβολάκιον, το (Λεπενίτσα)

88) Περιβόλιον, το 89) Πηγαδίτσα, η 90) Πιστικόν, το (Πσκο) 91) Πολύδεντρον, το (Σπάτα)

92) Πολυνέριον, το (Βοδεντσκό) 93) Ποντινή, η (Τόριστα) 94) Πόρος, ο (Γκουστόμ)

95) Πριόνια, τα (Μπόζοβο) 96) Πρόσβορον, το (Δέλνο) 97) Πυλωροί, οι 98) Ροδιά, η (Ραντοβίστι) 99) Σαμαρίνα,η 100) Σαρακήνα, η 101) Σιταράς, ο (Σίτοβο) 102) Σμίξη, η

103) Σπήλαιον, το 104) Σταυρός, ο (Παλαιοχώρι) 105) Σύνδενδρον, το (Τριβένι)

106) Ταξιάρχης, ο (Κοσκό) 107) Τρικοκκιά, η (Τσαπουρνιά) 108) Τρίκορφον, το (Τριτσκό)

109) Τρίκωμον, το (Ζάλοβο) 110) Τριφύλλιον, το (Σίντσα) 111) Φελλίον, το (Φιλή) 112) Φιλιππαίοι, οι 113) Δαφνερόν (Βαΐπεση) 114) Παλαιόκαστρον 115) Χρώμιον (Σφίλτσι)

116) Βουλευτές Γρεβενών 117) Επαρχία Γρεβενών το 1564 και 1579. 118) Πηγές

 

ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ

          

α) Η έκδοση

Σκοπός του παρόντος πονήματος είναι η συνοπτική παρουσίαση των οικισμών της Π.Ε Γρεβενών. Στηρίζεται κυρίως σε αρχειακό υλικό που αποκόμισα κατά την τριετή θητεία μου στα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Αρχεία Ν.Κοζάνης και σε γεγονότα που στηρίζονται στην αποδελτίωση των εφημερίδων που φυλάσσονται στην Κοβεντάρειο Δημοτική βιβλιοθήκη Κοζάνης. Η πρώτη συνοπτική παρουσίαση των οικισμών έγινε ηλεκτρονικά από 18 Μαΐου 2013 και ολοκληρώθηκε  στις 18 Ιανουαρίου 2015[1] Μία απόπειρα για έντυπη έκδοση του βιβλίου από το Σύλλογο Γρεβενιωτών Κοζάνης με παραχώρηση οικονομικών πνευματικών δικαιωμάτων από μένα προς το σύλλογο στα τέλη του 2015 απέτυχε. Είναι μία εργασία την οποία δούλεψα με μεράκι, μία μελέτη προσφορά στην τοπική ιστορία.

Εκδόθηκαν παρόμοιες εκδόσεις όπως: α)Ελλάς-Τουριστικός Οδηγός-Νομός Γρεβενών –Έκδοση Νομαρχίας 1969 β)Τουριστικός οδηγός Νομού Γρεβενών-Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Γρεβενών 1998 γ)Ταξιδιωτικός οδηγός, Γρεβενά- Τοπική Ένωση Δήμων και κοινοτήτων Νομού Γρεβενών 2004.

Οι οικισμοί παρατίθενται κατά αλφαβητική σειρά. Είναι αυτοί που απογράφτηκαν από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία το 2011, συνολικά 112 οικισμοί.

Λόγω μεγέθους παρατίθενται ελάχιστες φωτογραφίες.

Το βιβλίο “ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ” αφιερώνεται στους όπου γης Γρεβενιώτες

β) Λίγα λόγια για την περιφέρεια  Γρεβενών

Το έτος 1564 σύμφωνα με οθωμανικό κατάστιχο  σε 146 θέσεις-χωριά  της επαρχίας Γρεβενών φορολογήθηκαν 5562 χριστιανικά νοικοκυριά, αντίστοιχα το 1579 σε 151 οικισμούς οι κατοικίες ήταν 7534. Η περιοχή αποκλειστικά κατοικούνταν από χριστιανούς Έλληνες και όχι από μουσουλμάνους[2]

Ο εκλογικός κατάλογος της Υποδιοικήσεως Γρεβενών το 1914 περιελάμβανε εκατόν δέκα οικισμούς εκ των οποίων 90 κατοικούνταν μόνο από έλληνες χριστιανούς, 10 (δέκα) ήταν μεικτοί: Γρεβενά, Τριβένιον (Σύνδεντρον), Μέγα Σειρήνι, Έλατος, Αγαλαίοι, Άγιος Γεώργιος, Κοκκινιά, Κληματάκιον, Μηλιά, Δαφνερόν (ένας ο Καπλάν Μπέης). Αμιγείς μουσουλμανικοί: Κάστρο, Κυρακαλή, Βατόλακκος, Μυρσίνα, Αναβρυτά, Πηγαδίτσα, Κέντρο, Νησηνίκος, Ποντινή, Κιβωτός (δέκα). Οι εγγεγραμμένοι άρρενες ψηφοφόροι στον εκλογικό κατάλογο ήταν 13.040 εκ των οποίων οι 1.702 μουσουλμάνοι. Μεγαλύτεροι οικισμοί Σαμαρίνα 1737,  Περιβόλιον 835, Αβδέλλα 702, Γρεβενά 653, Άγιος Γεώργιος 431, Κρανέα 374, Σμιξη 274, Κιβωτός 258 το μεγαλύτερο μουσουλμανικό χωριό, Φιλιππαίοι 245, Κηπουρείον 239, Σπήλαιον 222, Μέγαρον 209.

Ο Νομός Γρεβενών ιδρύθηκε το 1964 μετά από πολύχρονους αγώνες φορέων, κατοίκων και υλοποίηση από τον  ευπατρίδη υπουργό Β.Ελλάδος κ. Κώστα Ταλιαδούρη.

Διοικητικά χωρίζεται σε δύο δήμους. Στο δήμο Γρεβενών με 97 οικισμούς και πληθυσμό 25.905 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011, μηδενικό πληθυσμό ο οικισμός Κουρούνα όπου και οι μαθητικές κατασκηνώσεις και ο οικισμός Εκκλησιά  με έναν κάτοικο. Είναι ο 133ος (από τους 325) σε μέγεθος πληθυσμού Δήμος της Ελλάδας. Ως προς την έκταση είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση δήμος της Ελλάδας με 1859 τ. χλμ και προήλθε με τη συνένωση των πρώην δήμων Γρεβενών, Βεντζίου, Γόργιανης, Ηρακλεωτών, Θ.Ζιάκα, Αγίου Κοσμά και των κοινοτήτων Αβδέλλας, Δοτσικού, Μεσολουρίου, Περιβολίου, Σαμαρίνης, Σμίξης, Φιλιππαίων.

Ο δήμος Δεσκάτης με 15 οικισμούς και πληθυσμό 5.852 κατοίκους με μηδενικό πληθυσμό ο Άγιος Γεώργιος και Μονή Αγίου Νικάνορος (δύο) 2 κάτοικοι. Είναι ο 271ος (από τους  325) σε μέγεθος πληθυσμού Δήμος της Ελλάδας.

Με την απογραφή του 1928 στην επαρχία Γρεβενών απογράφτηκαν 42.124 κάτοικοι εκ των οποίων 5.752 πρόσφυγες, οι αναχωρήσαντες Τούρκοι και Βούλγαροι 5.632. Το 1920 οι απογραφέντες κάτοικοι ήταν 35.143, το 1940 οι κάτοικοι ήταν 51.868 ο μεγαλύτερος πληθυσμός, το 2011 οι απογραφέντες 31.757.

Στην πλατεία “Ελευθερίας”  δεσπόζει το ρολόι, πεντάγωνο κτίσμα, (1906) ύψους 20 μ., το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης. Εδώ πραγματοποιείται κάθε Παρασκευή η “λαϊκή αγορά”. Πολύ κοντά και η πλατεία “Αιμιλιανού” κοσμείται με τις προτομές του εθνομάρτυρα Αιμιλιανού, του οπλαρχηγού Θ.Ζιάκα, του πολιτικού Κ.Ταλιαδούρη, του μνημείου της ΕΛΔΥΚ. Εδώ υπάρχουν συγκεντρωμένα καταστήματα εστίασης, καφετέριες, αποτελεί τόπος διασκέδασης  των κατοίκων.

Στην μικρή πλατεία της 25^ης Μαρτίου καταγράφεται η σύγχρονη ιστορία με το στήσιμο μνημείου Ε.Β.Χ, ΤΩΝ ΕΝ ΓΗ ΤΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΥΠΕΡ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΠΕΣΟΝΤΩΝ με καταγεγραμμένους τριάκοντα εννέα βαθμοφόροι και χωροφύλακες (αρ.39) πεσόντες της περιόδου 1944- 1948 και της προτομής του πολιτικού, βουλευτή Κ.Ταλιαδούρη.

Αξιόλογες οι δύο εμποροπανηγύρεις, ο “Αχίλλης” το πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου και το “χινοπωρινό” το πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου.

Ονομαστά τα θρησκευτικά μνημεία η Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος, η Μονή Αγίων Ταξιαρχών, η Παναγία του Σπηλαίου, της Σαμαρίνας, του Τορνικίου, της Βουνάσας, του Μοναχιτίου, οι εκκλησιές, τα ξωκλήσια.

Καθιερώνεται η 15η Μαΐου, εορτής του Αγίου Αχιλλείου, ως ημέρας αργίας των δημοσίων υπηρεσιών της πόλεως Γρεβενών ( ΦΕΚ 8/15.1.1966 ).

Ο Μητροπολίτης Αιμιλιανός κατακρεουργείται την 1^η Οκτωβρίου 1911 σε περιοδεία του στο Σνίχοβο (Δεσπότης), Γκριντάδες (Διάκος) από τους εχθρούς του Έθνους. Άγιοι της περιοχής ο νεομάρτυς Άγιος Γεώργιος  (1808-1838, η μνήμη του τιμάται στις 17 Ιανουαρίου),  Άγιος Δημήτριος  (παρέδωσε το πνεύμα του το 1808, η μνήμη του τιμάται στις 18 Αυγούστου), Άγιος Νικάνωρ (1491-1549 η μνήμη του τιμάται στις 7 Αυγούστου).

Η οικογένεια των Ζιακαίων με κορυφαίο τον οπλαρχηγό Θεόδωρο Ζιάκα αγωνίσθηκε για την απελευθέρωση της περιοχής από τους Τούρκους. Ονομαστοί μακεδονομάχοι  όπως ο Λουκάς Κόκκινος από Μέγαρο πέθανε το 1913. Η πόλη των Γρεβενών απελευθερώνεται στις 13-10-1912.

Ο Αλιάκμονας, ο Βενέτικος, ο Γρεβενίτης, ο Βελονιάς κι άλλοι ποταμοί γεφυρώθηκαν από ονομαστούς τεχνίτες με πελεκητές πέτρες. Σήμερα σώζονται δεκαπέντε πέτρινα γεφύρια απαράμιλλης αισθητικής και αρχιτεκτονικής. Εδώ διεξάγονται αθλητικές δραστηριότητες με βάρκες (rafting) προσελκύοντας πλήθος τουριστών, αθλητών.

Μοναδικά τα δάση με ποικιλία δασικών ειδών, με ονομαστό το «Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου»  με τη Βάλια Κάλντα (ζεστή κοιλάδα). Σημαντικός βιότοπος η περιοχή. Πολλά θηλαστικά όπως η αρκούδα, ο λύκος, το αγριογούρουνο, η αλεπού, ο ασβός, δεκάδες είδη πουλιών, η χιλιοτραγουδισμένη πέρδικα, το περιστέρι διαβιούν σε μια πλούσια χλωρίδα με πυκνά δάση πεύκης. Οι λίμνες Φλέγκα σε υψόμετρο 1960μ. σημαντικό αξιοθέατο φιλοξενούν αλπικούς  τρίτωνες.

Τα αυτοφυή μανιτάρια, περισσότερα από χίλια είδη, αποτέλεσαν την περίοδο της κατοχής το βασικό φαγητό των Γρεβενιωτών. Σήμερα έχει γενικευτεί η ενασχόληση των κατοίκων με τη συλλογή και κατανάλωση των μανιταριών  με αποτέλεσμα τα Γρεβενά να έχουν ανακηρυχτεί και επίσημα ως  πόλη των μανιταριών. Για ενημέρωση των μανιταρόφιλων λειτουργεί Μουσείο Μανιταριών στον οικισμό Λάβδας με πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό.

Στα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα του 1564-1579 κυριαρχούν οι φόροι των δημητριακών, αμπελιών (Κοκκινιά, Μέγαρο, Κέντρο, Αγιος Γεώργιος, Μαυρονόρος, Σειρήνι, όλα τα χωριά), λαχανόκηποι, μελισσοκομία, νερόμυλοι, κρόκος σε 22 χωριά (Ζάμπορδα, Παλιοχώρι, Κολοκυθάκι, Δίπορο, Κέντρο, Καλόχι, Γουρνάκι…). Σήμερα πρωτοστατούν τα τυροκομικά προϊόντα, αγελαδοτροφία, αιγοπροβατροφία, παραδοσιακά ζυμαρικά, γλυκά κουταλιού, μανιτάρια, δημητριακά, αλευροβιομηχανίες, όσπρια (φασόλια, φακές, ρεβίθια), αρωματικά φυτά, μελισσοκομία,  βιομηχανίες ξύλου, παγωτά, βιομηχανική άργιλος, οινοποιία, μήλα,κεράσια, ξηροί καρποί,  τουρισμός (χειμερινός, γαστρονομικός με επίκεντρο τη σουγλιμάδα και εδέσματα του μανιταριού, πέτρινα γεφύρια, θρησκευτικά μνημεία).

Το Εθνικό Χιονοδρομικό Κέντρο της Βασιλίτσας με υψόμετρο 2.249 μέτρων σε απόσταση 42 χιλιομέτρων από την πόλη των Γρεβενών με κοντινούς οικισμούς τη Σμίξη, Φιλιππαίοι, Αετιά με τον καταρράκτη του Τσούργιακα ύψους 35 μέτρων,  Σαμαρίνα, δέχεται χιλιάδες χιονοδρόμους, επισκέπτες τη χειμερινή περίοδο.

Αρχαιολογικά ευρήματα ευρεθέντα σε πολλούς οικισμούς φυλάσσονται σε διάφορα αρχαιολογικά μουσεία. Με τη λειτουργία της Εφορίας Αρχαιοτήτων Γρεβενών το 2014 καθίσταται επιτακτική η ανάγκη ιδρύσεως αρχαιολογικού μουσείου[3].

Στο Παλαιοντολογικό Μουσείο της Μηλέας, 15 χιλιόμετρα από τα Γρεβενά, φυλάσσονται  οι μεγαλύτεροι χαυλιόδοντες του κόσμου μήκους 5,02 μέτρων.

Πλούσια είναι η τραγουδιστική, μουσική, χορευτική παράδοση των Γρεβενών[4].

Στον οικισμό Φελλί  λειτουργεί πρότυπο σωφρονιστικό κατάστημα το μοναδικό στη Δυτική Μακεδονία.

Στη Μυρσίνα λειτουργεί από το 2003 ΤΕΙ το οποίο αποτελεί παράρτημα του ΤΕΙ της Δυτικής Μακεδονίας.

---

[1] (basileiosapostolou.blogspot.com).

[2] Τα ανέκδοτα αρχεία τα δημοσίευσε ο φιλόλογος Κώστας Καμπουρίδης στο βιβλίο “Festshrift in honor of Ioannis Theoharidis-stydies on the Ottoman Emmpire and Turkey”, Region of Grevena. Tomos 2. The ISIS Press-Istanbyl 2014 (σελ. 199-203) στην αγγλική γλώσσα. Τα αρχεία μετέφρασε στην ελληνική και δημοσίευσε ο Αριστείδης Λαναράς στο βιβλίο ΔΙΠΟΡΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ το έτος 2015.

[3] Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδου: Η Τυμφαία και ο Νομός Γρεβενών. Αιανή 2009. Δημήτρη Σαμσάρη: Ιστορική Γεωγραφία της Ρωμαϊκής Επαρχίας Μακεδονίας. Θεσσαλονίκη 1989. Αθανασίου Ράχου “ΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑ”.

[4] Αλέξανδρου Τζιόλα: Μουσικοί και ορχήστρες της Βορειοανατολικής Πίνδου.

Σχολικές Επιτροπές Γρεβενών 1928

Σχολικές Επιτροπές Γρεβενών  (18-8-1928)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Πίναξ

Εμφαίνων την έδραν σχολείου και το ονοματεπώνυμο μελών σχολικής επιτροπής [1]

Ορισμένα σχολεία λειτουργούν με διδακτηριακές επιτροπές όπως η Αβδέλλα, Γρεβενά, Πρόσβορον, Καρπερό…

Οι σχολικές επιτροπέςς απαρτιζόταν από τρία μέλη. Ωστόσο υπάρχουν και σχολικές εφορείες διμελείς με πρόεδρο και ταμία όπως Ανάβρυτα, Κοσμάτιον…

Η σύνθεση της  Σχολικής Επιτροπής αποτελούνταν από εκπρόσωπο γονέων, κοινότητας, εκκλησιαστικής επιτροπής (βλ. φωτό για Σαρακίνα).

Η συμβολή  της εκκλησίας για τη λειτουργία των σχολείων ήταν καθοριστική τόσο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και στα πρώτα χρόνια της ανασυγκρότησης του ελληνικού κράτους μετά την απελευθέρωση με τους Βαλκανικούς απελευθερωτικούς πολέμους του 1912-13. Χαρακτηριστικό το παρατιθέμενο έγγραφο της εκκλησιαστικής Επιτροπής Εξάρχου του έτους 1928.

«Απόδειξις δραχμών 8.000. Ο υπογεγραμμένος Κων/νος Τσιόγκας κάτοικος του χωρίου Κουσκό (Ταξιάρχης) έλαβον παρά της εκκλησιαστικής Επιτροπής του χωρίου Εξάρχου τας άνω δραχμάς οκτώ χιλιάδας δια το σουφάτισμα του σχολείου Εξάρχου. Εν Εξάρχω τη 28 Ιουνίου 1928. Ο λαβών σουφατζής».

Τα σχολεία της περιφέρειας Βεντζίων  (Παλαιόκαστρον, Δαφνερόν, Έξαρχος, Βάρης, Χρώμιον, Κολοκυθάκι, Κνίδη, Πόρος, Ιτέα, Μικροκλεισούρα, Λαγκαδάκια, Ιτέα, Δίπορον, Σαρακίνα, Ποντινή, Παλαιοχώρι, Νεοχώρι, Τουρνίκι, Κέντρον, Νησί, Αγαλαίοι, Πιστικό, Αγάπη) δεν αναφέρονται καθότι υπαγόταν στην Εκπαιδευτική Περιφέρεια Ανασελίτσης με έδρα τη Σιάτιστα.

Τα σχολεία της Περιφέρειας Δεσκάτης ανήκαν στην Επιθεώρηση Ελασσώνας

Σήμερα το σχολικό έτος 2017-2018  στην Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών λειτουργούν τα παρακάτω Δημοτικά Σχολεία 1^ο Γρεβενών, 2^ο Γρεβενών, 3^ο Γρεβενών, 4^ο Γρεβενών, 5^ο Γρεβενών, 6^ο Γρεβενών, 7^ο Γρεβενών, 1^ο Δεσκάτης, 2^ο Δεσκάτης, Καρπερού, Κιβωτού, Κρανιάς, Μεγάρου, Φελλίου, Κνίδης, Ειδικό Γρεβενών. Νηπιαγωγεία το 1^ο Γρεβενών, 2^ο Γρεβενών, 3^ο Γρεβενών, 4^ο Γρεβενών, 7^ο Γρεβενών, 9^ο Γρεβενών, 1^ο Δεσκάτης, 2^ο Δεσκάτης, Δήμητρας, Κιβωτού, Μαυραναίων, Κνίδης, Ειδικό Γρεβενών.

Η παλιά ονομασία του οικισμού είναι αυτή που καταγράφεται στον πίνακα.

1.Αράπη: Αθανάσιος Παπάς (πρόεδρος), Χρίστος Τσιρώνης (ταμίας), Γεώργιος Μπαράκας (μέλος)

2. Ασπρόκαμπος: Κων/νος Φώτης (π), Παπαχρήστος (τ), Βασ. Νίκου (μ)

3.Κυδωνιές (Βαντσικόν): Κ. Χονδρογιάννης (π), Ανδ. Βασδέκης (τ), Κοσμάς Παπατόλιου (μ)

4. Οροπέδιον (Βηλιά): Στέργ. Μιχαλόπουλος (π), Θεόδ. Κόραβος (τ), Ευαγ. Τολιόπουλος (μ)

5. Πολυνέρι (Βοδεντσικόν): Παπαστέργιος Παπακωνσταντίνου (π), Πούλιος Κυρατζής (τ), Νικόλαος Παπανικολάου (μ)

6. Καλή Ράχη΄(Βραβόνιστα): Δημήτριος Κυρατζής (π), Γεώρ. Ρόβας (τ), Σπυρίδων Τσάλτας (μ)

7. Ανάβρυτα: Τριαντάφυλλος Χρηστοφορίδης (π), Ευστάθιος Κολοθάς (τ)

8. Αβδέλλα: Γελωργ. Βικόπουλος (π), Απόστ. Μπέζας (τ), Νικόλ. Έξαρχος (μ) (Διδακτηριακή επιτροπή)

9.Αιμιλιανός (Γριντάδες): Δημ. Ραφτόπουλος (π), Ι.Χρυσόπουλος (τ), Στέργ. Τσιόλας (μ)

10. Γρεβενά: Αλέξανδρος Βασιλόπουλος (π), Αιμιλιανός  Γρεβενών (τ),  Γεώργ. Ντούντας (μ) (Διδακτηριακή Επιτροπή)

11.Μερσίνα (Γκομπλάρι): Σάββας Παπαδόπουλος (π),Ευστράτιος Χατζηιωάννου (τ), Γαβριήλ Παύλου (μ)

12. Πρόσβορον (Δέλινον): Κων/νος Γάκης (π), Στέργιος Στεργιόπουλος (τ), Γεώργιος Κ.Γούλας (μ) (Διδακτηριακή επιτροπή)

13.Καρπερόν: (Δημηνίτσα) Κων/νος Γκετόπουλος (π), Παναγ. Μπζιώτας (τ), Νικόλαος Κώτσιου (μ) (Διδακτηριακή επιτροπή)

14. Έλατος (Δόβρανη): Γεώργ. Βασιλόπουλος (π), Δημ. Ευθυμιάδης (τ), Ευθ. Ευθυμιάδης (μ) (Διδακτηριακή επιτροπή)

15. Κληματάκι (Δοβρούνιστα): Στέργιος Τσιμνιόπουλος (π), Φώτιος Παπαβραμίδης (τ), Δημήτριος Βλαχόπουλος (μ). (Διδακτηριακή επιτροπή)

16. Τρίκωμον (Ζάλοβον): Στέργιος Βλάμης (π),  Γεώργιος Χαρισίου (τ), Δημ. Πόραβος (μ) (Διδακτηριακή επιτροπή)

 Δημοτικό Σχολείο Πολυνερίου


17.Λαγκαδιά (Ζαπανταίοι): Χρήστος Παύλου (π), Χαρίσιος Γκαμπράνης (τ), Χρίστος Νίτσιου (μ)

18. Μεσόλακκος (Ζυγκόστι): Ευάγγελος Νίκου (π) Βασίλ. Καρακώστας (τ), Θεόδ. Νίκου (μ)

19. Καλόχιον: Χρήστος Παπαιωάννου (π), Γεώρ. Παπανίκου (τ), Κων/νος Μποζοβίτης (μ)

20. Κατάκαλη: Αντώνιος Φασούλας (π), Παπακωνσταντίνος Καραλής (τ), Χρίστος Κακάλης (μ)

21. Κηπουριό: Χρήστος Μπεκλάρας (π) Αλέξιος Πόραβος (τ) Δημ. Γούλας (μ)

22. Κοσμάτιον: Χρήστος Τσιρίκας (π),Χρ.Παπαζήσης (τ)

23.Κρανιά: Ευθ. Γάτης(π) Κων/νος Βλαχιώτης (τ), Βασίλ. Τσάτσου (μ)

24.Ελεύθερον (Κωντσικιώτη): Δημ. Παπακώστας (π), Ανδρέας Μαρκόπουλος (τ), Αναστάσιος Κλεισιάρης (μ)

25. Ταξιάρχης (Κουσκόν): Απόστολος Παπαθανασίου (π) Στέργιος Τσιάλτας(τ), Κων/νος Πούτιας (μ)

26. Λάβδα: Ιωάννης Κιτσούλης(π) Γεώρ. Σκόδρας (τ)  Βασ. Καραγιάννης (μ)

27. Διάκος (Λιμπίνοβον): Ιωάννης Κλεισιάρης (π) Αθανάσιος Μόκια (τ) Γεώ. Βέντζιου (μ)

28. Μικρολείβαδον (Λαβανίτσα): Γεώργιος Τζιούφας (π) Χρίστος Ταστιμάνης (τ) Ιωάννης Σαφαρίκας (μ)

29. Λεπενίτσα: Γεώργιος Ι. Βέργος (π) Σπύρος Σπυρόπουλος(τ) Ιωάννης Λασπάς (μ)

30. Λείψι: Ευθύμ. Βασιλόπουλος (π) Στέργ. Βασιλόπουλος (τ)  Κων/νος Ροΐδης (μ)

31. Καλλονή (Λούντζιον): Γεώργ. Μπούτου (π) Νικ. Παπαφωτίου (τ) Γεώρ. Κοσματόπουλος (μ) (Διδακτηριακή επιτροπή)

32. Δασύλλιον (Μαγέρη): Νικ. Παπαχρήστου (π) Γε. Πααπαχρίστου (τ) Χρ. Γαλάνης (μ) (Διδακτηριακή επιτροπή)

33. Ανθρακιά (Μάνεσι): Δημ. Ζιώγας (π) Αθαν. Κουτσιαλάρης (τ) Αθαν. Κλεισιάρης (μ)

34.Μαυραναίοι: Ευθ.Βασιλόπουλος (π), Δημ. Παπαϊωάννου (τ), Χρήστος Τασιάνας (μ)

35.Μαυρονόρος:Βασ.Κούσκουρας (π) 

36. Μεσολούριον: Παπαϊωάννης  Χονδρογιάννης (π) Μιχαήλ Μπίτης(τ) Δημ. Κανιάς (μ)

37. Μηλιά: Αθανάσιος Δολιβός (π) Ματθαίος Γκασιόνας (τ) Ευάγγελος Φίλιου (μ)

38. Μοναχίτιον: Ευα. Ζαρκάδας(π),  Κων/νος Ζαρκάδας (μ)

39.Καταφύγιον (Μπάλτινον): Ευθ. Γιαννούλας (π), Ευθ. Σακοράφας (τ), Κων/νος Σίμου (μ). Διδακτηριακή επιτροπή

40.Δύσβατον (Μπίσιοβον): Γεώρ. Δήμου (π), Γεωρ. Γκαρανάσιου (τ), Βασ. Σταυρόπουλος (μ)

41. Πριόνια (Μπόζοβον): Αθαν. Στάθης (π),  Γεώ. Βλάχου (τ),  Γεώ. Ντούλας (μ)

42.Πηγαδίτσα: Χρήστος Πουλχίδης (π),  Ηλίας Κουτίδης (τ), Γεω. Ταστανίδης (μ)

 Δημοτικό Σχολείο Εξάρχου με μαθητή το γράφοντα (κάτω από το δάσκαλο Χρήστο Μπούρτσο εκ Σιιατίστης)


43. Παλαιοχώρι: Γεώ. Κουτορούφης (π),  Ευά. Καραγιάννης Δημ. (τ), Δημ. Τσαμήτρος (μ)

44. Περιβόλιον: Γεώρ. Παπαρίζου (π), Κούσιου Λαΐτσιου (τ) Διδακτηριακή επιτροπή

45. Αμυγδαλιές (Πικριβινίτσα): Γεώ. Κιούρκας (π), Ι.Παπαζήσης (τ), Θεοχάρην Ζυμπούλην (μ)

46. Ροδιά (Ραδοβίστιον): Κων/νος Θεοδώρου (π), Γεώρ. Β. Στρακοπούλου (τ),

Αλέξιος Κόγιας (μ).

47. Μέγαρον: Στέργ. Βασιλόπουλος (π), Ηλίας Παπαχρίστου (τ), Παπαϊωάννης Γκούμας (μ)

48. Παρόρειον (Ριάχοβον): Αθανάσιος Ζηκίδης (π), Ιωάννης Παπανίκου (τ),

Κων/νος Παπανίκου (μ)

49. Σαμαρίνα: Ηλίας Τσάγγας (π), Γεώρ. Αγορογιάννης (τ) Διδακτηριακή επιτροπή

50. Πανόραμα (Σαργκαναίοι): Βασίλειος Τσίρου (π), Κων/νος Τάτσιου (τ), Γεώρ. Ζαρκάδας  (μ)

51. Πολυδένδρι (Σπάτα): Νικ. Σιάτρας (π),  Κων/νος Καζαμίας (τ),  Αθαν. Κωτόπουλος (μ)

52. Σιρήνι Μέγα: Ευθυμ. Φαρμάκης (π), Θεόδ. Μέτσιου (τ),  Στ. Σπανός (μ), Χρ. Μεκλντούμας (μ) Διδακτηριακή επιτροπή

53. Δεσπότης (Σινίχοβον): Δημ. Μότσιου (π),  Παναγ. Πηγατσιώτης (τ),  Νικόλ. Μότσιου (μ)

54. Σιταράς (Σίτοβον): Νικ. Πούλιου (π), Γεώρ. Παπαδημητρίου (τ), Αναστάσιος Ευαγγέλου (μ)

55.Κοκκινιά: Εμμ. Πορπόρης (π), Δημ. Σίμου (τ), Αθαν. Ζήση (μ)

56. Σπήλαιον: Αθαν. Μπρέντας (π), Θωμάς Αναγνώστου (τ), Γεωργ.. Ταλαρτζής (μ)

57. Αηδόνια (Στιζάχιον): Ηλίας Γουλίκας (π),  Δημ. Παπακώστας (τ)

58.Σμίξη: Αθανάσιος Νασίκας (π), Γάκης Ρέτας (τα), Απόστολος  Πισκομάτης (μ)

59.Σύδενδρον (Τριβένιον): Κων/τίνος Νικολόπουλος (π), Θωμάς Νικολόπουλος (τ), Χριστ. Σιδηρόπουλος (μ)

60.Αλατόπετρα (Τούζι): Βασίλειος Τζήμου, Αθανάσ. Μιγδάνης (τ), Δημ. Γάκης (μ)

61. Άγιος Κοσμάς (Τσιράκιον): Γεώργιος  Λιόντου (π), Γεώργ. Χρυσοχόου  (τ), Χρήστος  Χρυσοχόου (μ)

62. Τρίκορφον: (Τριτσικόν): Φίλιππος Ντινόπουλος (π), Ιωάν. Χρ. Μενύσιου (μ)

63.Τρικοκκιά: (Τσαπουρνιά) Γωρ. Παπαδημητρίου (π), Ευαγ. Βασιλειάδης (τ), Ευαγ. Μεσημέρης (μ) (Διδακτηριακή επιτροπή)

64.Ζιάκας (Τίστα): Δημήτριος Δσκαλόπουλος (π), Γεώργιος Αντωνίου (τ), Δημ. Μενύμπαρης (μ)

65.Φυλί: Χαρίσης Βλάχου (π), Ιωάν. Ππαπαχρίστου (τ), Βασίλ. Γκαντήραγας (μ)

66.Φιλιππαίοι: Μιχαήλ Μίχου (π), Μιχαήλ Λέτσιου (τ), Χαράλαμπος Παπαδημητρίου (μ)

67.Κυρακαλή: Ανέστης Καραχισαρίδης (π), Παναγιώτης Σιδηρόπουλος (τ), Αβεσαλώμ Κιουτσίδης (μ)

68.Κιβωτός (Κρίφτσιον): Ι. Καραμιχαηλίδης (π), Γ. Παρεσίου (τ), Θ.Χαραλαμπίδης (μ)

69.Κοκκινιά (προσφυγ.): Αβραάμ Τεργόπουλος (π), Θεμιστοκλής Χαριτίδης (τ), Αθανάσιος Κωνσταντινίδης (μ)

70.Δοξαράς: Αθανάσιος  Κωνσταντινίδης (π), Βασίλειος Τζημουρώτας (τ), Γεώρ. Κωνσταντινίδης (μ)

71.Βατόλακκος: (Δοβράτοβον) Στυλιανός Τσιακαλίδης (π), Παναγ. Παπαδόπουλος (τ), Χρήστος Κοϊμτσόγλου (μ)

72.Εκκλησιά (Βιβίστιον): Δημ. Καλόγηρος (π), Νικ. Μανώλης (τ), Ευαγ. Γαβριήλ (μ)

73. Μελίσσι (Πλέσι): Ευστάθιος Πυλιτζίνης (π), Στέφανος Χαμαλίδης (τ), Ιορδάνης Παπαδόπουλος (μ)

74. Κάστρον: Παύλος Τσιαουσίδης (π), Γεώργιος Σιαμίδης (τ),Μάρτ.Τσακυρίδης μ)

75. Άγιος Γεώργιος:  Φώτιος Κανούτας (π), Σ.Φάσας (τ), Λ.Κωνσταντινίδης (μ)

76. Άγιος Γεώργιος (προσφύγ): Λ.Κωνσταντινίδης (π), Γ.Παναγιωτίδης (τ)

---

[1] Πηγή ΓΑΚ Κοζάνης

Εμποροπανήγυρη (παζάρι) Βεντζίων Κέντρου-Κνίδης Γρεβενών

Εμποροπανήγυρη (Παζάρι) Βεντζίων Κέντρου, Κνίδης  Γρεβενών

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Ένα από τα ονομαστότερα παζάρια στην Περιφέρεια Γρεβενών και το μοναδικό στα Βέντζια  στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν το Βέντζι  παζάρ που τελούνταν κατ’ έτος στον οικισμό Βέντζι (νυν Κέντρο). Πωλητές, αγοραστές, πανηγυριώτες προσέρχονταν όχι μόνο από την περιφέρεια Βεντζίων αλλά κι από Κοζάνη, Σιάτιστα, Δεσκάτη.

Η κοινότητα Κνίδης  με ενέργειές  της κατόρθωσε το 1929 να μεταθέσει τον τόπο της πανηγύρεως στην Κοπρίβα με πρώτο έτος τέλεσης το 1930.(Μ.Β 4-9-1930)

Ο κλητήρ της κοινότητας Ελάτης Αθ. Κούσιας επέδωκε στις 3 Μαΐου 1937 ημέρα Τρίτη στους κοινοτικούς συμβούλους κ.κ. Φώτιο Νάνο, Ιωάννην Μπούνταν και Κων/νον Γρίβαν την πρόσκλησιν του προέδρου «περί τελέσεως ετησίας εμποροπανηγύρεως εν Κέντρω Γρεβενών». Το κ.σ με πρόεδρο το Χρ.Κούσια παμψηφεί αποφασίζει την τέλεση εν Κέντρω ετησίας εμποροπανηγύρεως διαρκείας τριών ημερών κατά το από 25^ης Αυγούστου μέχρι της 5^ης Σεπτεμβρίου εκάστου έτους χρονικό διάστημα προς εξυπηρέτηση των κατοίκων της περιφέρειας Κέντρου οι οποίοι τυγχάνουν κυρίως κτηνοτρόφοι, διότι η κοινότης απέχει 12 ώρες από την επαρχιακή πόλη των Γρεβενών, 15 ώρες από τη Σιάτιστα και 12 ώρες από Κοζάνη και δε δύναται  η περιφέρεια να διαθέσει τα γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα αυτής εις άλλας εμποροπανηγύρεις.

Ο έπαρχος Γρεβενών στις 18 Αυγούστου 1937 με έγγραφο στο Νομάρχη σχετικά με την εμποροπανήγυρη Κέντρου τοποθετείται ως ακολούθως:

1. Στις 14-7-37 υποβλήθηκε αναφορά των κοινοτήτων Κέντρου, Σαρακίνης, Ποντινής και Τουρνικίου σχετικά με την τέλεση εμποροπανήγυρης στον οικισμό Κέντρο στα τέλη Αυγούστου εκάστου έτους. 2. Με διαταγή του υπουργείου Οικονομικών 10-8-37 διετάχθημεν να απαντήσουμε για την καταλληλότητα του χρόνου τέλεσης της εμποροπανήγυρης στην κοινότητα Κέντρου δεδομένου ότι η ημερομηνία συμπίπτει με την εμποροπανήγυρη Κνίδης και η ταυτόχρονη τέλεση θα παραβλάψει ουσιωδώς τα συμφέροντα της κοινότητας Κνίδης. 3. Ανακοινώσαμε στον πρόεδρο Κέντρου ότι η ετησία εμποροπανήγυρη στην κοινότητα Κνίδης είναι αρκετή για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της περιφέρειας Βεντζίων. 4. Σε περίπτωση που η κοινότητα Κέντρου επιμένει στην τέλεση της εμποροπανήγυρης σε συνεννόηση με τις γειτονικές κοινότητες να ορίσει ημερομηνία απέχουσα δύο μήνες τουλάχιστον από τη χρονολογία τελέσεως της ημερομηνίας Κνίδης.

Ο Υπουργός οικονομικών Ι. Αρβανίτης στις 13-10-37  έχοντας υπόψη το έγγραφο της Νομαρχίας Κοζάνης γνωρίζει ότι δεν εγκρίνει την τέλεση ετήσιας εμποροπανήγυρης στην κοινότητα Κέντρου καθ’ όσον η τελουμένη στην κοινότητα Κνίδης εξυπηρετεί πλήρως τα συμφέροντα της περιφέρειας Βεντζίων.

Ο Έπαρχος Γρεβενών  στις 18-6-38 υποβάλλει στο Νομάρχη Κοζάνης τις αποφάσεις των συμβουλίων των κοινοτήτων Ποντινής, Σαρακίνης, Παλαιοχωρίου και Ελάτης περί τελέσεως ετησίας εμποροπανηγύρεως εν Κέντρω κατά το από 25^ης Αυγούστου μέχρι 5 Σεπτεμβρίου εκάστου έτους. Σύμφωνα με τον Έπαρχο  ο ορισθείς χρόνος δια την τέλεση της εμποροπανηγύρεως Κέντρου δε θεωρείται κατάλληλος, καθόσον κατά την ιδίαν περίπου εποχή ήτοι κατά το Αον ή Βον δεκαήμερο του Σ/μβρίου τελείται ετησία εμποροπανήγυρις και εις την γειτονική κοινότητα Κνίδης και κατά συνέπεια  η ταυτόχρονος σχεδόν τέλεση  εμποροπανηγύρεων εις αμφοτέρας τις ανωτέρω κοινότητες θέλει παραβλάψει ουσιωδώς τα συμφέροντα της κοινότητας Κνίδης (60/670).

Η κοινότης με ενέργειες του προέδρου κ. Ε. Ιωαννίδη κατόρθωσε με νόμο «Περί συστάσεως εμποροπανηγύρεως εν τη κοινότητι Κέντρου ΦΕΚ 467 της 2 Νοεμβρίου 1939 (Τεύχος Α΄) η τέλεσις  ετησίας εμποροπανηγύρεως εν τη κοινότητι Κέντρου του Νομού Κοζάνης από της 9^ης μέχρι της 12^ης Αυγούστου  εκάστου έτους», να τελεσθεί το 1940 η γνωστή εμποροπανήγυρη.

Η εμπορική πανήγυρη μετά την ανασύστασή της πραγματοποιήθηκε στις 24 και 25 Αυγούστου 1940 (Μ.Β 28-7-40).