Φιλιππαίοι Γρεβενών

112.Φιλιππαίοι, οι

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386 Κοζάνη 2018

Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 1241 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς την Αετιά, Αλατόπετρα, Σαμαρίνα. Σύμφωνα με την παράδοση ο οικισμός ήταν ο αγαπημένος προορισμός για θερινές διακοπές της οικογένειας του Βασιλιά Φιλίππου, όπου και το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας πήρε το όνομα απ’ αυτό το γεγονός. Σε όλες τις οικογένειες των Φιλιππαίων παρά τις δύσκολες συνθήκες διατήρησαν τα ελληνικά αρχαιοπρεπή ονόματα.

“Έχει 80 οικογένειες” (Σχινάς 1866).

Με απόφαση του Νομάρχη στις 31 Δεκεμβρίου 1914 ορίσθηκε ως έδρα εκλογικού τμήματος: Το όγδοον με έδραν το χωρίον Φιλιππαίοι ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Βοδεντσκό (Πολυνέρι),Τούζι (Αλατόπετρα), Λάβδα, Τσιούργιακας (Αετιά), Σαργκαναίοι (Πανόραμα) τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομεν την δημοτικήν Σχολήν.

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίζεται έδρα κοινότητος Φιλιππαίων και στις 7-6-2010 προσαρτάται στο Δήμο Γρεβενών.

Ο Υποδιοικητής της Υποδιοικήσεως Γρεβενών μετά από επίσκεψή του στον οικισμό στις 5/7/1922 αναφέρειότι οι κάτοικοι Φιλιππαίων χίλιοι περίπου ασχολούνται το 1/3 αυτών εις την κτηνοτροφίαν τα δε 2/3 τυγχάνουσιν αγωγείς. Οι κτηνοτρόφοι μετά των ποιμνίων των εκ 5.000 περίπου αιγοπροβάτων καθώς και το πλείστον των αγωγέων κατέρχονται τον χειμώνα και διασπείρονται εις διαφόρους πόλεις της Μακεδονίας και μόνον ολίγοι κάτοικοι διαμένουσι σταθερώς και μονίμως εν τω χωρίω.

Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 57. Εκλέχτηκαν: Νικόλαος Νάκος 52, Χρήστος Τάκας 47, Μιχαήλ Μίχος 47, Κων/νος Σαμαράς 43, Λάζαρος Νάσιος 28, Δημήτριος Ζήσης 25, Κων/νος Ντίνας 17, Δημήτριος Κουτσομητρόπουλος 16, Γεώργιος Παλάσκας 3..

Στον εκλογικό κατάλογο της υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 245 άρρενες εκλογείς.

Το κοινοτικό συμβούλιο στις 9/11/1975 ψηφίζει πίστωση 1600 δραχμών για τη μεταφορά και επαναφορά του κοινοτικού αρχείου εκ της χειμερινής εις τη θερινή έδρα και τανάπαλιν (ΓΑΚ Γρεβενών).

Αρχαιότητες: Αρχαίος οικισμός στη θέση “Καστρί”[1].

Αννίτσα: Στην κορυφή Αννίτσα (1728 μ.) όρια Σαμαρίνας Φιλιππαίων, Δοτσικού, στήθηκε μνημείο των υπέρ πατρίδας πεσόντων κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο. «Απόφαση 2/6.6.1979 Συνδέσμου τραυματιών πολεμιστών οπλιτών Νομού Γρεβενών ανέγερσης μνημείου 1940-41 αξιωματικών και οπλιτών Ν.Γρεβενών εναντίον των φασιστών Ιταλών επιδρομέων. Θεμελίωση 25-7-1989 υπό του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας (μαρμάρινη στήλη Μνημείο Αννίτσας)».

Κάθε χρόνο την Κυριακή μετά το δεκαπενταύγουστο τελείται μνημόσυνο στη μνήμη των 120 πεσόντων[2]

Διαβατήρια: Ο Ιωάννης Θεοδώρου Λέτσιος κάτοικος της κοινότητας Φιλιππαίων στις 8-7-29 ζητά τη θεώρηση του Αγγλικού διαβατηρίου ίνα αναχωρήσει για το εξωτερικό.

Εκπαίδευση: Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Δημόσιο οίκημα. Αποτελείται από δύο δωμάτια των 30 τ.μ. Σε κάθε δωμάτιο μαθητεύονται τεσσαράκοντα μαθητές. Είναι τελείως ακατάλληλο με 40 μαθητές το καθένα. Είναι τελείως ακατάλληλο δια το φωτισμό, αερισμό και καθαριότητα (60/619).

Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του μονοταξίου δημοτικού σχολείου σε διτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 104, 94, 98 αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Ενδεικτικόν: Δημοτικόν Σχολείον Θηλ.Γρεβενών. Σχοιλικόν έτος 1926-1927.

Η μαθήτρια Μαρία Ι.Μπίγκα εκ Φιλιππαίων ετών 10 πατρός ορφανή διακούσασα τα μαθήματα της Γ΄τάξεως του σχολείου τούτου εκρίθην εν τέλει του σχολικού έτους 1926-27 αξία προαγωγής με τον βαθμόν  4.5 (λίαν καλώς)/ Η δε διαγωγή υπήρξεν κοσμιοτάτη. Εν Γρεβενοίς τη 5 Ιουνίου 1927. Η Διευθύντρια.

Ιερά: ΄Αγιος Κων/νος στο κέντρο του χωριού, ενοριακός ναός. Άγιος Νικόλαος. Άγιος Αθανάσιος. Προφήτης Ηλίας. Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 6 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 0 (από το 1692 και μετά).

Οικονομία: Αποτελεί τουριστικό προορισμό. Δραστηριοποιούνται τα ξενοδοχεία “Λεωνίδας”, “Μπαγκόλα”, “ Το Αγνάντι του Μπέγκα” το “ Φιλίππειο του Μήλιου Γεώργιου”. Λειτουργούσε κοινοτικός νερόμυλος στα όρια με τον Τσούργιακα[3]. 

Πεσόντες: α)Στρ. Ζαμανάκος Ιωάννης του Νικολάου,  γεν. 1920, Κέντρου Εκπαιδεύσεως Καλαμών, πέθανε από πολεμικά τραύματα στους Φιλιππαίους Γρεβενών στις 14-5-41. β)Καζάνας Ιωάννης του Γεωργίου 1918, 27 ΣΠ, Μνήμα Γραίας Κάμια 6-4-41 γ)Καραγιάννης Ιωάννης του Αδάμ,1919, 27 ΣΠ, Μνήμα Γραίας Κάμια, 12-2-41δ)Παλάσκας Χρήστος του Γεωργίου, 1916, 33ΣΠ,Υψ.1220, Ανατολικά της Κλεισούρας στις 5-2-41 (ΔΙΣ).

Πληθυσμός: 1859=26 στεφάνια. 1913=877. 1920=219. 1928=238. 1940=435. 1951=79. 1961=16. 1971=7. 1981=203. 1991=245. 2001=206. 2011=145. (38^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ήταν 117 κατοικίες και ο φόρος ήταν 9.300 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 75 κατοικίες και ο φόρος ήταν 7.000 άσπρα.

Σύλλογοι: Σύλλογος Φιλιππιωτών «Αστήρ» ο οποίος ιδρύθηκε στην Αμερική το 1907. Σύλλογος Φιλιππιωτών ο «Νέος Αστήρ» (26-5-27). Επαγγελματικός Σύλλογος αγωγέων  Φιλιππαίων «Άγ. Νικόλαος» (24-9-1931). Πολιτιστικός Σύλλογος Φιλιππαίων. Ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις η γιορτή μανιταριών, οι συναθροίσεις μοτοσυκλετιστών, αστρονομικών συλλόγων.

---

[1] Σαμσάρης.

[2]  Τουριστικός Οδηγός Περιβολίου, Σαμαρίνας, Φιλιππαίων  (σ.76). Σύμφωνα με τα Χ.Βήττο (Περί εορτασμού στο ύψωμα Αννίτσα. greveniotis.gr) οι Γρεβενιώτες που σκοτώθηκαν κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο ήταν 107 (102 νεκροί και 5 αγνοούμενοι). Μόνο ένας σκοτώθηκε από τους Γερμανούς κατά την υποχώρηση στο Δισπηλιό Καστοριάς. Υπάρχουν και άλλοι 33 που πέθαναν αργότερα εξαιτίας των κακουχιών του πολέμου, οι οποίοι αναγνωρίστηκαν ως κανονικά «θύματα πολέμου».

[3] Παπαδημητρίου. Σελίδες ιστορίας  Γ΄ σελ. 39.

111. Φελλίον Γρεβενών

111. Φελλίον, το (ημιπροσφυγικός οικισμός)

 

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ"

Γενικά: Βρίσκεται στη συμβολή των ποταμών Βενέτικου και Αλιάκμονα. Δάση, άγρια ζώα, κυνήγι. Ρυμοτομικό σχέδιο με δύο πλατείες με μεγάλο πλάτος δρόμων, οικοδομικά τετράγωνα.

Εγκαταστάθηκαν 22 οικογένειες προσφύγων με 73  μέλη το 1926. 

Ο Puegueville  αναφέρει “έφτασα κατόπιν ως το χωριό Φιλί. Μελετούσα εκεί τα ελληνικά ερείπια της πόλης Φίλα που είχε ιδρυθεί υπό του Δημητρίου που ήταν γιος του Αντιγόνου Γονατά  230 π.Χ” Από το βιβλίο Φραγκίσκου Πουκεβίλ Ταξίδι στη Δυτική Μακεδονία (Άνοιξις 1806).

Κοινοτικά: Ο οικισμός Φιλί χτισμένος σε υψόμετρο 637 μέτρων μαζί με τον οικισμό Ελευθεροχώρι αναγνωρίστηκαν ως κοινότητα  στις 31-12- 1918 με έδρα το Φιλί. Μετονομάσθηκε σε Φελλί στις 19-12-49, προσαρτάται στο Δήμο Γρεβενών στις 1 4-12-1997. Τελικά μετονομάσθηκε σε Φελλίον, το. Επικράτησε να λέγεται ως Φλί. Είναι χτισμένος στη συμβολή των ποταμών Αλιάκμονα και Βενέτικου.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών που συντάχθηκε το 1914 συμπεριελήφθησαν 104 άρρενες ψηφοφόροι μεταξύ των οποίων Μπλαχάβας Κων/νος του Αθανασίου (1864) διδάσκαλος, Μαραμής Παπαγρηγόριος του Ιωάννη (1860) ιερεύς, Παπάς Παπαευθύμιος του Ιωάννη (1868) ιερεύς.

Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 έλαβαν από 28 ψήφους, όσοι και οι ψηφίσαντες, έκαστος των 5 υποψηφίων μη προταθέντων άλλων. Χρίστος Ματέρης, Κων/νος Γκουντούλης, Αθανάσιος Μποζοβίτης, Αθανάσιος Σαντίκας, Χρήστος Κουταλής. Το 1935 πρόεδρος της κοινότητας ήταν ο Κων/νος Γκουντούλας και αντιπρόεδρος ο Ιάκωβος Ασλανίδης. Το 1953 πρόεδρος ο Ι. Ντόκος και αντιπρόεδρος ο Αθ. Βαζούρας. Το 1926 εξυπηρετούνταν το Φιλί από το αγροτικό ιατρείο της Τόριστας (Ποντινή).

            Το υπουργείο οικονομικών στις 7-9-39 δεν εγκρίνει την κατασκευή πλαισίων παραθύρων στον αστυνομικό σταθμό Φιλί (60/1893).

Αρχειακές πηγές: α) Νικόλαος Σχινάς Οδοιπορικαί  Σημειώσεις Αθήναι 1886. «Εντεύθεν η οδός διέρχεται του χωρίου Φιλί τσιφλικίου ανήκοντος εις τον εκ Γρεβενών Αχμέτ-αγά, οικουμένου υπό 240 χριστιανών και έχοντος εκκλησίαν και σχολείον». β) Γ.Σακελλάρης Επιθεωρητής Γρεβενών 10-12-1941: «Το χωρίον τούτο κατοικείται υπό ελλήνων και προσφύγων, ομιλούντων τη λαζικήν και ελληνικήν. Τα ήθη και τα έθιμά των είναι ελληνικότατα. Από αμνημονεύτων ετών υπήρχε το χωρίον. Ουδέν όμως τεκμήριον θετικό υπάρχει μαρτυρούν την ακριβή χρονολογία της ιδρύσεώς του. Η σωζόμενη εκκλησία φέρει χρονολογία 1883. Διδακτήριον δεν ανηγέρθη…». γ) Γούση Κυριακή: Η παιδεία στην περιφέρεια Γρεβενών κατά την ύστερη Τουρκοκρατία 1830-1912: «Κατά την απογραφή των σχολείων που έγινε το 1912-13, σημειώνεται η λειτουργία κοινού σχολείου στο χωριό δύο τάξεων και 1 προκαταρκτικής όπου φοιτούσαν συνολικά 10 μαθητές. Ειδικότερα φοιτούσαν στην προκαταρκτική 4, στην Α΄ 3 και Β΄ 3. Την ίδια χρονιά υπηρετούσε ως δάσκαλος στο χωριό ο Ευθύμιος Αθ. Μάρκου  από το Δεσπότη, 17 ετών, απόφοιτος της  Γ΄ τάξης του Σχολείου του Σνίχοβου, που είχε 4 ½ χρόνια προϋπηρεσία έναντι ετήσιου μισθού 10 λιρών. Τα έσοδα του σχολείου προέρχονταν από την εκκλησία και το δίσκο της εκκλησίας».

Αρχαιότητες: Ονομαστά τα αρχαιολογικά ευρήματα του οικισμού όπως η  μαρμάρινη τεφροδόχος που βρέθηκε στην τοποθεσία Τσιάκαινα, όστρακα, ελληνιστικά αγγεία, αγνύθες στη θέση Στραβέλα, τα Καστράκια, σε συνδυασμό με την ελληνική ονομασία του χωριού, τον υδάτινο πλούτο (Αλιάκμονας, Βενέτικος), τα δρυοδάση με παροχή επαρκούς τροφής στους κατοίκους φανερώνουν ότι ο τόπος έχει μία ιστορική συνέχεια από την αρχαιότητα. Σημαντική η προσφορά της Μαρίας Ντόκου με τη συλλογή αντικειμένων του παρελθόντος (αργαλειός, νομίσματα, υφαντά, εργαλεία…).

          Εκκλησίες: Ενοριακός ναός ο Άγιος Νικόλαος. Εξωκλήσια των Αγίων Αναργύρων στην είσοδο του χωριού,  του Αγ.Αθανασίου και της Αγ.Παρασκευής. Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 21 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 13 (από το 1692 και μετά).

          Εκπαίδευση: Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Το σχολείο στεγάζεται σε οίκημα του Γ.Σ.Α.Α.Κ Φιλής άνευ ετησίου μισθώματος. Είναι διώροφο. Ο κάθε όροφος αποτελείται από ένα δωμάτια με 32 μαθητές το καθένα. Είναι κατάλληλο για μελλοντική στέγαση του σχολείου (60/619).

Μακεδονικός Αγώνας: Ο λοχαγός Οικονομίδης, με έδρα την Καλαμπάκα, οργάνωσε ένα άρτιο δίκτυο οδηγών από τα γύρω χωριά μεταξύ των οποίων ήταν και ο  Νικόλαος (Κολούσης) Τασούλας από το Φελλίον.

Οικονομία: Γεωργία, μελισσοκομία. Λειτουργούσε νερόμυλος ιδιοκτησίας της μονής Σπηλαίου.

           Η προβλεπόμενη παραγωγή για καλλιέργειες το 1933  σύμφωνα με τον πρόεδρο της κοινότητας ήταν  σε οκάδες γλεύκος 1500, σταφυλαί φαγητού 300, ρόβη 1000, κρομμύων 2.000 με 10 στρέμματα, αραβόσιτος ξηρικός 35.000 με 400 στρέμματα.

Πεσόντες: Ασλανίδης Ισαάκ του Βασιλείου, έτος γεν. 1916, 27 ΣΠ, 1^ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Λάρισας, 13-11-40 (Δεληγιάννης).

Πληθυσμός: Το 1910 στην απογραφή του Βιλαετίου Θεσσαλονίκης αναφέρεται ως Φυλή με πληθυσμό 237 κατοίκους. Τα έτη 1913=212, 1920=155, 1928=488, 1940=343, 1951=551, 1961=407, 1971=347, 1981=353, 1991=306, 2001=289, 2011=1035.

Φυλακές: Σε απόσταση 2,5 χιλιομέτρων από το Φελλί και 20 χιλιόμετρα από Γρεβενά σε μια έκταση 104 στρεμμάτων και δομημένης επιφάνειας 18000 τ.μ λειτουργεί σωφρονιστικό κατάστημα 600 θέσεων. Εγκαινιάστηκε την Παρασκευή 7 Ιουνίου 2008 επί δημαρχίας Δήμου Γρεβενών κ. Γιώργου Νούτσου. Πρόκειται για ένα πρότυπο σωφρονιστικό κατάστημα το μοναδικό στη Δυτική Μακεδονία  με χώρους αθλοπαιδιών, βιβλιοθήκης, ιατρείου, σχολείο δεύτερης ευκαιρίας. Εντός των φυλακών ανηγέρθη ναός του Αγίου Ελευθερίου.

              Σύλλογοι: Στον οικισμό δραστηριοποιείται πολιτιστικός σύλλογος.

Ποδοσφαιρικό σωματείο “Π.Α.Ο. Φελλίου”.