ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

11. Αιμιλιανός

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου  "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" Κοζάνη 2018 σελίδες 386

Γενικά: Ο οικισμός Αιμιλιανός χτισμένος σε υψόμετρο 838 μέτρων, πρώην Γκριντάδες αποτέλεσε αυτόνομη κοινότητα από 31-12-1918. Στη συνέχεια με την ίδρυση της κοινότητας Αγίων Θεοδώρων ενσωματώνεται στη νέα κοινότητα. Το όνομα Αιμιλιανός το έλαβε προς τιμή του κατακρεουργηθέντος Μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιαμνού Λαζαρίδη που συνέβη μεταξύ των οικισμών Σνιχόβου (νυν Δεσπότη) και Γκριντάδων την 1η Οκτωβρίου 1911. Στο ν τόπο της θυσίας ανηγέρθη εκκλησία με χρηματοδότηση της αδελφής του Μητροπολίτη Αιμιλιανού Δόμνας Λαζαρίδου Αυγερινού του οποίου τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 18 Ιουλίου 1956.

 Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 135 χριστιανοί.

Κοινοτικά: Γενομένων αρχαιρεσιών προς ανάδειξη προέδρου εξελέγη ο κ. Βλάχος (Μ.Β 3-9-31).

Πρόεδρος κι αντιπρόεδρος της κοινότητας τον Ιούνιο του 1935 ήταν οι Δαμασκηνός Ιωάννης και Φουρλίγκας Δημήτριος αντίστοιχα.

Δια το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935 οι χωροφύλακες των οικείων σταθμών στις 28 Οκτωβρίου επέδωσαν το διορισμό των ως μελών των εφορευτικών επιτροπών το Δημήτριο Φουρλίγκα (60/687).

Η κοινότης Αιμιλιανού στις 18-9-39 τονίζει ότι αναθηματική στήλη ανήγειρε στην κεντρική πλατεία της κοινότητας το έτος 1935 (60/957).

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής: Πρόεδρος Δημήτριος Φουρλίγκας. Κατοικίες 164. Πληθυσμός 854. Καταστραφείσες οικίες ολοσχερώς 101, μερικώς 10 δια πυρπολήσεως παρά των Γερμανικών στρατευμάτων στις 12 Ιουλίου 1944. Θύματα 10 εκ των οποίων 9 άνδρες και μία γυναίκα.

Το κοιν. συμβούλιο με πρόεδρο το Νικόλαο Φουρλίγκα και των μελών Δημητρίου Ραπτοπούλου, Ευσταθίου Κατσιανίδου, Γεωργίου Σάκου, Βασιλείου Κουκαλιάρη αποφάσισαν στις 27-8-50 κατά πλειοψηφία τη διάθεση του κοινοτικού χώρου Νοκός  συγκείμενος εκ δεκατριών στρεμμάτων στους κατοίκους της κοινότητος Μελισσίου, προκειμένου να ανεγείρουν οικίες (60/1950).

Εκπαίδευση: Έχει 231 κατοίκους, το χειμώνα υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 300 γροσίων μισθοδοτούμενος από την εκκλησία, μαθητές 15[1] .

«Η κοινότης Γκριτάδων μου ανέθεσε την φροντίδα του να προβλέψω κατάλληλο διδάσκαλο τη Σχολή επί ετησίω μισθώ 25 λιρών οθωμ. άνευ άλλης τινός προσφοράς (προς το Σεβασμιότατο Μητροπολίτη αγίω Ιωαννίνων κυρ Σοφρωνίω Ιωάννινα, α΄ Οκτωβρίου 1885 σελ. 134)»[2].

 Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: «Στεγάζεται σε κοινοτικό οίκημα. Αποτελείται από εν δωμάτιο 55 τ.μ. Αριθμός μαθητών 100, ο χώρος ανεπαρκής. Το σήμερον κατεχόμενο οίκημα είναι τελείως ακατάλληλο δια τη μελλοντική στέγαση του σχολείου διότι είναι ανθυγιεινό και οι μαθητές ευρίσκονται ο εις επί του άλλου. Σήμερον ευρίσκεται νέον κτίριο υπό κατασκευή το οποίον εξετελέσθη μόνον η τοιχοποιία και η στέγη με δύο αίθουσες και εν μικρόν γραφείο (Τόσκας, 25-9-37) (60/619). Το έτος 1873-74 λειτουργούσε σχολείο με 15 μαθητές με ετήσια δαπάνη συντήρησης 300 λίρες»[3].

Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του μονοταξίου δημοτικού σχολείου σε διτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 86, 91, 94 αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Επισιτιστική βοήθεια: Στις 27 Απριλίου 1945 ο πρόεδρος της κοινότητας Β. Παπαβασιλείου συντάσσει κατάσταση με 400 άτομα για παραλαβή τροφίμων. Τρεις μέρες αργότερα παραλήφθηκαν τα παρακάτω τρόφιμα ανάλογα με τα μέλη της οικογένειας. Για κάθε άτομο αλεύρι (1650 δράμια), μπιζέλια (90 δράμια), λουκάνικα (12 δρμ.), καφές (5 δρμ.), σαρδέλες (13 δρμ.), τυρί (15 δρμ.), λίπος (15 δρμ.), ζάχαρη (40 δρμ.). Επίσης τους χορηγήθηκε από 2 οκάδες σίτο στον καθένα. Σε άλλες διανομές τους χορηγήθηκε βακαλάος από 110 δράμια, κουτιά πυρείων, σαπούνι. Στις 5 Ιουνίου 1945 τα παιδιά ηλικίας από 1 έως 7 ετών ανέρχονταν σε 89. Στις 2-10-1945 ο πρόεδρος βεβαιώνει ότι στο χωριό υπάρχουν 94 οικογένειες, άτομα 505 και ζώα μικρά και μεγάλα 2500.

Σε κατάσταση στις 10-12-45 κατατάσσονται οι κάτοικοι του χωριού σε ημιεύπορους 235, σε απόρους 266 και σε ευπόρους 0. Την κατάσταση την υπογράφει ο πρόεδρος της κοινότητας Δ. Φουρλίγκας. Στις 15 Δεκεμβρίου 1945 διανέμονται στους πυροπαθείς του χωριού κουβέρτες.

Στις 12 Αυγούστου 1945  η υποεπιτροπή κέντρου διανομών Γρεβενών βεβαιώνει ότι το χωριό Αιμιλιανός παρέλαβε από την αποθήκη, φουστάνια κοριτσιών 81, εσώρουχα 30, κουστούμια παιδικά 9, μπλούζες 76, πιτζάμες 57, πηλίκια 40 και υποδήματα 45.

Σε κατάσταση της 23 Μαρτίου 1946 οι κάτοικοι του χωριού κατατάσσονται σε 75 ημιάπορους και 424 άπορους.

Το Φεβρουάριο του 1946 διανεμήθηκαν φουστάνια σε 50 γυναίκες, μπλούζες σε 80 γυναίκες.

Η τριμελής ενοριακή επιτροπή στις 16 Ιουνίου 1946 κατατάσσει τους κατοίκους του χωριού  σε κατηγορίες σε σχέση με την ηλικία ως ακολούθως. Μέχρι ηλικίας 14 ετών 180, πάνω από 15 ετών 314. Η κατάταξη γίνεται για την προμήθεια ρουχισμού και υποδημάτων. Σύμφωνα με την κατάσταση οι άνδρες είναι ισοδύναμες με τις γυναίκες από 247.

            Στις 16 Νοεμβρίου 1946 εκδίδεται βεβαίωση με την οποία 7 μαθητές κατέθεσαν τα δελτία τροφίμων και διεγράφησαν από τον επισιτιστικό κατάλογο, προκειμένου να παρακολουθήσουν  τα μαθήματα του γυμνασίου στα Γρεβενά. Είναι οι Τριαντάφυλλος Γρηγορίου Χαρισόπουλος, Νικόλαος Δημ. Δαμασκηνός, Ευθύμιος Δημ.Τζιάγιας, Ιωάννης Βασιλείου Τζιάγιας, Γεώργιος Νικολάου Γκανάτσας, Σπύρος Δημ. Δαμασκηνός, Ιωάννης Γεωργίου Ζτούκος και Κων\νος Δημ. Τζιάγιας.

Ο πρόεδρος της κοινότητας  στις 10-12-1946 βεβαιώνει ότι η Χρυσούλα Θουλοπούλου του Νικολάου, η Αικατερίνη Δημητρίου Ραπτοπούλου και η Αναστασία θυγάτηρ του Αναστασίου Ραπτούλη διαγράφηκαν από τους επισιτιστικούς καταλόγους της κοινότητας. Έλαβαν τρόφιμα μέχρι τέλους Αυγούστου. Η βεβαίωση τους χορηγήθηκε για να γραφτούν στους επισιτιστικούς καταλόγους των Γρεβενών.

Ιερά: Ενοριακός ναός Προφήτου Ηλία. Αγία Παρασκευή. Άγιος Νικόλαος. Άγιος Αθανάσιος. Παρεκκλήσι Αγίας Τριάδας. Αφιερωτές στη Μονή Αγίου Νικάνορος για την Α΄ Γραφή 4 και για τη Β΄ 4.

“Βασίλειος Φουρλίγκας εφημέριος του τετράωρον περίπου απέχοντος των Γρεβενών χωρίου Γκριντάδες, ετών 70, χειροτονηθείς παρά του Επισκόπου Σταγών Κλήμεντος το 1879. Το 1879 εδάρη δια πελέκεως παρά του Τούρκου αποσματάρχου υποπτεύσαντος ότι ούτος υπέθαλπε αντάρτες. Ο αυτός ιερεύς το 1904 εδάρη ανηλεώς παρ’ άλλου αποσματάρχου ως μη εξελθών εγκαίρως εις προϋπάντησήν του (28-8-1919)[4]”.

Μακεδονομάχοι: Κυριάκος Ιωάννου, Σπυρίδων Στεργίου, δολοφονήθηκαν το 1906 λόγω αντιθέσεώς τους στη ρουμανική προπαγάνδα (Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών σ. 307).

Οικονομία: Το 1930 λειτουργούσε υδρόμυλος του Παπαδήμου Ευάγγελου. Το 1931 ασχολούνται με τη μελισσοκομία. Η προβλεπόμενη παραγωγή για καλλιέργειες το 1933 σύμφωνα με έγγραφο του προέδρου της κοινότητας Δ. Φουρλίγκα  ήταν  σε οκάδες μποστάνια 3000, γλεύκος 80.000, φακή 230, ρόβη 1650, ερεβινθίων 45, κρομμύων 2000, μπιζελίων 200, αραβόσιτος ξηρικός 80.000. Στις 18 -7 –1950 ο Εμμανουήλ Μ. Μπέσιος υποβάλλει αίτηση προς το Υπουργείο Βιομηχανίας και ζητά τη νομιμοποίηση της βιομηχανίας λανάρας. Στον οικισμό παράγεται λευκός και ερυθρός οίνος από το κτήμα « Το Φιλί της Δρυός». 

Πεσόντες Ε.Ι: Πλησσιώτης Ιωάννης του Χρήστου, 1917, 27ΣΠ, Μνήμα Γραίας Κάμια στις 4-4-41.

            Πληθυσμός: 1859=46 στεφάνια. 1913=419. 1920=395. 1928=452. 1940= 472. 1951=546. 1961=298. 1971=188. 1981=121. 1991=97. 2001=61. 2011=36. (85^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 71 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 15.725  άσπρα ενώ το 1579 ήταν 74 κατοικίες και ο φόρος ήταν 15.200 άσπρα.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος των Απανταχού Αιμιλιανωτών “Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ”.

---

[1] (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

[2] Σεργίου Σιγάλα Μητροπολίτου Γρεβενών. Ο Κώδικας Αλληλογραφίας του Μητροπολίτου Γρεβενών Κυρίλλου (1874-1888)…

[3] Γούση Κυριακή.

[4] Σεργίου Σιγάλα:Πρακτικά του Πνευματικού δικαστηρίου …(1898-1914) σελ. 701.

Αηδόνια Γρεβενών (Στιζάχιον)

10. Αηδόνια, τα (Στιζάχιον)

 Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου "Οικισμοί Γρεβενών" σελ. 386 Κοζάνη 2018

Γενικά: Βρίσκεται στα σύνορα των Π.Ε Γρεβενών-Κοζάνης σε υψόμετρο 756 μέτρων. Στην είσοδο του χωριού εντυπωσιάζει το γαιόφραγμα, μία τεχνητή λίμνη απαράμιλλης αισθητικής, επισκέψιμη για όλους, ελκυστική για τους ερασιτέχνες ψαράδες. Στις πλαγιές του οικισμού φύονται πολλές ποικιλίες μανιταριών. (Φωτό οικισμού  to voion)

Κοινοτικά: Με το ΦΕΚ 260Α της 31-12-1918 συστήνεται η κοινότητα Στηξαχίου (μαζί με τον οικισμό Παλιοκόπρια, νυν Δασάκιον) το οποίο διορθώνεται σε Στηζάχιον με ΦΕΚ στις 17-10-1919. Ο οικισμός ονομάζεται σε Αηδόνια στις 1-2-1927, γιατί κατά τη γνώμη της επιτροπής στο χωριό μαζεύονται τα περισσότερα αηδόνια.

Αριθμεί 140 σπίτια, είναι χτισμένο σε μια καμπούρα ενός υψώματος που τα σπίτια είναι αραδιασμένα όμορφα στη σειρά (Β.Ε 22-5-1927).

Στις 4-12-97 προσαρτάται στο Δήμο Ηρακλεωτών και στις 7-6-2010 ενσωματώνεται στο Δήμο Γρεβενών. Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 155 χριστιανοί. Το κοινοτικό συμβούλιο εξέλεξε για πρόεδρο τον Ανδρέα Παπανικολάου (Β.Ε 9-9-28).

Ο Νομίατρος Κοζάνης στις 1-4-31 αναφέρει ότι διετάχθη ο ιατρός προσφύγων Τσοτυλίου κ. Ν. Γιαννούσης όπως μεταβεί αυτοπροσώπως στην κοινότητα Αηδονίων και λάβει τα ενδεικνυόμενα μέτρα εφοδιασθείς συγχρόνως με αντιοστρακιώδη εμβόλια (60/1666).

Ο Έπαρχος στις 28-11-34 ζητά από τον Επιστάτη του Ειδικού Ταμείου Επαρχιακής Οδοποιίας Γρεβενών να εξετάσει τις όχθες του ποταμού «Πραμόριτσα» να λάβει ακριβή στοιχεία δια τη σύνταξη μελέτης προς κατασκευή Γεφύρας και να υποδείξει στον πρόεδρο της κοινότητας την καταλληλοτέρα διαδρομή προς κατασκευή αμαξιτής οδού, δια προσωπικής εργασίας, συνδέουσα το χωρίον μετά της γεφύρας.

Τον Ιούνιο του 1935 πρόεδρος της κοινότητας ήταν ο Δέρος Θωμάς, αντιπρόεδρος ο Χάτζιος Αλέξανδρος.

Η κοινότητα Αηδονίων στις 11-2-35 αναφέρει στο υπουργείο Εσωτερικών ότι η κοινότης αριθμεί περί τους 70 εκλογείς, κείται σε απόσταση 15 περίπου χιλιομέτρων εκ του τμήματος Αγίου Γεωργίου και πλησίον του εκλογικού τμήματος Κυδωνιές. Ως εκ τούτου πλείστοι εκ των εκλογέων λόγω της άνω αποστάσεως δε δύναται να μεταβούν στο εκλογικό τμήμα Αγίου Γεωργίου λόγω γήρατος. Ευκολοτάτη καθίσταται η μετάβαση στο τμήμα Κυδωνιές στο οποίο υπάγονται και το οποίο ευρίσκεται σε απόσταση μόλις 3 χιλιομέτρων. Προτείνουν την παραμονή στο πλησιέστερο τμήμα Κυδωνιές.

Ο πρόεδρος της κοινότητας  στις 26-3-55 προς τη Νομαρχία Κοζάνης

αναφέρει ότι το χωρίο Δασάκι (Παλαιοκόπρια) συνοικισμός της κοινότητος επί Τουρκοκρατίας ήτο τσιφλίκι Τούρκων Βέηδων και πουλήθηκε παρ’ αυτών το έτος 1908 στους κατοίκους του Δασακίου. Σύμφωνα με τους τίτλους τα όρια με την κοινότητα Τσακνοχωρίου είναι η θέση Καραγάτς. Η κοινότητα όμως Τσακνοχωρίου επεκτείνει τα όριά της εις βάθος 1000 μέτρων του κτήματος Δασακίου με αποτέλεσμα να φορολογεί τους ιδιοκτήτες γης. Ζητά την παρέμβαση του Νομάρχη για επίλυση της διαφοράς γιατί η προσφυγή στα πολιτικά δικαστήρια δε συμφέρει ουδεμία κοινότητα (60/718).

Ο Έπαρχος Γρεβενών υποβάλλει στο Νομομηχανικό Κοζάνης στις 13-8-1935

σχεδιάγραμμα στην υπό κατασκευή της γέφυρας Αηδονιών στη θέση «Βάιες».

Οι ομογενείς της Αμερικής  το 1959 πραγματοποίησαν έρανο και περισυνέλεξαν το ποσό των 600 δολαρίων για την κατασκευή του κωδωνοστασίου και επισκευή του κεντρικού ιερού ναού. Επίσης για τον ίδιο λόγο στάλθηκε από τους ομογενείς της Κων\πολης το ποσό των 8.000 δραχμών.

Ο έρανος του Ε.Ε.Σ απέδωσε το 1960 δραχμές 235.

Ακριδοπληξία: Η Τοπική Επιτροπή Διώξεως ακρίδας αναφέρει στις 29-6-30 ότι ακρίς παρουσιάσθηκε σε 129 τοποθεσίες. Η ακρίς έχει εξοντωθεί πλήρως. Έχουν σταλεί 894 δοχεία νάφθας και έχουν ξοδευθεί τα 807. Οι υπόχρεοι για την καταπολέμηση των ακρίδων είναι 89. Ο υπάλληλος για την καταπολέμηση της ακρίδας έχει επισκεφθεί την κοινότητα 15 φορές.

Διαβατήρια: α) Ο Ιωάννης Δημ. Γκιουλέκας  κλάσεως του 1927 ζητά στις 9-9-29 διαβατήριο για Μπουένος Άιρες της Αργεντινής καθότι εκεί διαμένει ο πατήρ του από εξαετίας. β) Ο Παναγιώτης Λάμπρου Παπαδόπουλος με έτος γεννήσεως 1893 ζητά στις 15-5-29 διαβατήριο δια Ηνωμένας Πολιτείας Αμερικής. γ) Ο Νικόλαος Σωτηρίου Παπάζογλου κάτοικος Ροδοχωρίου γεννηθείς το 1893 ζητά στις 18-5-29 διαβατήριο για Κωνσταντινούπολη. Εφημέριος Παπα Γεώργιος, πρόεδρος Ανδ. Παπανικολάου. δ) Βασιλική Κ/ντίνου Παπανικολάου  γεννηθείσα το 1894 και η θυγάτηρ Ελένη Κωνστ. Ππανικολάου γεννηθείσα το 1925 έλαβαν διαβ. στις 9-11-31, προκειμένου να μεταβούν στην Κων/πολη για να συναντήσουν το σύζυγο. ε) Βασίλειος Βέζαρης γεννηθείς το 1884 στις 9-11-31 έλαβε διαβατήριο για Κων/πολη. Ιερεύς Γεώργιος Παπανικολάου. Πρόεδρος  κοιν. Αθαν. Νικόπουλος. στ) Αθανάσιος Βαρσάμης Παπακώστας γεν το 1887 διαβ. στις 29-10-31 για Κωνσταντινούπολη. ζ) Δημήτριος Θωμάς Τρουμπουκίδης, γεν. 1897, κάτοικος συνοικισμού Παλαιοκόπρια κοιν. Αηδονίων. Χορήγηση διαβατηρίου για Κων/πολη για εύρεση εργασίας στις 15-3-1931 (60/1454). η) Στέργιος Σταγκίκας από Στηζάχιο διαβατήριο στις 2-7-1926 δια Ηνωμένας Πολιτείας Β. Αμερικής κλάσεως 1920.

γεννηθείς το 1893 ζητά στις 18-5-29 διαβατήριο για Κωνσταντινούπολη. Εφημέριος Παπα Γεώργιος, πρόεδρος Ανδ. Παπανικολάου. δ) Βασιλική Κ/ντίνου Παπανικολάου

Δωρεές: Ο Βασίλειος Γεωργόπουλος δικηγόρος διαμένων στη Θεσσαλονίκη απέστειλε ποσό 3.000 δραχμών για δενδροφύτευση του αυλόγυρου της εκκλησίας. Στο σχολείο έστειλε σειρά γεωργικών βιβλίων. Ο Γρηγόριος Π.Γεωργόπουλος διέθεσε ποσό 3000 δραχμών για περίφραξη του περιβόλου της εκκλησίας, ο οποίος θα χρησιμοποιηθεί για σχολικό και εκκλησιαστικό δενδροκήπιο. Επίσης για την ανέγερση του σχολείου 70.000 δρχ. Κάθε Πάσχα στις πτωχές οικογένειες μοίραζε χρήματα (Β.Ε 28-2-37 και 27-6-37).

Εκπαίδευση: Έχει 150 κατοίκους, έχει συσταθεί αλληλοδιδακτικό σχολείο, ο μισθός του δασκάλου είναι 1800 γρόσια συν την τροφή και αμείβεται  από τα εισοδήματα της εκκλησίας (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Το 1927 ανηγέρθη στο κέντρο του χωριού σχολείο, καλλιμάρμαρο μέγαρο. Για την αποπεράτωση του κτηρίου συνέβαλε ο Γρηγ. Γεωργόπουλος με το ποσό των 40.000 δραχμών (Β.Ε 1-7-1927).

Με πρωτοβουλία του Διευθυντού του Δημοτικού Σχολείου διενεργήθηκε προαιρετικός  έρανος υπέρ ενισχύσεως του Σχολικού ταμείου για αγορά εποπτικών μέσων ο οποίος απέφερε το ποσό των 1700 δραχμών (Β.Ε 15-11-36).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Οίκημα δημόσιο εκ δύο αιθουσών 54 τ.μ. Ο αριθμός των μαθητών για κάθε αίθουσα ανέρχεται στους 50. Το οίκημα κατάλληλο δια τη μελλοντική στέγαση του σχολείου (60/619).

Η Σχολική Εφορεία στις 3/10/1937 ανακηρύττει δωρητή το δικηγόρο Βασίλειο Ν. Γεωργόπουλο δικηγόρο κάτοικο Θεσσαλονίκης καθότι με ιδίαις δαπάνες πλούτισε το σχολείο με γεωργικά βιβλία, εργαλεία για την καλλιέργεια σχολικού κήπου, σειρά εικόνων ζώων και φυτών (Β.Ε 17-10-37).

Το διδακτήριο πυρπολήθηκε υπό των κατακτητών, μεθ’ απάντων των επίπλων, σκευών κλπ. Νυν στεγάζεται σε ιδιωτικό οίκημα, ευρύχωρο μεν αλλά άνευ επαρκούς φωτισμού. Ως προς το υλικό δεν έχει τίποτε. Οι μαθητές κάθονται σε σκαμνάκια τα οποία φέρνουν εκ των οικιών των. Καλλιεργείται σχολικός κήπος. Οι εγγεγραμμένοι 56 μαθητές προσβάλλονται από ελονοσία. Διδάσκαλος ο Κωνσταντίνος Μουρουδέλης εκ του αυτού χωρίου, ετών 55 έγγαμος και πατήρ ενός τέκνου είναι τελειόφοιτος του Ζωγραφείου Γυμνασίου Κωνσταντινουπόλεως (20-2-46).

Στερείται διδακτηρίου. Προσωρινώς στεγάζεται σε ιδιωτικό. Έχει 5 δίεδρα και 5 πολύεδρα θρανία. Μαθητικό συσσίτιο δε λειτουργεί. Σύνολο μαθητών 41. Κατά την επιθεώρηση ήσαν παρόντες μαθητές 30, διότι οι υπόλοιποι μετενεγράφησαν στο Δημοτικό σχολείο Δασάκι –Γρεβενών. Προσωρινή η διδασκάλισσα η Νάκου Κυβέλη απόφοιτος γυμνασίου. Διακρίνεται δια την εργατικότητά της, σεμνότητα και ευγενή συμπεριφορά της. Την αγαπούν και τη σέβονται οι μαθητές της και οι κάτοικοι αναγνωρίζουν την εργασία της. Κατέβαλε προσπάθειες για την ανέγερση του διδακτηρίου. Εάν ηδύνατο να ακολουθήσει μαθήματα εις Παιδαγωγική Ακαδημία θα εξελίσσετο εις αρίστην διδασκάλισσα (Επιθεωρητής Δημήτριος Παπαδογούλας, 26-5-52).

Επιθεωρητής Παπαδογούλας Δημήτριος με έκθεση στις 16-11-53 αναφέρει ότι το σχολείο είναι λιθόκτιστο ανεγερθέν εσχάτως. Καλλιεργείται σχολικός κήπος 800 τ.μ με οπωροφόρα δέντρα και άνθη. Αποδίδει οικονομικά στο ταμείο αρκετά εκ των δέντρων. Μαθητές εγγεγραμμένοι 43. Κατά την επιθεώρηση παρόντες 30. Διδασκάλισσα η Μπερσή Κατίνα του Αθανασίου εξ Οιχαλίας Μεσσηνίας, πτυχιούχος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Τριπόλεως του έτους 1950. Είναι σεμνή, ενάρετος και ηθική. Ζει βίο ανεπίληπτο και είναι αφοσιωμένη στο καθήκον.

Εφεδρικά επιδόματα 1940-41: Ο Κωνσταντίνος Μουρουδέλης δημοδιδάσκαλος και Ιωάννης Παπανικολάου γραμματεύς κοινότητας, κάτοικοι της κοινότητας Αηδονίων διορισθέντες μέλη της υπό του Αναγκαστικού Νόμου υπ’ αριθμ. 2564 του 1940 περί παροχής εφεδρικών επιδομάτων στις οικογένειες των στρατευθέντων οπλιτών παρέλαβαν το ποσό των 12.130 δρχ. από τον Κων/νο Πέμπα Διευθυντού του Ταμείου Γρεβενών δια διανομή εφ. επιδόματος από 1 μέχρι τέλους Μαρτίου 1941. Η σύζυγος λάμβανε για κάθε μήνα 300 δραχμές. Τα δε προστατευόμενα μέλη παιδιά, παππούς, γιαγιά από 60 δραχμές. Παρέλαβαν στις 11 Δεκεμβρίου 1940 το ποσό των 6.240 δραχμών δια διανομή του εφεδρικού επιδόματος από 15-10-1940 μέχρι 15-11-40 (60/1572).

Ιερά: α)Ενοριακός ναός Αγίου Αθανασίου, ανηγέρθη το 1904. Μετά από ανακαίνιση  με τη βοήθεια των απανταχού Αηδονιωτών εγκαινιάσθη στις 24 Αυγούστου 1969.  β)Άγιος Παντελεήμονας 1925, η μνήμη του τιμάται στις 27 Ιουλίου εκάστου έτους. γ)Ζωοδόχου Πηγής, χτίστηκε το 1936 στα ερείπια παλιότερης εκκλησίας, πανηγύρι στις 15 Αυγούστου. δ)Άγιος Χριστόφορος 1930, λειτουργία στις 9 Μαΐου. Χτίστηκε με δαπάνες Χρήστου Πάλλα εν έτει 1930 και περατώθηκε παρά του ιδίου εν έτει 1955. Αφιερωτές στη μονή Αγίου Νικάνορος 2 για την Α΄ Γραφή (1534-1692) και 1 για τη Β΄ Γραφή από 1692 και εντεύθεν.

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής: Πρόεδρος Αν. Κωτσιόπουλος. Συνεδρίαση, 8-7-1945. Κατοικίες 114. Πληθ. 520. Καταστραφείσες οικίες ολοσχερώς 58 και ένα σχολείο και μερική καταστροφή 3 εκ πυρκαγιάς υπό των Γερμανών στις 5-8-43 και 7-7-44 δις εκάη. Νόσοι ελονοσία και κοιλιακό τύφο. Θύματα 6 εκ των οποίων 4 άνδρες και 2 γυναίκες από την επιδρομή των Γερμανών.

           Μακεδονομάχοι: Μπρούφας Αθανάσιος (1851-1897) γεννήθηκε στο Στεζάχι (Αηδόνια). Το 1896 με προτροπή της Εθνικής Εταιρείας, συγκροτήθηκαν οκτώ ανταρτικά σώματα, αποτελούμενα από πεντακόσιους ένοπλους αντάρτες. Από τα οκτώ σώματα το σπουδαιότερο ήταν το σώμα του Μπρούφα. Αποτελούνταν από 86-87 ενόπλους. Για τις επιτυχίες του οι Τούρκοι προβαίνουν με επικήρυξη 2.000 λιρών. Το 1897 μετά από 14ωρη μάχη στην περιοχή Σιδηροκάστρου τραυματίζεται[1].

Οικονομία: Η Μυγδάλω από χωριό Πηγαδίτσα ελληνικής καταγωγής σύζυγος του Μεχμέτ Πασά το 1871 πούλησε το τσιφλίκι του Στηζαχίου στις 34 οικογένειες του χωριού αντί του ποσού των 4.000 γροσίων γιατί ο κληρονόμος γιός της Βελήμπεης ήταν άσωτος[2].

Λειτουργούσε ένας νερόμυλος.

Χαλαζόπτωση επέφερε ζημίες σε αμπέλους, μποστάνια, καλαμπόκια (Β.Ε 20-8-1939).

 Η ύδρευση του οικισμού πραγματοποιούνταν από τα δύο πηγάδια και τη βρύση της πλατείας που κατά τους θερινούς μήνες μένουνε  κατάξηρα. Έτσι ο γυναικόκοσμος βάδιζε επί ενάμιση χιλιόμετρο έξω του χωριού στην εξοχική βρύση “πρασοκήποι”  όπου και κάμει σωστές ομηρικές μάχες και χίλιους καυγάδες (18-8-1927).

Πληθυσμιακές διακυμάνσεις: 1913=508. 1920=350. 1928=390. 1940=387. 1951=226. 1961=248. 1971=127. 1981=222.1991=154. 2001=136. 2011=53. (74^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).

Συγκοινωνία: Αίτησις του προέδρου της κοινότητος «Αηδόνια» Αντώνιου Κωτσιόπουλου στις 2-4-36, προς το επαρχιακό ταμείο Οδοποιίας αναφέρει ότι στη θέση  “Τσέρος” της περιφερείας Αηδονίων και επί του εκεί διερχομένου ποταμού «Πραμόριτσα» είναι απόλυτος ανάγκη να κατασκευασθεί γέφυρα δεδομένου ότι κατά το χειμώνα διακόπτεται η συγκοινωνία. Εκ της ανωτέρω θέσεως του ανωτέρω ποταμού διέρχονται, προκειμένου να μεταβούν  στις αγορές Τσοτυλίου αρκετές κοινότητες. Λόγω δε της μη υπάρξεως γεφύρας έγιναν κατά το παρελθόν και αρκετοί πνιγμοί.

Σύλλογοι: Αδελφότης Στιζαχιωτών Κωνσταντινουπόλεως “Ο ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ”.

Τον Οκτώβριο του 1928 ιδρύθη σύλλογος με την επωνυμία “Προοδευτικός Σύλλογος Αηδονιών η Ομόνοια”. Πρόεδρος εξελέγη ο Ανδρέας Παπακώστας, γραμματέας ο Κων/νος Μουρουδέλης και μέλη Δημήτριος Ζηκόπουλος, Αθανάσιος Νικόπουλος, Χρήστος Ζησόπουλος (B.E 6-1-1929).

           Οι Στηζαχιώτες της Θεσσαλονίκης ιδρύουν το 1925 σύλλογο με την επωνυμία Ένωσις Στηζαχιτών του οποίου οι δραστηριότητες ανεστάλησαν λόγω του πολέμου του 1940. Ο Σύλλογος επανιδρύθηκε το 1960 με την επωνυμία Πολιτιστικός Σύλλογος Αηδονιωτών  Θεσσαλονίκης "Η ΕΝΩΣΗ".  Με πρωτοβουλία του συλλόγου στήθηκε μαρμάρινη προτομή του Μακεδονομάχου Αθανασίου Μπρούφα (1851-1896)  αποκαλυπτήρια στις 24-4-1969 στα Αηδόνια η οποία αντικαταστάθηκε με μπρούτζινη το 1996. Επίσης στήθηκε προτομή του αοιδίμου Μητροπολίτου Σάρδεων κυρού Μαξίμου (1914-1986), έλκων την καταγωγή από Αηδόνια, αποκαλυπτήρια στις 28-5-1999  έμπροσθεν του ιερού ναού Αγίου Αθανασίου[3]. Διεύρυνε το σχολικό κήπο με αγορά γειτονικού οικοπέδου. Με το κλείσιμο του σχολείου το 1976 το μετέτρεψε σε ένα μικρό «Πνευματικό Κέντρο» δημιουργώντας βιβλιοθήκη και τοποθετώντας τραπέζι επιτραπέζιας αντισφαίρισης, καθώς και διάφορα επιτραπέζια παιχνίδια. Συμμετέχει στον εξωραϊσμό του χωριού με δενδροφυτεύσεις, τοποθετήσεις καθισμάτων, πετρόχτιστο κιόσκι, γήπεδο (http://aidoniagrevenon.gr).

 Συμπλήρωση κειμένου 14 Οκτωβρίου 2017
Επικοινωνία: 
fb:ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

mail:vasilisapostolou@yahoo.gr

---

[1] Από το βιβλίο του Αθανασίου Κακαφίκα «Ιστορία της Περιφέρειας Γρεβενών» Επιμέλεια Σάκης Πέτρου.

[2] Α.Αδαμίδη “Τα Αηδόνια και το Δασάκι Νομού Γρεβενών”

[3] Χριστόφορος Ντερόπουλος, http://aidoniagrevenon.gr.

Αετιά Γρεβενών (Τσουργιακας)

9. Αετιά, η  (Τσούργιακας)

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ"

σελ.386. Κοζάνη 2018

Γενικά: Η Αετιά ημιορεινός οικισμός, πρώην Τσούργιακας βρίσκεται σε ύψος 1095 μέτρων πάνω από τη θάλασσα, είναι ένα από τα Κουπατσιαροχώρια της Π.Ε Γρεβενών. Τα κουπατσιαροχώρια και οι κουπατσιαραίοι ημινομαδικός πληθυσμός, βρίσκονται γύρω στο Βενέτικο ποταμό  και ανατολικά του ορεινού συγκροτήματος της Βασιλίτσας. Έχουν πάρει την ονομασία τους από το δέντρο της βελανιδιάς και τα κοντοκλάδια τα ονομαζόμενα “κουπάτσια”. Γειτονικοί οικισμοί Πρόσβορο, Φιλιππαίοι, Μεσολούρι, Πολυνέρι.  Αξιοθέατο του οικισμού η θέα του καταρράκτη ύψους 40  μέτρων. Το αναρριχητικό πεδίο της Τσιούγιακα (Στομίου) από τα παλαιότερα στην Ελλάδα προσελκύει κατ’ έτος πλήθος φίλων της αναρρίχησης.

Εδώ γεννήθηκε το 1790  ο φιλικός κι αγωνιστής της εθνεγερσίας Απόστολος Κυρίμης. Το Μάιο του 1821 πήρε μέρος στην επανάσταση της Χαλκιδικής. Αγωνίστηκε στο πλευρό του Κασομούλη, στην πολιορκημένη πόλη του Μεσολογγίου από το 1823 ως την έξοδο. Απόγονοί του ζουν σήμερα στη Λαμία και ένας απ’ αυτούς ο Γεώργιος Κυρίμης, υποστράτηγος, ο οποίος διετέλεσε υπουργός Ηπείρου και Μακεδονίας (1936-1941) (https://el.wikipedia.org).

Κοινοτικά:  Ο οικισμός Τσουργιακάτ προσαρτάται στις 31/12/1918 στην κοινότητα Φιλιππαίων. Στις 17/10/1919 το όνομα του οικισμού Τσουργιακάτ της κοινότητας διορθώνεται σε Τσιούργιακας. Ο οικισμός Τσιούργιακας  στις 1-2-1927 της κοινότητας μετονομάζεται σε Αετιά από το πλήθος των αετών που φωλιάζουν στα απόκρημνα βράχια του Τσούργιακα.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 24  χριστιανοί.

Για κτηματική  διαφορά  μεταξύ Τσούργιακα και Δέλνου επειδή δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί συμβιβασμός, αποφασίσθηκε να μεταβεί επιτοπίως το Σωματείο της Δημογεροντίας μετά του Αγίου Πρωτοσυγγέλλου  για επίλυση της διαφοράς με την προϋπόθεση ότι δύο από κάθε χωριό να παρουσιάσουν έγγραφο δηλωτικό των κατοίκων ότι η απόφαση της δημογεροντίας και της Ιεράς Μητροπόλεως θα είναι σεβαστή (26-9-1908)[1].

Εκπαίδευση: Ο επιθεωρητής ζητά την ίδρυση δημοτικού σχολείου καθ’ ότι οι μαθητές υπόχρεοι προς φοίτηση ήταν 21 (15/7/1938 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 49).

Ο επιθεωρητής Δημοτικών σχολείων Γρεβενών προτείνει στο εποπτικό συμβούλιο την ίδρυση δημοτικών σχολείων στα χωριά Αετιά (21 μαθητές), Παλαιοκόπρια (20), Ελευθεροχώρι (18), Αγάπη (19), Πιστικό (18), Λαγκαδάκια (17). Αναφέρει ότι ο δρόμος για τα πλησιέστερα χωριά είναι δύσβατος, ρεύματα επικίνδυνα παρεμβάλλονται. Το εποπτικό συμβούλιο εγκρίνει την πρόταση (30-3-1940).

Από  ενθυμίσεις σε βιβλία της εκκλησίας, πληροφορούμαστε ότι λειτουργούσε σχολείο στις 22 Ιουλίου 1892 με δάσκαλο ιερομόναχο από το Άγιο Όρος, αμειβόμενο από τους κατοίκους της. Στις 17 Μαΐου 1906 λειτουργούσε με δάσκαλο τον παπά Ανδρέα Χρήστου από το Πρόσβορο με 12 μαθητές (http://aetia.gr).

Ο επιθεωρητής αποσπά το νεοδιορισθέντα διδάσκαλο Δημήτριο Κώτσιρα εκ του δημοτικού σχολείου Ελαφίου στην κενή θέση του νεοϊδρυθέντος  δημοτικού σχολείου Αετιάς από 1-9-41 (20-9-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Ιερά: Άγιος Νικόλαος, Κοίμησις της Θεοτόκου (1809) όπου και πανηγυρίζει.

Οικονομία: Με αριθμό αδείας 31-5-2005 δόθηκε άδεια για κατασκευή υδροηλεκτρικού σταθμού ισχύος 4,95 ΜW στο Σμιξιώτικο ρέμα. Λειτουργεί παραδοσιακή ψησταριά “η τσούργιακα” και ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Πληθυσμός:1913=86. 1920=19. 1928=40. 1940=109.1951=3. 1961=- 1971=-. 1981=32. 1991= 49. 2001=48. 2011=34. (86^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Επιμορφωτικός Σύλλογος Αετιάς  “Ο ΤΣΟΥΡΓΙΑΚΑΣ”.

Επικοινωνία:fb ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
mail:vasilisapostolou@yahoo.gr

---

[1] Σεργίου Σιγάλα:Πρακτικά του Πνευματικού δικαστηρίου …(1898-1914).Σελ. 275.