22. ΣΠΗΛΑΙΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

22. ΣΠΗΛΑΙΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, αντιπρόεδρος του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ” 

Η εκδήλωση: Στα πλαίσια των διήμερων εκδηλώσεων Σάββατο 20 και Κυριακή 21 Ιουνίου 2015 για τη μάχη του Σπηλαίου το 1854 και την επανάσταση στη Δυτική Μακεδονία υπό τον οπλαρχηγό Θεόδωρο Ζιάκα  με διοργανωτές το σύλλογο Σπηλαιωτών Θεσσαλονίκης με έτος ιδρύσεως 1979, τον τοπικό πολιτιστικό σύλλογο Σπηλαίου, την τοπική κοινότητα Σπηλαίου συμμετείχε κι ο σύλλογος Γρεβενιωτών Κοζάνης “ Ο Αιμιλιανός” με έτος ιδρύσεως το 1979 με το χορευτικό του τμήμα στις ενιαύσιες εκδηλώσεις εδώ και είκοσι χρόνια των διοργανωτών. Οι χορευτές του συλλόγου μας χόρεψαν το Σάββατο στις 10 η ώρα μ.μ με συνοδεία της παραδοσιακής γρεβενιώτικης ορχήστρα του Αλέξη Κασιάρα τοπικούς χορούς, τραγούδησαν τοπικά χορευτικά τραγούδια.
Ακολούθησε γλέντι στην πλατεία του χωριού με πάνδημη συμμετοχή των κατοίκων και όλων των παραβρεθέντων που από νωρίς είχαν κατακλύσει το ιστορικό και πολυτραγουδισμένο Σπήλαιο. Προσφέρθηκε το παραδοσιακό έδεσμα "σουγλιμάδα". Σουγλιμάδα είναι κομμάτια χοιρινού ή πρόβειου κρέατος τα οποία σουβλίζονται σε σιδερένιες βέργες και ψήνονται με περιστροφή στα κάρβουνα. Υποκοριστικό είναι το σουβλάκι. Δυστυχώς σήμερα το παραδοσιακό έδεσμα "σουγλιμάδα" όπως μας κληροδοτήθηκε από τους προγόνους μας επικράτησε να ονομάζεται με την ξενόφερτη λέξη "κεμπάπ".
Προηγουμένως περιηγηθήκαμε στα αξιοθέατα του χωριού, το γεφύρι του Γκατζογιάννη, τη γέφυρα της Πορτίτσας, την πανοραμική θέση “Κουτσουλάτα”, το Μοναστήρι του Σπηλαίου.

Σχετικό video: 203.ΣΠΗΛΑΙΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ- You Tube

Λίγα λόγια για την ιστορία του Σπηλαίου

Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 960 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς το Παρόρειο, Σταυρός, Ζάκας. Είναι ένα πανέμορφο χωριό που αποτελεί τουριστικό προορισμό. Διασχίζεται από τον ποταμό Βελονιά  ο οποίος καταλήγει στο Βενέτικο ποταμό. Οι βουνοκορφές του Σπήλαιου προσφέρουν μια ανεπανάληπτη θέα στις ομορφιές του τόπου μας. Είναι ένας τόπος απαράμιλλης ομορφιάς για τούτο σύμφωνα με το (ΦΕΚ 526Β΄/8-5-1973) η πολιτεία το χαρακτήρισε “ως τόπο ιστορικό και ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους”

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίστηκε ως έδρα της κοινότητος Σπηλαίου. Στις 4-12-1997 προσαρτάται στο Δήμο του Θεοδώρου Ζιάκα και στις 7-6-2010 στο Δήμο Γρεβενών. Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών ήταν εγγεγραμμένοι 222 εκλογείς. Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 153 εκλογείς. Ο πρόεδρος κοινότητας Χρ. Στυλιανός στις 4-3-33 με έγγραφο προς το Νομάρχη Κοζάνης ζητά κατά τη σύνταξη του νέου προϋπολογισμού του ταμείου οδοποιίας να αναγραφεί πίστωση 25.000 δραχμών δια την επισκευή και επιδιόρθωση των ετοιμόρροπων γεφυρών της κοινότητας. Αν δεν επισκευασθούν κατά το τρέχον έτος θα κατακρημνισθούν  η δε κοινότης λόγω του ότι κείται εντός των ποταμών Βενέτικου και παραποτάμων θα αναγκασθεί να αποκλειστεί τελείως μη δυνάμενοι οι κάτοικοι ούτε αυτούς τους αγρούς να καλλιεργήσουν, καθ’ ότι το πλείστον της καλλιεργησίμου γης ευρίσκεται πέραν των ποταμών οι οποίοι από το φθινόπωρο μέχρι το θέρος τυγχάνουν αδιάθετοι. Η κοινότης θέλει διαθέσει και προσωπική εργασία.

Ο Υπουργός των Εωτερικών Π. Ράλλης  στις 9-5-35 απορρίπτει την έφεση της κοινότητας Ζιάκα ως προς την έδρα του εκλογικού τμήματος Σπηλαίου στο οποίο υπήχθη η κοινότης Ζιάκα και ζητεί τη μεταφορά της έδρας αυτού εκ της κοινότητος Σπηλαίου στην κοινότητα Ζιάκα. Ο καθορισμός της κοινότητος Σπηλαίου ως έδρας του εκλογικού τμήματος εξυπηρετεί άπαντας τους εκλογείς των υπαχθέντων χωρίων, καθόσον κείται στο κέντρο ακριβώς αυτών.

Οι κάτοικοι των κοινοτήτων Μοναχητίου, Σπηλαίου, Μικρολίβαδου στις 4-3-36 με έγγραφο στον Έπαρχο  εκφράζουν  την απόλυτο ανάγκη κατασκευής γεφύρας επί του ποταμού «Βενέτικον» μεταξύ του Παρορίου-Σπηλαίου-Μοναχητίου. Ζητούν την εισαγωγή του αιτήματος στο συμβούλιο του Επαρχιακού Ταμείου δια τη λήψη σχετικής αποφάσεως και επιχορήγηση τουλάχιστον εκατόν χιλιάδων δραχμών δια την κατασκευήν της. Η εν λόγω κατασκευασθησομένη γέφυρα θέλει τους απαλλάξει από την απόκρημνο και μεμακρυσμένη διαδρομή, για να φτάσουν στο Μοναχήτι κινδυνεύοντες ανά πάσα στιγμή να κατρακυλίσουν στον ποταμό.

Ακριδοπληξία: Η τοπική επιτροπή καταπολεμήσεως ακρίδας στις 7/6/30 με έκθεσή της αναφέρει: Έχει παρουσιαστεί ακρίδα σε 74 θέσεις και έχει εξοντωθεί πλήρως με τέσσερις νέους ψεκαστήρες. Στην κοινότητα έχουν σταλεί 296 δοχεία νάφθας από τα οποία έχουν ξοδευτεί τα 200. Οι υπόχρεοι προς προσωπική εργασία ανέρχονται στους 165 και κανένας δεν έχει μηνυθεί για μη εκτέλεση καθηκόντων. Ο υπάλληλος της ακρίδας επισκεπτόταν την κοινότητα κατά διήμερο ή τριήμερο. Τονίζουν ότι ο αγώνας κατά της ακρίδας έληξε εκτός των νέων εκκολάψεων. Υπογράφεται η έκθεση από το Χρ. Στυλιανό και δύο υπογραφές είναι δυσανάγνωστες.

Αρχαιολογικά: Ονομαστή είναι η αρχαία ακρόπολη “Κάστρον” με τείχη ενός χιλιομέτρου, το οποίο χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο μνημείο. Στην περιοχή βρέθηκαν όπλα, σπαθιά της Μυκηναϊκής εποχής, αγγεία  της Αρχαϊκής, της Κλασικής της Ελληνιστικής, της Ρωμαϊκής εποχής αλλά και παλιότερα της νεολιθικής.

Αρχεία κοινότητας: Αναφορά Αντωνίου Ν. Κισκίρα υπαλλήλου Νομαρχίας Κοζάνης στις 27-9-54 προς το Νομάρχη Κοζάνης περί υποβολής πορίσματος διενεργηθείσης διοικητικής εξετάσεως  προς βεβαίωση της προϋπηρεσίας του Γραμματέως της κοινότητας Σπηλαίου Νικολάου Γ . Ράμμου. Από την παραπάνω αναφορά λαμβάνουμε τις παρακάτω πληροφορίες: Αρχείο της κοινότητας Σπηλαίου υφίσταται από το Μάιο του 1950. Το αρχείο της κοινότητας κατεστράφη επί γερμανικής κατοχής το Φεβρουάριο του 1943. Μερικά διασωθέντα έγγραφα εκάησαν κατά την πυρπόληση του χωρίου υπό των Γερμανών τον Ιούλιο του 1944, οπότε κατεστράφη και το σχολείο στο κτίριο του οποίου στεγαζόταν το κοινοτικό γραφείο. Διεσώθησαν 50 οικίες μόνο από τις 187. Διεσώθη μόνο ένα ληξιαρχικό βιβλίο. Από το Σεπτέμβριο του 1943 στην ορεινή περιοχή επικράτησαν οι Ελασίτες όπου και κατελύθη η νόμιμος κοινοτική διοίκηση. (60/675).

Γεφύρια: Γεφύρι Πορτίτσας (1743), μονότοξο γεφύρι του κλέφτη ή Λιάτιστας (1800), Κατσογιάννη (1800).

Δωρεές: Με δαπάνη του ομογενούς το 1959 Γεωργίου Βουλογιώργου κατασκευάσθηκε βιβλιοθήκη. Η δαπάνη ανήλθε στο ποσό των 20.000 δραχμών εκ των οποίων η συμμετοχή της κοινότητας ανήλθε στο ποσό των 5.000 δραχμών.

Εκπαίδευση: Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Οίκημα δημόσιον. Είναι διώροφον και ο μεν πρώτος όροφος αποτελείται από ένα δωμάτιον χρησιμεύοντος ως γραφείον του σχολείου και μίας πλατείας εισόδου, ο δε δεύτερος  από δύο αίθουσες 32 τετραγωνικών μέτρων και είναι αναγκασμένοι να μαθητεύουν ανά 75 μαθητές σε τοιούτο στενό χώρο. Δια την μελλοντική στέγαση του σχολείου το σήμερον κατεχόμενον οίκημα είναι εντελώς ακατάλληλο αφ’ ενός μεν λόγω ελλείψεως αρκετού χώρου αφ’ ετέρου δε εκρίθη και υπό της Μ.Υ.Κ επικινδύνως ετοιμόρροπον. Εις το χωρίο ευρίσκεται νέο κτίριο υπό κατασκευή. Μέχρι τούδε αποπερατώθη το εξωτερικόν τείχος μετά της στέγης και υπολείπονται τα εσωτερικά κουφώματα (ΓΑΚ Κοζάνης 60/619).

Ο οικονομικός Έφορος Γρεβενών στις 4-9-39 υποβάλλει στο Νομάρχη σχέδιο διακηρύξεως δια την ενοικίαση οικήματος, προκειμένου να στεγαστεί το δημ. σχ. Σπηλαίου. Αναφέρει ότι το οίκημα που στεγαζόταν το σχολείο κατέστη ακατάλληλο λόγω παλαιότητος και επικινδύνως ετοιμόρροπο.

Ιερά: Αγιος Αθανάσιος (1804) πολιούχος του χωριού. Αγία Παρασκευή. Άρχων Μιχαήλ. Αγία Αικατερίνη. Στον κώδικα αρ.201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας αναφέρεται ως Μοναστήριον Σπήλαιον χωρίον με 35 αφιερωτές της Α΄ Γραφής και τρεις της  Β΄ Γραφής.

Ιστορικά: Είναι η πατρίδα του Μακεδονομάχου Διαμάντη Κόκκινου ο οποίος έδρασε στην περιφέρεια Γρεβενών, Καστανοχωρίων αντιμετωπίζοντας Τούρκους, Βούλγαρους, ρουμανική προπαγάνδα.

 Εδώ ο Θεόδωρος Ζιάκας αντιμετώπισε το 1854  δώδεκα χιλιάδες (αρ.12.000) Τούρκους του Αβδή Πασά Ιωαννίνων. Με αφορμή το ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1853 που είχε ως αφορμή την αφαίρεση δικαιωμάτων των ορθοδόξων χριστιανών πάνω στα προσκυνήματα των Αγίων Τόπων και η παραχώρησή τους στους καθολικούς οι Μακεδόνες διψώντας για ελευθερία επαναστατούν. Ο Θεόδωρος Ζιάκας με υπαρχηγό τον Κοζανίτη Μάρκο Σιακαβάρα πρωτοστατούν. Αμέσως μετά τη μάχη στη Δημηνίτσα στο σημερινό Καρπερό Γρεβενών το Μάιο του 1854 όπου οι Τούρκοι προβαίνουν σε αντίποινα μετά την επανάσταση των Βλάχων  δίνει την τελευταία μάχη στο Σπήλαιο.

 Οχυρωμένος στους απόκρημνους βράχους αντιμετωπίζει με γενναιότητα, αποφασιστικότητα και επιτυχία τους Τούρκους. Όταν τα πολεμοφόδια τελείωσαν, έδωσε εντολή ν' αδειάσουν τα κρασοβάρελα, να τα γεμίσουν με πέτρες και να τ' αφήσουν από ψηλά να κατρακυλήσουν προς τη μεριά των εχθρών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν πολλοί απ' αυτούς.

 Αποχωρεί από το πεδίο της μάχης μετά από τη διαμεσολάβηση των προξένων Αγγλίας και Γαλλίας με το ένοπλο τμήμα του και τα γυναικόπαιδα του οικισμού στην ελεύθερη Ελλάδα στη Λαμία.

Κερασιά, κοινοτική έκταση: Οι κάτοικοι στις 18-1-39 αναφέρουν στο Νομάρχη ότι στην περιφέρεια Κερασιά της κοινότητας υπάρχει καλλιεργήσιμος κοινοτική έκταση 1000 στρεμμάτων ή οποία παραμένει χερσότοπος. Επειδή τυγχάνουν ακτήμονες μη δυνάμενοι να εξοικονομήσουν αυτόν τον επιούσιο άρτο και επειδή ο χερσότοπος ούτος παραμένει ακαλλιέργητος και οι ίδιοι πεινούν παρακαλούν τον κ. Νομάρχη να ενεργήσει  ότι δει και απαλλοτριωθεί η εν λόγω έκταση προκειμένου να την καλλιεργήσουν και  εξοικονομήσουν τον επιούσιον άρτο. Το τμήμα της «Κερασιάς» κατήχετο υπό ορισμένων κατοίκων του χωρίου Αβδέλλης από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Προ εξήκοντα ετών η κοινότης Σπηλαίου αγόρασε εκ του ανωτέρω τμήματος τα 2/3, το δε 1/3 κατέχουν οι αδελφούς Εξάρχου εξ Αβδέλλης (60/788).

           

Λεξικό Πατριάρχου Φωτίου: Γράφτηκε τον 9^ο αιώνα από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φώτιο (858-867 και 877-886). Περιλαμβάνει αποσπάσματα από συγγράμματα αρχαίων ελλήνων συγγραφέων. Φυλασσόταν στη μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου το οποίο μεταφέρθηκε στη Μονή Αγίου Νικάνωρος  Ζάμπουρδας μετά τη διάλυση της Μονής. Ανακαλύφτηκε από τον καθηγητή τού πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Λίνου Πολίτη όταν το 1959 είχε πάει εκεί να καταγράψει τα φυλασσόμενα κειμήλια. Αντίγραφα τούτου διασώζονται άλλα δύο,  ένα στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Καίμπριτζ τής Αγγλίας και το  άλλο  στη βιβλιοθήκη τού Βερολίνου.

Μέγα Μοναστήρι του Σπηλαίου: Σταυροπηγιακό υπήγετο διοικητικώς στην άμεσο δικαιοδοσία του Πατριάρχη. Ιδρύθηκε το 1633, στις παρυφές του χωριού Σπήλαιον. Εορτάζει την 15^ην Αυγούστου, κοιμήσεως της Θεοτόκου. Εσωτερικά καλύπτεται από πλήθος αγιογραφιών οι οποίες χρονολογούνται από το  1641 ως το 1658.  Ο Γρεβενών Αγαθάγγελος στις 22-8-1905  προς τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Κοζάνης και Σερβίων Κωνστάντιο: “ Σεβασμιότατε δια της παρούσης παρακαλώ να επιτρέψετε εις τον επιδότη αυτής αιδεσιμότατο παπα Αχιλλέα, εφημέριο της κωμοπόλεως Σπηλαίου να περιέλθει την υμετέρα επαρχία προς σύναξη της προαιρετικής συνδρομής των Χριστιανών υπέρ της παλαιφύτου ιεράς μονής της Παναγίας του Σπηλαίου όπως ετησίως και παρέσχετε την ποιμαντορική κανονική άδεια υπέρ της αναξιοπαθούσης ιεράς Μονής ( Φ.12 Δημοτική βιβλιοθήκη Κοζάνης)”

Οικονομία: Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία  και υλοτομία. Ο Διοικητής της υποδιοικήσεως Πολυνερίου αναφέρει στις 31-5-39 στο Νομάρχη ότι από 3 Ιουνίου 1938 διάστημα μέχρι σήμερον, ιδρύθηκε   στο χωριό Ζιάκα εις υδρόμυλος του Νικολάου Φείδα (60/1621).   Ο Διοικητής της υποδιοικήσεως Πολυνερίου αναφέρει στις 31-5-39 στο Νομάρχη ότι από 3 Ιουνίου 1938 διάστημα μέχρι σήμερον, ιδρύθηκε στο Σπήλαιο εν σιδηρουργείο του Δημητρίου Αθαν. Σούλα (60/1621).  

Αίτησις προέδρων κοινοτήτων  στις 14-2-53 Σπηλαίου, Ζιάκα, Λάβδας, Μοναχητίου προς τη Διοίκηση Βορείου Ελλάδος Θεσσαλονίκη. Αναφέρουν ότι με απόφαση του υπουργείου Γεωργίας απαγορεύθηκε  η βοσκή των αιγών στις δασικές εκτάσεις των κοινοτήτων και με ετέρα απόφαση χορηγήθηκε αναστολή μέχρι την 23^η Απριλίου 1953. Με απόφαση του Δασαρχείου Γρεβενών  απαγορεύεται πάσα βοσκή και αναστολή αυτών. Στον υπουργό τονίζουν ότι τυγχάνουν άπασες οι κοινότητες 85% πυροπαθείς. Άπαντες επαναπατρίσθηκαν το Μάιο του 1950 και με πάση θυσία αφοσιώθηκαν  άπαντες στη συντήρηση των οικογενειών, διατηρήσαντες αμέσως ανάμικτο κτηνοτροφία είκοσι και τριάκοντα αιγών ομοίως και προβάτων.

Ζητούν να τους χορηγηθεί αναστολή των βοσκών των αιγών επί εν έτος τονίζοντας «εισέτι προσπαθούντες και ημείς ολίγον κατ’ ολίγον την αποκατάσταση τούτων δια προβάτων άλλως είμαστε καταδικασμένοι τον εξ ασιτίας θάνατον».

Πληθυσμός: 1913=717.1920=637. 1928=805. 1940=837. 1951=561. 1961=562. 1971=454. 1981=531. 1991=422. 2001=447. 2011=187

Πανίδα: Αρκούδες, αγριόχοιροι διαβιούν στα δάση του Όρλιακα.

Σύλλογοι: Σύνδεσμος παλαιών πολεμιστών Σπηλαίου. Σκοπός αλληλοβοηθητικός (8-5-24).

Χλωρίδα: Η περιοχή καλύπτεται από μαύρη πεύκη, έλατα, βελανιδιές και πολλά καρυόδεντρα.

Ο οικισμός το 1922 σύμφωνα με έκθεση του Υποδιοικητή Γρεβενών που στάλθηκε στη Γενική Διοίκηση Κοζάνης –Φλωρίνης στις 5-7-22.

«Η κοινότης αύτη αποτελείται από το χωρίον Σπήλαιον εις το οποίον κατοικούσι 700 περίπου κάτοικοι ασχολούμενοι εις την γεωργία και κτηνοτροφία. Η οικονομική δύναμις της Κοινότητος είναι μικρά. Προς την τοιαύτην δε οικονομικήν καχεξίαν προστίθεται και η μεταξύ των μελών της κοινότητος έρις ένεκεν της οποίας ουδέν το καλόν γίνεται αλλά μόνον καθ’ εκάστην αλληλοκαταγγελίαι δημιουργούνται.

Προ ενός έτους το κοινοτικό Συμβούλιο καθώρισεν ως κοινοτικό κτήμα ένα μύλον. Μέλη τινά της Κοινότητος εκ πνεύματος αποκλειστικώς και μόνον αντιπολιτεύσεως δι’ επανειλημμένων αναφορών  των και άλλων ενεργειών ηθέλησαν να παραστήσωσι τον ειρημένον μύλον εκκλησιαστικόν και κατά την εν Σπηλαίω διαμονήν μου πάλιν οι αντιδράσεις προς το κοινοτικόν Συμβούλιον  μοι παρέστησαν ότι ανάγκη ίνα ο μύλος γίνη εκκλησιαστικός. Εις παρατήρησίν μου δε ότι σκοπιμότερον και ωφελιμέτερον θέλει είναι εάν ο μύλος μείνη κοινοτικός και όχι εκκλησιαστικός μοι προέβαλον από πνεύμα αντιπολιτεύσεως και ουχί αγνοίας διότι εν τω μεταξύ εδίδαξα και αυτούς τον κοινοτικό θεσμό, ότι αν γίνη κοινοτικός ο μύλος το εξ αυτού έσοδον θα το πάρη ο ταμίας ενώ αν γίνη εκκλησιαστικός θα το διαχειρίζονται αυτοί άνευ διατυπώσεων.

Το Σπήλαιον κείται ακριβώς εις το κέντρον της περιφερείας του ειρηνοδικείου Κρανιάς και είναι το ενδεικνυόμενο χωρίον εις ο δέον να μετατεθή η έδρα του ειρηνοδικείου Κρανιάς».

21. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΒΑΡΗΣ-ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ

21. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΒΑΡΗΣ-ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ

Γράφει ο Βασίλειος Αποστόλου, αντιπρόεδρος του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός”

          Η εκδήλωση: Πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 12 Μαΐου 2015, στις 6 η ώρα μ.μ,  Πανηγυρικός Αρχιερατικός Εσπερινός χοροσταντούντος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτου Γρεβενών κ.κ. Δαβίδ στον ιερό ναό της Αγίας Γλυκερίας του οικισμού Βάρης με πάνδημη συμμετοχή των κατοίκων και πιστών των πλησιόχωρων οικισμών.

Ο νεόδμητος ιερός ναός με πρόταση του Μητροπολίτη κι αποδοχή των κατοίκων αφιερώνεται στην Αγία Γλυκερία, καθ’ ότι ο μαρτυρικός της   θάνατος συμπίπτει με την  ημέρα του καταστροφικού σεισμού 6,6 R που έπληξε την περιοχή των Γρεβενών, Κοζάνης  προ εικοσαετίας στις 13 Μαΐου 1995 καθ’ ότι το επίκεντρο του σεισμού απείχε από τον οικισμό Βάρης 3,5 χιλιόμετρα  κι από τον οικισμό Έξαρχο  5 χιλιόμετρα. Όπως τόνισε ο Σεβασμιότατος ο ισχυρός σεισμός έγινε τέτοια μέρα και τέτοια ώρα (Σάββατο στις 12 η ώρα το μεσημέρι) που προφύλαξε τους ανθρώπους μιας και τα σχολεία δε λειτουργούσαν κι οι κάτοικοι ήταν εκτός οικιών.

             Κατά τη διάρκεια του πανηγυρικού εσπερινού καθαγιάστηκε η εικόνα της Αγίας Γλυκερίας, ακολούθησε αρτοκλασία, λιτανεία της εικόνας γύρω από την εκκλησία, στη συνέχεια τοποθετήθηκε στο τέμπλο όπου οι πιστοί την ασπάσθηκαν και πήραν αντίδωρο από το Μητροπολίτη. Με την έξοδο από την εκκλησία προσφέρθηκαν γλυκά, προσφορά των κατοίκων του χωριού. Ακολούθησε συνεστίαση στο καφενείο του χωριού με παραδοσιακά εδέσματα προσφορά των γυναικών του χωριού.

             Κατ’ έτος η εκκλησία θα πανηγυρίζει σύμφωνα με πρόταση του Μητροπολίτη μιας κι ο ισχυρός σεισμός  του 1995 έγινε ανήμερα του εορτασμού της Αγίας Γλυκερίας χωρίς να θρηνήσουμε ανθρώπινα θύματα.

             Αξίζουν συγχαρητήρια στο Μητροπολίτη μας για την πρωτοβουλία της σύνδεσης της ονομασίας του ναού με ένα ιστορικό γεγονός που συνέβη στον τόπο μας. Αλήθεια ποιος γνώριζε ότι την 13^η Μαΐου την ημέρα του σεισμού ήταν ημέρα που μαρτύρησε η Αγία Γλυκερία! Θερμά συγχαρητήρια στην εκκλησιαστική επιτροπή για τη διοργάνωση, στις γυναίκες του χωριού που με περισσή αγάπη ετοίμασαν τα φαγητά, στο καφενείο που αγκάλιασε την εκδήλωση, στους πιστούς που παραβρέθηκαν, στην παρουσία του δημάρχου του διευρυμένου δήμου Γρεβενών κ. Γιώργου Δασταμάνη, του αντιδημάρχου κ. Γρηγόρη Φαρμάκη.

             Ανήμερα της εορτής της Αγίας Γλυκερίας, 13 Μαΐου, πραγματοποιήθηκε ιερατικό συλλείτουργο προεξάρχοντος του πρωτοσύγκελου της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών πανοσιολογιοτάτου Αρχιμανδρίτου κ. Σεραφείμ και των ιερέων Βάρης κ. Βασίλειου Ρίβα, Χρωμίου Παρασκευά Τσενικλίδη

Σχετικό video στο youtube:202. ΒΑΡΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ

Η Αγία Γλυκερία: Η Αγία Γλυκερία γεννήθηκε στην Τραϊανούπολη της Ροδόπης το 2ον μ.Χ. αι., όταν αυτοκράτορας ήταν ο Αντωνίνος ο Ευσεβής (138 - 161 μ.Χ.). Σε νεαρή ηλικία, ασπάσθηκε το Χριστιανισμό και ανέπτυξε έντονη χριστιανική και κατηχητική δράση. Ο τοπικός ηγεμόνας Σαββίνος προσπάθησε με μια σειρά βασανιστηρίων, φυλακίσεις να την μεταπείσει. Η άρνηση της Γλυκερίας είχε ως αποτέλεσμα να την ρίξει στα άγρια θηρία, ένα εξ αυτών τη δάγκωσε με αποτέλεσμα να παραδώσει το πνεύμα της στο Θεό  στις 13 Μαΐου το 161 μ.Χ

Λίγα λόγια για τον οικισμό Βάρης

Γενικά: Ο Βάρης χτισμένος σε υψόμετρο 740  μέτρων, μαζί με τον οικισμό Έξαρχος αποτελούν ενιαίο γεωγραφικό διαμέρισμα του διευρυμένου Δήμου Γρεβενών.

Εκπαίδευση: Σύμφωνα με αναφορά του Φιλεκπαιδευτικού συλλόγου Κωνσταντινούπολης  το έτος 1874 ο οικισμός είχε 90 άρρενες κατοίκους, υπήρχε δάσκαλος με μισθό 300 γροσίων αμειβόμενος από την εκκλησία με μαθητές γύρω στους 20. Σύμφωνα με έκθεση του προξενείου Ελασσώνος  του έτους 1901-1902  στο σχολείο φοιτούσαν 20 μαθητές. Σε εκκλησιαστικό βιβλίο της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πυλωρών αναφέρεται ως δάσκαλος Πυλωρών ο Αθανάσιος Νικόλαος Πατσίκας από τη Βάρεσια χωρίς να αναφέρεται η ημερομηνία. Επίσης ο Λάμπρος Δημητρίου Θύμιου υπηρετούσε στο “Πυλωρί” το 1890 από Βάρεσια.

Ιερά: Ιερός ναός Αγίου Νικολάου, πολιούχος του χωριού με χρονολογία ανεγέρσεως 1875 Μαρτίου 16. Σήμερα στη θέση του ανεγέρθη νέος. Ο ενοριακός ναός του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στην πλατεία του χωριού. Δίπλα ακριβώς με τη συνδρομή πολιτείας και πιστών ανεγέρθη παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου του οποίου ο αγιασμός πραγματοποιήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2010, το οποίο σήμερα 12 Μαΐου 2015, μετά από τελετή μετονομάσθηκε σε ιερός ναός Αγίας Γλυκερίας. Ο ναός του Αγίου Αθανασίου κατεστράφη ολοσχερώς από το σεισμό του 1995. Στη θέση του τοποθετήθηκε εκκλησάκι με αξιοποίηση του περιβάλλοντος χώρου.

Κατοχή: Επιδρομή Γερμανών στις 7 Ιουνίου 1944 πυρπόλησαν το σχολείο και σχεδόν όλες τις οικίες του χωριού.

Καφενείο: Λειτουργεί καφενείο-ψησταριά στην πλατεία του χωριού με αγνάντεμα τον Κίσσαβο.

Μονή Ζάβορδας: Σύμφωνα με υπόμνημα του Μητροπολίτη Κοζάνης Κωνστάντιο του 1901 για την περιουσία της μονής Ζάβορδας είχε στην κατοχή τους στο Βάρη ένα μαϊντάνι και δύο ζευγάρια. Αφιερωτές  στην Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος για την ψυχική τους σωτηρία Α΄ Γραφής από το 1534 ως το 1692 έχουμε  50 και Β΄ Γραφής από το 1692 και μετά 180.

Οικονομία: Από το 1935 ως το 1980  ο τόπος στηρίχθηκε στην εκμετάλλευση του χρωμίτη. Σημαντικά κοιτάσματα υπάρχουν στις περιοχές Ριζό, Κουρσούμια, Βοϊδόλακκος, Κερασίτσα, Αγά Κουρή, Πεύκα και Κίσσαβο. Σήμερα καλλιεργούνται μεγάλες εκτάσεις με σιτηρά. Πολλοί επέλεξαν την ενασχόλησή τους ως εργάτες στη βιομηχανικά αναπτυσσόμενη Κοζάνη τη δεκαετία του 70 ή μετανάστευσαν στις χώρες της Δ. Ευρώπης.

Πανηγύρι: Πανηγυρίζει στις 20 Μαΐου στην ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου Νικολάου (Άγιος Νικόλαος ο καλοκαιρινός) και στις 13 Μαΐου της Αγίας Γλυκερίας (προστάτιδα της περιοχής από το σεισμό).

Σεισμός: Αισθητός σεισμός 5,4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ συγκλόνισε τον τόπο στις 17 Ιουλίου 2007. Από τον ίδιο εστιακό χώρο, περιοχή Βοϊδόλακκος του Μπούρινου, προκλήθηκε ο καταστρεπτικός σεισμός της 13^ης Μαΐου 1995 που κατέστρεψε ολοσχερώς τις οικίες.

Πληθυσμός: 1904=100. 1913=100. 1928=74.1920=64. 1928=87. 1940=113. 1951=94, 1961=155, 1971=121, 1981=68, 1991=101, 2001=76. 2011=48.

202.ΒΑΡΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ

20. ΠΟΝΤΙΝΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΑΓΩΝΑΣ ΑΝΩΜΑΛΟΥ ΔΡΟΜΟΥ

20. ΠΟΝΤΙΝΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΑΓΩΝΑΣ ΑΝΩΜΑΛΟΥ ΔΡΟΜΟΥ

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, αντιπρόεδρος του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός”

Η εκδήλωση: Πραγματοποιήθηκε στις 26 Απριλίου 2015 στην τοπική κοινότητα Ποντινής της Π.Ε Γρεβενών για δεύτερη συνεχή χρονιά αγώνας ανωμάλου δρόμου 10 χιλιομέτρων. Τη διοργάνωση όπως και πέρυσι έτσι και φέτος ανέλαβε ο Αθλητικός Σύλλογος  Ποντινής “Ποντικακή Νεολαία” με έτος ιδρύσεως το 1962 και ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Ποντινής με έτος ιδρύσεως 1985. Από κοινού άνδρες και γυναίκες συνολικά 113 αθλητές (άνδρες 88, γυναίκες 25) στις 11.00 π.μ σύμφωνα με το πρόγραμμα ξεκίνησαν από την πλατεία, συνέχισαν στους κεντρικούς ασφαλτοστρωμένους δρόμους του οικισμού με τα όμορφα περιποιημένα σπίτια, για να οδηγηθούν μέσα από χωματόδρομο στην καταπράσινη φύση, με τα αγριολούλουδα, στα σταροχώραφα, ακούγοντας τα γλυκοκελαηδήματα των πουλιών για να καταλήξουν στην πλατεία χειροκροτούμενοι από κατοίκους, επισκέπτες.

Διακριθέντες: Η οργανωτική επιτροπή βράβευσε με κύπελλο τους τρεις πρώτους άνδρες που ήταν: ο Νεοφώτιστος Νίκος του Συλλόγου δρομέων υγείας Κοζάνης με 40:32, Αλέξανδρος Σιαμόγλου του Συλλόγου δρομέων υγείας Κοζάνης με 41:56 από Ροδίτη, Περικλής Ασπρούδης  του ΠΟ Άρτας με 43:22 και τις τρεις πρώτες γυναίκες η Χαιροπούλου Δήμητρα του Συλλόγου Δρομέων Υγείας Κοζάνης με 50:32, Ελεάνα Τζώη ανεξάρτητη με 52:14 και Ελευθεριάδου Αναστασία του Συλλόγου Δρομέων Υγείας Γρεβενών με 53:52.. Κύπελλο έλαβε για τον επιτυχή τερματισμό  στα 10 χιλιόμετρα ο μικρότερος σε ηλικία, εννιά (αρ.9) ετών Βασίλειος Δήμζας του Χρήστου από Παναγιά Γρεβενών. Όλοι οι αθλητές έλαβαν αναμνηστικό μετάλλιο. Από το Δ.Σ του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός” συμμετείχαν ο πρόεδρος του συλλόγου κ. Δημήτριος Μπουκάλης και η έφορος χορευτικού κ. Παναγιώτα Δήμζα Μανταλά. 

Υποστηρικτές της διοργάνωσης: Τη διοργάνωση την υποστήριξαν οι δρομείς υγείας Γρεβενών ,  ο σύλλογος δρομέων υγείας Κοζάνης και ο Σύλλογος Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός”. Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο περιφερειακός σύμβουλος Γρεβενών κ. Βάιος Καναβός υπεύθυνος αγροτικής ανάπτυξης. Η παρουσίαση του προγράμματος με μικροφωνική συσκευή, η οποία εντυπωσίασε, έγινε από τον πρόεδρο της τοπικής κοινότητας Ποντινής κ. Βασιλειάδη  Την εκδήλωση χαιρέτησαν οι πρόεδροι των δρομέων υγείας Γρεβενών, Κοζάνης και εκ μέρους του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης ο γράφων.

Φιλοξενία: Εκείνο που εντυπωσίασε ήταν η μέριμνα προς τους αθλητές και συνοδούς. Εκτός από την αφθονία των εμφιαλωμένων νερών, οι γυναίκες του χωριού μαγείρεψαν, παρασκεύασαν τοπικά εδέσματα και πολλούς μεζέδες. Πολύ καλή η εύγεστη σούπα, οι πίτες, τα τυροπιτάκια, η ποικιλία γλυκών. Σημαντική ήταν η παρουσία των απανταχού Ποντινιωτών.

Σημασία της εκδήλωσης: Η εκδήλωση οργανωτικά ήταν αρίστη. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στους διοργανωτές της εκδήλωσης στα μέλη των διοικητικών συμβουλίων των δύο συλλόγων του χωριού τον αθλητικό και πολιτιστικό που εκπροσωπούνται από τους κ.κ Ταραμανή Σταύρο και Παναγιωτίδη Μάκη αντίστοιχα. Οι συμμετέχοντες αθλητές, οι διοργανωτές πέρασαν πολλά μηνύματα. Σύμφωνα με τους προγόνους μας, η ψυχική υγεία συμβαδίζει με τη σωματική υγεία, “νους υγιής εν σώματι υγιή”. Αυτό το μήνυμα σίγουρα το πέρασαν οι δρομείς. Το επιβεβαιώνει η συμμετοχή τριάκοντα παιδιών έως 15 ετών,  αθλητών σε αγώνα δρόμου 1500 μέτρων που πραγματοποιήθηκε μισή ώρα νωρίτερα πριν τον αγώνα των ενηλίκων.

video:201. ΠΟΝΤΙΝΗ ΑΓΩΝΑΣ ΑΝΩΜΑΛΟΥ ΔΡΟΜΟΥ 2015

Λίγα λόγια για την Ποντινή

Γενικά: Η Ποντινή, πρώην Τόριστα, κτισμένη σε υψόμετρο 830 μέτρων είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά των Βεντζίων. Κατοικείται από Έλληνες πρόσφυγες της Μ. Ασίας. Οι γηγενείς πρώην κάτοικοι, όλοι τους Έλληνες, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ασπάστηκαν το Μουσουλμανισμό, οι γνωστοί μας Βαλαάδες, αποχώρησαν από τον οικισμό με την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών στις 30 Μαρτίου 1924 κι από Βέροια στις 5 Απριλίου όπως προέβλεπε η Σύμβαση περί ανταλλαγής των Ελληνικών και μουσουλμανικών πληθυσμών που υπογράφτηκε  στη Λοζάνη της Ελβετίας στις 30 Ιανουαρίου 1923. Οι σημερινοί κάτοικοι  κατάγονται  από τους Νομούς Κασταμονής και Σεβαστείας Μικράς Ασίας. Το χρονικό  της πορείας από τη Μ. Ασία στην Ελλάδα το περιγράφει ο Ποντινιώτης Ευθύμιος Σ. Αβραμίδης. Για να φτάσεις στην Ποντινή από Γρεβενά περνάς διαδοχικά από τα χωριά Βεντζίων Πόρος, Κνίδη, Κολοκυθάκι, Πυλωροί κι από Κοζάνη από τους οικισμούς Λευκόβρυση, Πρωτοχώρι, Αιανή, Χρώμιο. 

Εκπαίδευση: Σύμφωνα με έκθεση του Επιθεωρητή Ανασελίτσας  στις 30-3-1927 με έδρα τη Σιάτιστα το διδακτήριο ήταν τέως Τουρκικό, ανώγειο, το ισόγειο χρησιμοποιημένου ως αγροφυλακή και σταύλο. Λίγα θρανία παλιά για τους λίγους μαθητές μόλις 35. Κάλεσε τον πρόεδρο της κοινότητας και τους προύχοντες για να συστήσουν σχολική επιτροπή όπως το ίδιο πρέπει να γίνει και εις τα άλλα σχολεία 12 εν όλω που προσαρτήθηκαν στην περιφέρεια Ανασελίτσας αποσπασθέντα από την Εκπαιδευτική περιφέρεια Γρεβενών. Με τους κοινοτάρχες συζήτησαν την ανέγερση διδακτηρίου δίπλα από το τζαμί. Υλικά οικοδομικά άφθονα εκ των κατερειπωμένων Τουρκικών οικιών.

Ιατρείο: Αγροτικό ιατρείο λειτούργησε στις 11-6-1926  με έδρα την Τόριστα κι εξυπηρετούσε τους οικισμούς Βέντζια, Νησηνίκος, Αγαλαίοι, Κολοκυθάκι, Βάϊπες, Σαδοβίτσα, Δημηνίτσα, Φιλί, Πλέσσα (Μελίσσι).

Κτηματολόγιο: Το έτος 1866 συντάχθηκε από την Ιερά Μητρόπολη Γρεβενών το κτηματολόγιο του Ιερού Ναού «Αγίας Παρασκευής» με 44 αγρούς συνολικής έκτασης 133 στρεμμάτων, σπίτια, υδρόμυλος εντός του χωριού για το 1/3 και τα άλλα 2/3 ο Κώστας και Διαμαντής Σιαμπάνης (Περιοδικό Μπούρινος  Τεύχη 2και 3). Από τα τοπωνύμια των αγρών λαμβάνουμε την πληροφορία ότι υπήρχαν οι εκκλησίες Άγιος Γεώργιος, Άγιος Νικόλαος.

Κοινοτικά: Στον εκλογικό κατάλογο του 1914 που συντάχθηκε από την υποδιοίκηση Γρεβενών ήταν γραμμένοι 144 άρρενες μουσουλμάνοι. Αναγνωρίστηκε ως κοινότητα Τόριστας με Β.Δ 18-12-1918 ΦΕΚ.Α 200/1918. Μετονομάσθηκε σε κοινότητα Ποντινής στις 20-1-1927.

Ο Υποδιοικητής Γρεβενών (5-2- 25) παρακαλεί το Νομάρχη να προβεί στο διορισμό συμβουλίου στην κοινότητα Τόριστας με τους Βασίλειο Παυλίδη ως προέδρου, Παναγιώτη Σπυριδόπουλο, Κυριάκο Παπαδόπουλο, Σταύρο Γεωργιάδη και Αντώνιο Ιωσηφίδη προσφύγων κατοίκων Τορίστης κριθέντων καταλλήλων δια το αξίωμα τούτο. Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 91 εκλογείς

Το 1938 το κοινοτικό συμβούλιο με πρόεδρο τον  Ιάκωβο Αβραμίδη επισκεύασε τις τρεις εκ των κοινοτικών βρύσεων, έχει ανεγείρει εκ θεμελίων τον κοινοτικό υδρόμυλο και έλαβε απόφαση συστάσεως ταμείου Εκπαιδευτικής Προνοίας δια ανέγερση διδακτηρίου.  Με προσωπική εργασία άπαντες οι παλαιοί ημιονικοί οδοί έχουν μετατραπεί σε αμαξιτούς.

Οικονομία: Οι παραπόταμοι του Αλιάκμονα Σιουμποτό και Παλιοπύλωρο  ευνόησαν την καπνοκαλλιέργεια, τη  γεωργία, την κτηνοτροφία. Δια την αλευροποίηση των σιτηρών διατήρησαν και φρόντισαν να συντηρήσουν τον κοινοτικό υδρόμυλο. Ο υδρόμυλος ούτος είχε μία μυλόπετρα, λειτουργούσε 9 μήνες το έτος και άλεθε 300 οκάδες το ημερονύκτιο. Απέχει του χωρίου περί τα 2 χιλιόμετρα. Ο κήπος 350 τ.μ περιέχει 2 πεύκα και 1 ιτέα. Σήμερα πολλοί κάτοικοι μένουν στις πόλεις Κοζάνη Γρεβενά. Εργάζονται ως ιδιωτικοί υπάλληλοι, διαπρέπουν ως επιχειρηματίες, αγαπούν το χωριό τους το οποίο συχνά επισκέπτονται.

Πανηγύρι: Το ετήσιο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής που αρχίζει την παραμονή της 25^ης Ιουλίου, στην ειδικά διαμορφωμένη πλατεία του χωριού,  συγκεντρώνει πολλούς επισκέπτες οι οποίοι γλεντάνε με αξιόλογους πόντιους καλλιτέχνες. Είναι μία διοργάνωση του δραστήριου αθλητικού συλλόγου “ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΠΟΝΤΙΝΗΣ” το οποίο ιδρύθηκε το 1962. Τα καφενεία που λειτουργούν είναι του Λαζίδη Χρήστου, Δεμερτζίδη Δημήτριου, Κολαΐδη Απόστολου. Αφιερωτές  στην Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος για την ψυχική τους σωτηρία Α΄ Γραφής από το 1534 ως το 1692 έχουμε  63 και Β΄ Γραφής από το 1692 και μετά 43.

Πληθυσμός:1913=510. 1920=504.1928=285.1940=392.1951=349. 1961=455. 1971=411. 1981=366. 1991=387. 2001=322. 2011=333.

19. ΔΙΠΟΡΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

19. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ - ΔΙΠΟΡΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, αντιπρόεδρος του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ”

Το βιβλίο Δίπορον Γρεβενών (Ιστορία-Λαογραφία) 295 σελίδων με πλήθος φωτογραφιών, αρχειακών πηγών, του συγγραφέα Αριστείδη Λαναρά είναι απόρροια μιας επίπονης και πολύχρονης προσπάθειας του συγγραφέα για την ανάδειξη της ιστορίας του γενέθλιου τόπου. Εκδόθηκε το 2015 και παρουσιάσθηκε στο Δίπορο, ανήμερα του Πάσχα στις 12 Απριλίου 2015.

Σύμφωνα με το συγγραφέα “Η συγγραφή του παρόντος βιβλίου είναι μια αφιλοκερδής προσπάθεια και τα όποια έσοδα προκύψουν θα διατεθούν για χρήσεις του πολιτιστικού συλλόγου Διπόρου” , “…θα ήθελα να αφιερώσω το παρόν εγχείρημα στη μνήμη του παππού μου Λαναρά Αριστείδη, οι διηγήσεις του οποίου αποτέλεσαν και το έναυσμα της όλης προσπάθειας”.

Μερικές από τις ενότητες του βιβλίου.

Αρχαιολογικά: Πρόκειται για έναν οικισμό της περιφέρειας Βεντζίων ο οποίος κατοικήθηκε από πολύ παλιά. Σημαντικά τα ευρήματα μετά από αρχαιολογικές  ανασκαφές όπως όστρακα, κλίβανοι, πιθάρια, αντικείμενα υφαντικής, χάλκινα, σιδερένια είδη, μαρμάρινα αγάλματα, νομίσματα, ενεπίγραφες στήλες, τα οποία ανάγονται στα νεολιθικά χρόνια,  στην εποχή χαλκού, κλασικά χρόνια, ελληνιστικούς χρόνους. 

Τουρκικό  φορολογικό κατάστιχο 1564-1579[1]: α) Αποτελεί μία σημαντική καταγραφή των οικισμών της επαρχίας Γρεβενών. Οι πληροφορίες που λαμβάνουμε είναι πάρα πολύ σημαντικές. Σύμφωνα με το κατάστιχο του 1.564 οι 146 οικισμοί, όλοι χριστιανικοί, με αριθμό φορολογουμένων κατοικιών 5.562 και σύμφωνα με το κατάστιχο του 1579  εκατόν πενήντα ένα (αρ.151) οικισμοί  με  συνολικό αριθμό φορολογουμένων κατοικιών 7534. Στο κατάστιχο του 1564 οι μεγαλύτεροι οικισμοί ήταν: Κέντρο 151, Σαμαρίνα 128, Δίπορο 126, Σειρήνι 125, Μέγαρο 100, Σαρακήνα 102, Φιλιππαίοι 117, Α.Γεώργιος 117, Ποντινή 100, το istilo εγκαταλειμμένο με 121 κατοικίες.

β) Τα φορολογικά έσοδα προέρχονταν από φόρο γης για μη μουσουλμάνους (χαρακτηριστικό της περιφέρειας Γρεβενών ήταν ότι υπήρχαν μόνο 2 μουσουλμανικές οικογένειες στο χωριό Βούρμποβο), σιτάρι, σίκαλη, χόρτο, αμπελουργία, λαχανόκηποι, καρύδια, φρούτα, 110 μύλοι σε 64 χωριά, κουκούλια σε 16 χωριά, κρόκος (σαφράν) σε 22 χωριά, οικόσιτα πουλερικά, φόρος βοσκής, εκτροφή χοίρων σε 50 χωριά, φόρος αντιβασιλείας, φόρος επί του γάμου, απόκτησης ή καταπάτησης δημόσιας γης.

γ) ποσό φόροι. Οι οικισμοί που δίδανε το μεγαλύτερο φόρο  σύμφωνα με το κατάστιχο του 1564 ήταν: Κοκκινιά 37.000, Βέντζι 17.000, Ζάβορδα 12.970, Έλατος 10.099,  Καρπερό 10.000 άσπρα. Σύνολο άσπρων για όλους τους οικισμούς Γρεβενών 752.956. Αναφορές υπάρχουν για όλους τους οικισμούς στα δύο κατάστιχα του 1564 και 1579.

Ιστορικά: Μερικά από τα κεφάλαια, απελευθέρωση 1912, εκλογικός κατάλογος του 1914, συμμετοχή των Διποριωτών στους εθνικούς αγώνες, μικρασιατική εκστρατεία, ελληνοϊταλικός πόλεμος, κατοχή, σεισμός του 1995, πληθυσμιακές αναφορές, σημαντικές πληροφορίες για τις κοινοτικές δραστηριότητες περιόδου 1937-1993. Καταγράφονται με λεπτομέρεια τα  εννιά ιερά του οικισμού, μεγάλος αριθμός εκκλησιών που δείχνει τη θρησκευτική ευλάβεια και την οικονομική ευμάρεια των κατοίκων, ακόμη τα πέντε εικονοστάσια, οι ιερείς. Στενή σχέση ο οικισμός είχε με τη μονή του Αγίου Νικάνορα με το μεγαλύτερο αριθμό αφιερωτών  (465) προς το μοναστήρι, ακολουθεί η Σαρακήνα με 422, η Κοπρίβα με 295.

Οι πλούσιοι υδάτινοι πόροι συνέβαλαν τα μάλα στην οικονομική ανάπτυξη με τη λειτουργία νερόμυλων, την καλλιέργεια ποτιστικών αγρών,  την εκτροφή αιγοπροβατοτροφίας. Εντυπωσιάζει ο συνεταιριστικός αμυγδαλεώνας που δημιούργησε προπολεμικά ο δάσκαλος Σάββας Παπαδόπουλος.

Αναφορά στο κύμα μετανάστευσης στην Αμερική, Αυστραλία και κυρίως στη Δ. Γερμανία, συνολικά τεσσαράκοντα δύο.

Εθιμική ζωή: Σημαντικά τα κεφάλαια που αφορούν την παράδοση όπως έθιμα του γάμου, βαπτίσεως, θεμελίωση οικίας, πανηγύρι της Αγίας Μαρίνας στις 17 Ιουλίου, έθιμα του δωδεκάμερου (κόλιαντα, σφαγή του γουρουνιού, σούρβα, βασιλόπιτα, λογκατσάρια, κυριαλέησον), αποκριές, λαζαρίνες, πάσχα. Σε είκοσι δύο σελίδες καταγράφεται το λεξιλόγιο της περιοχής. Δε λείπουν και τα τοπωνύμια που προσδιορίζουν την ιστορία του τόπου.

Εκπαίδευση: Αναλυτική αναφορά για τη λειτουργία του σχολείου, είκοσι μία σελίδες, σημαντικό το εβδομαδιαίο σχολικό πρόγραμμα του 1919 όπως αποτυπώθηκε από το διδάσκαλο σε μηναίο της εκκλησίας, οικονομικά στοιχεία, υπηρετήσαντες διδάσκαλοι, σχολική εφορεία, νηπιαγωγείο.  Σημαντική μόρφωση είχαν οι κάτοικοι του χωριού την περίοδο της τουρκοκρατίας καθότι λειτουργούσε δημοτικό σχολείο με χρηματοδότηση από τη μονή του Αγίου Νικάνορα. Συνέπεια τούτου να εργάζεται ως διδάσκαλος  στη γενέτειρά μου στον Έξαρχο ο Δημήτριος από Χωλένηστα, ο οποίος ήταν και αναγνώστης (ψάλτης) το 1896.

Οι κάτοικοι: Το βιβλίο συνεχίζει με τις οικογένειες του οικισμού οι οποίες κατά σειρά είναι: Αργυρόπουλου, Γιαννουλόπουλου, Γκανά, Γκουλιαβέρα, Γραμμένου, Ζήνδρου, Ζολώτα, Κατσιούμπα, Κοτιοπούλου, Κώτσια, Λαγιώτη, Λαναρά, Λιούτα, Μπαλάφα, Μπαντή, Μπέλτσιου, Νασιόπουλυ, Ντίνα, Παλέγκα, Παπαδόπουλου, Παππά, Παράσχου, Σαράντη, Σουγλέρη, Τέγου, Τιρλίκα, Τζήκα, Τσιμηνάκη, Τσιτσέλη, Χρυσόπουλου.

            Επίλογος: Συνεχίζει με αναφορά προς τον πολιτιστικό σύλλογο του χωριού με έτος ιδρύσεως το 1980 του οποίου αξίζουν πολλά συγχαρητήρια και ευχαριστίες για τη χρηματοδότηση του βιβλίου “ΔΙΠΟΡΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ”. Κλείνει με πίνακα οικισμών της Π.Ε Γρεβενών, ευχαριστίες σε όσους βοήθησαν στην έκδοση του πονήματος, τις πηγές.

 Ο κάθε οικισμός έχει την ιστορία του η οποία συμπληρώνεται καθημερινά με νέα στοιχεία.  Ο Άρης με την παρούσα έκδοση κατέγραψε την ιστορία της γενέτειράς του, επεκτάθηκε στην περιφέρεια Βεντζίων, των Γρεβενών. Η έκδοση ενός βιβλίου είναι μια εργασία με  πολλές δυσκολίες, χρειάζεται αρκετός χρόνος, παίρνεις υπόψη σου πολλές πηγές, κυρίως αρχειακές, προκειμένου να τεκμηριώσεις τα γραφόμενα. Πρωτίστως για να συγγράψεις ένα πλήρες βιβλίο χρειάζεται αποφασιστικότητα, εργατικότητα, ενθουσιασμός, αγάπη, μεθοδικότητα και προπάντων μεράκι. Όλα αυτά τα είχε ο Αριστείδης. Θυμάμαι  το 2008 όταν ετοιμαζόμουνα να εκδώσω το πρώτο τεύχος του περιοδικού “ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ” είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον του για την ιστορία της περιφέρειας Βεντζίων.

Όλοι μας είμαστε περήφανοι με την έκδοση του βιβλίου γιατί ακόμη ένας οικισμός των Γρεβενών, των Βεντζίων απέκτησε το  6^ο βιβλίο. Προηγήθηκαν τα βιβλία των οικισμών Πυλωροί  (Καρακίτσιος Ανδρέας σελ.126), Παλαιοχώρι (Ευθύμιος Σκρέκας 2004 σελ.464), Κνίδη (Σταυρόπουλος Κων/νος 2010 σελ.189), Έξαρχος (Αποστόλου Βασίλειος 2011 σ. 304), Παλαιόκαστρον (Αποστόλου Βασίλειος 2014 σελ. 96. Ο οικισμός αποσπάστηκε από την επαρχία Γρεβενών και εντάχθηκε στο Ν.Κοζάνης στις 2-7-1974). Ευχαριστώ για την ευγενική προσφορά για τη διάθεση ενός αντιτύπου βιβλίου προς εμένα και για το σύλλογο Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ”.

Το βιβλίο διατίθεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Διπόρου, τηλέφωνο: 6973827444

---

[1] Εδώ πρέπει να ευχαριστήσουμε, όλοι οι Γρεβενιώτες,  το φιλόλογο, διδάκτορα, φίλο, συνυπηρετήσαντες στα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Αρχεία Ν. Κοζάνης, Κώστα Καμπουρίδη, γνώστη της αραβικής γραφής, ερευνητή οθωμανικών αρχείων,  που επιμελήθηκε το φορολογικό κατάστιχο που αφορά την Επαρχία Γρεβενών και το δημοσίευσε στην αγγλική γλώσσα στο βιβλίο “Festschrift in honor of Ioannis Theoharides-studies on the Oltoman Empire and Turkey”. Region of Grevena.Τόμος 2. The ISIS Press-Istanbul 2014 (σελ.199-233).