21. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΒΑΡΗΣ-ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ

21. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΒΑΡΗΣ-ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ

Γράφει ο Βασίλειος Αποστόλου, αντιπρόεδρος του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός”

          Η εκδήλωση: Πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 12 Μαΐου 2015, στις 6 η ώρα μ.μ,  Πανηγυρικός Αρχιερατικός Εσπερινός χοροσταντούντος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτου Γρεβενών κ.κ. Δαβίδ στον ιερό ναό της Αγίας Γλυκερίας του οικισμού Βάρης με πάνδημη συμμετοχή των κατοίκων και πιστών των πλησιόχωρων οικισμών.

Ο νεόδμητος ιερός ναός με πρόταση του Μητροπολίτη κι αποδοχή των κατοίκων αφιερώνεται στην Αγία Γλυκερία, καθ’ ότι ο μαρτυρικός της   θάνατος συμπίπτει με την  ημέρα του καταστροφικού σεισμού 6,6 R που έπληξε την περιοχή των Γρεβενών, Κοζάνης  προ εικοσαετίας στις 13 Μαΐου 1995 καθ’ ότι το επίκεντρο του σεισμού απείχε από τον οικισμό Βάρης 3,5 χιλιόμετρα  κι από τον οικισμό Έξαρχο  5 χιλιόμετρα. Όπως τόνισε ο Σεβασμιότατος ο ισχυρός σεισμός έγινε τέτοια μέρα και τέτοια ώρα (Σάββατο στις 12 η ώρα το μεσημέρι) που προφύλαξε τους ανθρώπους μιας και τα σχολεία δε λειτουργούσαν κι οι κάτοικοι ήταν εκτός οικιών.

             Κατά τη διάρκεια του πανηγυρικού εσπερινού καθαγιάστηκε η εικόνα της Αγίας Γλυκερίας, ακολούθησε αρτοκλασία, λιτανεία της εικόνας γύρω από την εκκλησία, στη συνέχεια τοποθετήθηκε στο τέμπλο όπου οι πιστοί την ασπάσθηκαν και πήραν αντίδωρο από το Μητροπολίτη. Με την έξοδο από την εκκλησία προσφέρθηκαν γλυκά, προσφορά των κατοίκων του χωριού. Ακολούθησε συνεστίαση στο καφενείο του χωριού με παραδοσιακά εδέσματα προσφορά των γυναικών του χωριού.

             Κατ’ έτος η εκκλησία θα πανηγυρίζει σύμφωνα με πρόταση του Μητροπολίτη μιας κι ο ισχυρός σεισμός  του 1995 έγινε ανήμερα του εορτασμού της Αγίας Γλυκερίας χωρίς να θρηνήσουμε ανθρώπινα θύματα.

             Αξίζουν συγχαρητήρια στο Μητροπολίτη μας για την πρωτοβουλία της σύνδεσης της ονομασίας του ναού με ένα ιστορικό γεγονός που συνέβη στον τόπο μας. Αλήθεια ποιος γνώριζε ότι την 13^η Μαΐου την ημέρα του σεισμού ήταν ημέρα που μαρτύρησε η Αγία Γλυκερία! Θερμά συγχαρητήρια στην εκκλησιαστική επιτροπή για τη διοργάνωση, στις γυναίκες του χωριού που με περισσή αγάπη ετοίμασαν τα φαγητά, στο καφενείο που αγκάλιασε την εκδήλωση, στους πιστούς που παραβρέθηκαν, στην παρουσία του δημάρχου του διευρυμένου δήμου Γρεβενών κ. Γιώργου Δασταμάνη, του αντιδημάρχου κ. Γρηγόρη Φαρμάκη.

             Ανήμερα της εορτής της Αγίας Γλυκερίας, 13 Μαΐου, πραγματοποιήθηκε ιερατικό συλλείτουργο προεξάρχοντος του πρωτοσύγκελου της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών πανοσιολογιοτάτου Αρχιμανδρίτου κ. Σεραφείμ και των ιερέων Βάρης κ. Βασίλειου Ρίβα, Χρωμίου Παρασκευά Τσενικλίδη

Σχετικό video στο youtube:202. ΒΑΡΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ

Η Αγία Γλυκερία: Η Αγία Γλυκερία γεννήθηκε στην Τραϊανούπολη της Ροδόπης το 2ον μ.Χ. αι., όταν αυτοκράτορας ήταν ο Αντωνίνος ο Ευσεβής (138 - 161 μ.Χ.). Σε νεαρή ηλικία, ασπάσθηκε το Χριστιανισμό και ανέπτυξε έντονη χριστιανική και κατηχητική δράση. Ο τοπικός ηγεμόνας Σαββίνος προσπάθησε με μια σειρά βασανιστηρίων, φυλακίσεις να την μεταπείσει. Η άρνηση της Γλυκερίας είχε ως αποτέλεσμα να την ρίξει στα άγρια θηρία, ένα εξ αυτών τη δάγκωσε με αποτέλεσμα να παραδώσει το πνεύμα της στο Θεό  στις 13 Μαΐου το 161 μ.Χ

Λίγα λόγια για τον οικισμό Βάρης

Γενικά: Ο Βάρης χτισμένος σε υψόμετρο 740  μέτρων, μαζί με τον οικισμό Έξαρχος αποτελούν ενιαίο γεωγραφικό διαμέρισμα του διευρυμένου Δήμου Γρεβενών.

Εκπαίδευση: Σύμφωνα με αναφορά του Φιλεκπαιδευτικού συλλόγου Κωνσταντινούπολης  το έτος 1874 ο οικισμός είχε 90 άρρενες κατοίκους, υπήρχε δάσκαλος με μισθό 300 γροσίων αμειβόμενος από την εκκλησία με μαθητές γύρω στους 20. Σύμφωνα με έκθεση του προξενείου Ελασσώνος  του έτους 1901-1902  στο σχολείο φοιτούσαν 20 μαθητές. Σε εκκλησιαστικό βιβλίο της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πυλωρών αναφέρεται ως δάσκαλος Πυλωρών ο Αθανάσιος Νικόλαος Πατσίκας από τη Βάρεσια χωρίς να αναφέρεται η ημερομηνία. Επίσης ο Λάμπρος Δημητρίου Θύμιου υπηρετούσε στο “Πυλωρί” το 1890 από Βάρεσια.

Ιερά: Ιερός ναός Αγίου Νικολάου, πολιούχος του χωριού με χρονολογία ανεγέρσεως 1875 Μαρτίου 16. Σήμερα στη θέση του ανεγέρθη νέος. Ο ενοριακός ναός του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στην πλατεία του χωριού. Δίπλα ακριβώς με τη συνδρομή πολιτείας και πιστών ανεγέρθη παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου του οποίου ο αγιασμός πραγματοποιήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2010, το οποίο σήμερα 12 Μαΐου 2015, μετά από τελετή μετονομάσθηκε σε ιερός ναός Αγίας Γλυκερίας. Ο ναός του Αγίου Αθανασίου κατεστράφη ολοσχερώς από το σεισμό του 1995. Στη θέση του τοποθετήθηκε εκκλησάκι με αξιοποίηση του περιβάλλοντος χώρου.

Κατοχή: Επιδρομή Γερμανών στις 7 Ιουνίου 1944 πυρπόλησαν το σχολείο και σχεδόν όλες τις οικίες του χωριού.

Καφενείο: Λειτουργεί καφενείο-ψησταριά στην πλατεία του χωριού με αγνάντεμα τον Κίσσαβο.

Μονή Ζάβορδας: Σύμφωνα με υπόμνημα του Μητροπολίτη Κοζάνης Κωνστάντιο του 1901 για την περιουσία της μονής Ζάβορδας είχε στην κατοχή τους στο Βάρη ένα μαϊντάνι και δύο ζευγάρια. Αφιερωτές  στην Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος για την ψυχική τους σωτηρία Α΄ Γραφής από το 1534 ως το 1692 έχουμε  50 και Β΄ Γραφής από το 1692 και μετά 180.

Οικονομία: Από το 1935 ως το 1980  ο τόπος στηρίχθηκε στην εκμετάλλευση του χρωμίτη. Σημαντικά κοιτάσματα υπάρχουν στις περιοχές Ριζό, Κουρσούμια, Βοϊδόλακκος, Κερασίτσα, Αγά Κουρή, Πεύκα και Κίσσαβο. Σήμερα καλλιεργούνται μεγάλες εκτάσεις με σιτηρά. Πολλοί επέλεξαν την ενασχόλησή τους ως εργάτες στη βιομηχανικά αναπτυσσόμενη Κοζάνη τη δεκαετία του 70 ή μετανάστευσαν στις χώρες της Δ. Ευρώπης.

Πανηγύρι: Πανηγυρίζει στις 20 Μαΐου στην ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου Νικολάου (Άγιος Νικόλαος ο καλοκαιρινός) και στις 13 Μαΐου της Αγίας Γλυκερίας (προστάτιδα της περιοχής από το σεισμό).

Σεισμός: Αισθητός σεισμός 5,4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ συγκλόνισε τον τόπο στις 17 Ιουλίου 2007. Από τον ίδιο εστιακό χώρο, περιοχή Βοϊδόλακκος του Μπούρινου, προκλήθηκε ο καταστρεπτικός σεισμός της 13^ης Μαΐου 1995 που κατέστρεψε ολοσχερώς τις οικίες.

Πληθυσμός: 1904=100. 1913=100. 1928=74.1920=64. 1928=87. 1940=113. 1951=94, 1961=155, 1971=121, 1981=68, 1991=101, 2001=76. 2011=48.

202.ΒΑΡΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ

20. ΠΟΝΤΙΝΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΑΓΩΝΑΣ ΑΝΩΜΑΛΟΥ ΔΡΟΜΟΥ

20. ΠΟΝΤΙΝΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΑΓΩΝΑΣ ΑΝΩΜΑΛΟΥ ΔΡΟΜΟΥ

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, αντιπρόεδρος του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός”

Η εκδήλωση: Πραγματοποιήθηκε στις 26 Απριλίου 2015 στην τοπική κοινότητα Ποντινής της Π.Ε Γρεβενών για δεύτερη συνεχή χρονιά αγώνας ανωμάλου δρόμου 10 χιλιομέτρων. Τη διοργάνωση όπως και πέρυσι έτσι και φέτος ανέλαβε ο Αθλητικός Σύλλογος  Ποντινής “Ποντικακή Νεολαία” με έτος ιδρύσεως το 1962 και ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Ποντινής με έτος ιδρύσεως 1985. Από κοινού άνδρες και γυναίκες συνολικά 113 αθλητές (άνδρες 88, γυναίκες 25) στις 11.00 π.μ σύμφωνα με το πρόγραμμα ξεκίνησαν από την πλατεία, συνέχισαν στους κεντρικούς ασφαλτοστρωμένους δρόμους του οικισμού με τα όμορφα περιποιημένα σπίτια, για να οδηγηθούν μέσα από χωματόδρομο στην καταπράσινη φύση, με τα αγριολούλουδα, στα σταροχώραφα, ακούγοντας τα γλυκοκελαηδήματα των πουλιών για να καταλήξουν στην πλατεία χειροκροτούμενοι από κατοίκους, επισκέπτες.

Διακριθέντες: Η οργανωτική επιτροπή βράβευσε με κύπελλο τους τρεις πρώτους άνδρες που ήταν: ο Νεοφώτιστος Νίκος του Συλλόγου δρομέων υγείας Κοζάνης με 40:32, Αλέξανδρος Σιαμόγλου του Συλλόγου δρομέων υγείας Κοζάνης με 41:56 από Ροδίτη, Περικλής Ασπρούδης  του ΠΟ Άρτας με 43:22 και τις τρεις πρώτες γυναίκες η Χαιροπούλου Δήμητρα του Συλλόγου Δρομέων Υγείας Κοζάνης με 50:32, Ελεάνα Τζώη ανεξάρτητη με 52:14 και Ελευθεριάδου Αναστασία του Συλλόγου Δρομέων Υγείας Γρεβενών με 53:52.. Κύπελλο έλαβε για τον επιτυχή τερματισμό  στα 10 χιλιόμετρα ο μικρότερος σε ηλικία, εννιά (αρ.9) ετών Βασίλειος Δήμζας του Χρήστου από Παναγιά Γρεβενών. Όλοι οι αθλητές έλαβαν αναμνηστικό μετάλλιο. Από το Δ.Σ του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός” συμμετείχαν ο πρόεδρος του συλλόγου κ. Δημήτριος Μπουκάλης και η έφορος χορευτικού κ. Παναγιώτα Δήμζα Μανταλά. 

Υποστηρικτές της διοργάνωσης: Τη διοργάνωση την υποστήριξαν οι δρομείς υγείας Γρεβενών ,  ο σύλλογος δρομέων υγείας Κοζάνης και ο Σύλλογος Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός”. Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο περιφερειακός σύμβουλος Γρεβενών κ. Βάιος Καναβός υπεύθυνος αγροτικής ανάπτυξης. Η παρουσίαση του προγράμματος με μικροφωνική συσκευή, η οποία εντυπωσίασε, έγινε από τον πρόεδρο της τοπικής κοινότητας Ποντινής κ. Βασιλειάδη  Την εκδήλωση χαιρέτησαν οι πρόεδροι των δρομέων υγείας Γρεβενών, Κοζάνης και εκ μέρους του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης ο γράφων.

Φιλοξενία: Εκείνο που εντυπωσίασε ήταν η μέριμνα προς τους αθλητές και συνοδούς. Εκτός από την αφθονία των εμφιαλωμένων νερών, οι γυναίκες του χωριού μαγείρεψαν, παρασκεύασαν τοπικά εδέσματα και πολλούς μεζέδες. Πολύ καλή η εύγεστη σούπα, οι πίτες, τα τυροπιτάκια, η ποικιλία γλυκών. Σημαντική ήταν η παρουσία των απανταχού Ποντινιωτών.

Σημασία της εκδήλωσης: Η εκδήλωση οργανωτικά ήταν αρίστη. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στους διοργανωτές της εκδήλωσης στα μέλη των διοικητικών συμβουλίων των δύο συλλόγων του χωριού τον αθλητικό και πολιτιστικό που εκπροσωπούνται από τους κ.κ Ταραμανή Σταύρο και Παναγιωτίδη Μάκη αντίστοιχα. Οι συμμετέχοντες αθλητές, οι διοργανωτές πέρασαν πολλά μηνύματα. Σύμφωνα με τους προγόνους μας, η ψυχική υγεία συμβαδίζει με τη σωματική υγεία, “νους υγιής εν σώματι υγιή”. Αυτό το μήνυμα σίγουρα το πέρασαν οι δρομείς. Το επιβεβαιώνει η συμμετοχή τριάκοντα παιδιών έως 15 ετών,  αθλητών σε αγώνα δρόμου 1500 μέτρων που πραγματοποιήθηκε μισή ώρα νωρίτερα πριν τον αγώνα των ενηλίκων.

video:201. ΠΟΝΤΙΝΗ ΑΓΩΝΑΣ ΑΝΩΜΑΛΟΥ ΔΡΟΜΟΥ 2015

Λίγα λόγια για την Ποντινή

Γενικά: Η Ποντινή, πρώην Τόριστα, κτισμένη σε υψόμετρο 830 μέτρων είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά των Βεντζίων. Κατοικείται από Έλληνες πρόσφυγες της Μ. Ασίας. Οι γηγενείς πρώην κάτοικοι, όλοι τους Έλληνες, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ασπάστηκαν το Μουσουλμανισμό, οι γνωστοί μας Βαλαάδες, αποχώρησαν από τον οικισμό με την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών στις 30 Μαρτίου 1924 κι από Βέροια στις 5 Απριλίου όπως προέβλεπε η Σύμβαση περί ανταλλαγής των Ελληνικών και μουσουλμανικών πληθυσμών που υπογράφτηκε  στη Λοζάνη της Ελβετίας στις 30 Ιανουαρίου 1923. Οι σημερινοί κάτοικοι  κατάγονται  από τους Νομούς Κασταμονής και Σεβαστείας Μικράς Ασίας. Το χρονικό  της πορείας από τη Μ. Ασία στην Ελλάδα το περιγράφει ο Ποντινιώτης Ευθύμιος Σ. Αβραμίδης. Για να φτάσεις στην Ποντινή από Γρεβενά περνάς διαδοχικά από τα χωριά Βεντζίων Πόρος, Κνίδη, Κολοκυθάκι, Πυλωροί κι από Κοζάνη από τους οικισμούς Λευκόβρυση, Πρωτοχώρι, Αιανή, Χρώμιο. 

Εκπαίδευση: Σύμφωνα με έκθεση του Επιθεωρητή Ανασελίτσας  στις 30-3-1927 με έδρα τη Σιάτιστα το διδακτήριο ήταν τέως Τουρκικό, ανώγειο, το ισόγειο χρησιμοποιημένου ως αγροφυλακή και σταύλο. Λίγα θρανία παλιά για τους λίγους μαθητές μόλις 35. Κάλεσε τον πρόεδρο της κοινότητας και τους προύχοντες για να συστήσουν σχολική επιτροπή όπως το ίδιο πρέπει να γίνει και εις τα άλλα σχολεία 12 εν όλω που προσαρτήθηκαν στην περιφέρεια Ανασελίτσας αποσπασθέντα από την Εκπαιδευτική περιφέρεια Γρεβενών. Με τους κοινοτάρχες συζήτησαν την ανέγερση διδακτηρίου δίπλα από το τζαμί. Υλικά οικοδομικά άφθονα εκ των κατερειπωμένων Τουρκικών οικιών.

Ιατρείο: Αγροτικό ιατρείο λειτούργησε στις 11-6-1926  με έδρα την Τόριστα κι εξυπηρετούσε τους οικισμούς Βέντζια, Νησηνίκος, Αγαλαίοι, Κολοκυθάκι, Βάϊπες, Σαδοβίτσα, Δημηνίτσα, Φιλί, Πλέσσα (Μελίσσι).

Κτηματολόγιο: Το έτος 1866 συντάχθηκε από την Ιερά Μητρόπολη Γρεβενών το κτηματολόγιο του Ιερού Ναού «Αγίας Παρασκευής» με 44 αγρούς συνολικής έκτασης 133 στρεμμάτων, σπίτια, υδρόμυλος εντός του χωριού για το 1/3 και τα άλλα 2/3 ο Κώστας και Διαμαντής Σιαμπάνης (Περιοδικό Μπούρινος  Τεύχη 2και 3). Από τα τοπωνύμια των αγρών λαμβάνουμε την πληροφορία ότι υπήρχαν οι εκκλησίες Άγιος Γεώργιος, Άγιος Νικόλαος.

Κοινοτικά: Στον εκλογικό κατάλογο του 1914 που συντάχθηκε από την υποδιοίκηση Γρεβενών ήταν γραμμένοι 144 άρρενες μουσουλμάνοι. Αναγνωρίστηκε ως κοινότητα Τόριστας με Β.Δ 18-12-1918 ΦΕΚ.Α 200/1918. Μετονομάσθηκε σε κοινότητα Ποντινής στις 20-1-1927.

Ο Υποδιοικητής Γρεβενών (5-2- 25) παρακαλεί το Νομάρχη να προβεί στο διορισμό συμβουλίου στην κοινότητα Τόριστας με τους Βασίλειο Παυλίδη ως προέδρου, Παναγιώτη Σπυριδόπουλο, Κυριάκο Παπαδόπουλο, Σταύρο Γεωργιάδη και Αντώνιο Ιωσηφίδη προσφύγων κατοίκων Τορίστης κριθέντων καταλλήλων δια το αξίωμα τούτο. Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 91 εκλογείς

Το 1938 το κοινοτικό συμβούλιο με πρόεδρο τον  Ιάκωβο Αβραμίδη επισκεύασε τις τρεις εκ των κοινοτικών βρύσεων, έχει ανεγείρει εκ θεμελίων τον κοινοτικό υδρόμυλο και έλαβε απόφαση συστάσεως ταμείου Εκπαιδευτικής Προνοίας δια ανέγερση διδακτηρίου.  Με προσωπική εργασία άπαντες οι παλαιοί ημιονικοί οδοί έχουν μετατραπεί σε αμαξιτούς.

Οικονομία: Οι παραπόταμοι του Αλιάκμονα Σιουμποτό και Παλιοπύλωρο  ευνόησαν την καπνοκαλλιέργεια, τη  γεωργία, την κτηνοτροφία. Δια την αλευροποίηση των σιτηρών διατήρησαν και φρόντισαν να συντηρήσουν τον κοινοτικό υδρόμυλο. Ο υδρόμυλος ούτος είχε μία μυλόπετρα, λειτουργούσε 9 μήνες το έτος και άλεθε 300 οκάδες το ημερονύκτιο. Απέχει του χωρίου περί τα 2 χιλιόμετρα. Ο κήπος 350 τ.μ περιέχει 2 πεύκα και 1 ιτέα. Σήμερα πολλοί κάτοικοι μένουν στις πόλεις Κοζάνη Γρεβενά. Εργάζονται ως ιδιωτικοί υπάλληλοι, διαπρέπουν ως επιχειρηματίες, αγαπούν το χωριό τους το οποίο συχνά επισκέπτονται.

Πανηγύρι: Το ετήσιο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής που αρχίζει την παραμονή της 25^ης Ιουλίου, στην ειδικά διαμορφωμένη πλατεία του χωριού,  συγκεντρώνει πολλούς επισκέπτες οι οποίοι γλεντάνε με αξιόλογους πόντιους καλλιτέχνες. Είναι μία διοργάνωση του δραστήριου αθλητικού συλλόγου “ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΠΟΝΤΙΝΗΣ” το οποίο ιδρύθηκε το 1962. Τα καφενεία που λειτουργούν είναι του Λαζίδη Χρήστου, Δεμερτζίδη Δημήτριου, Κολαΐδη Απόστολου. Αφιερωτές  στην Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος για την ψυχική τους σωτηρία Α΄ Γραφής από το 1534 ως το 1692 έχουμε  63 και Β΄ Γραφής από το 1692 και μετά 43.

Πληθυσμός:1913=510. 1920=504.1928=285.1940=392.1951=349. 1961=455. 1971=411. 1981=366. 1991=387. 2001=322. 2011=333.

19. ΔΙΠΟΡΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

19. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ - ΔΙΠΟΡΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, αντιπρόεδρος του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ”

Το βιβλίο Δίπορον Γρεβενών (Ιστορία-Λαογραφία) 295 σελίδων με πλήθος φωτογραφιών, αρχειακών πηγών, του συγγραφέα Αριστείδη Λαναρά είναι απόρροια μιας επίπονης και πολύχρονης προσπάθειας του συγγραφέα για την ανάδειξη της ιστορίας του γενέθλιου τόπου. Εκδόθηκε το 2015 και παρουσιάσθηκε στο Δίπορο, ανήμερα του Πάσχα στις 12 Απριλίου 2015.

Σύμφωνα με το συγγραφέα “Η συγγραφή του παρόντος βιβλίου είναι μια αφιλοκερδής προσπάθεια και τα όποια έσοδα προκύψουν θα διατεθούν για χρήσεις του πολιτιστικού συλλόγου Διπόρου” , “…θα ήθελα να αφιερώσω το παρόν εγχείρημα στη μνήμη του παππού μου Λαναρά Αριστείδη, οι διηγήσεις του οποίου αποτέλεσαν και το έναυσμα της όλης προσπάθειας”.

Μερικές από τις ενότητες του βιβλίου.

Αρχαιολογικά: Πρόκειται για έναν οικισμό της περιφέρειας Βεντζίων ο οποίος κατοικήθηκε από πολύ παλιά. Σημαντικά τα ευρήματα μετά από αρχαιολογικές  ανασκαφές όπως όστρακα, κλίβανοι, πιθάρια, αντικείμενα υφαντικής, χάλκινα, σιδερένια είδη, μαρμάρινα αγάλματα, νομίσματα, ενεπίγραφες στήλες, τα οποία ανάγονται στα νεολιθικά χρόνια,  στην εποχή χαλκού, κλασικά χρόνια, ελληνιστικούς χρόνους. 

Τουρκικό  φορολογικό κατάστιχο 1564-1579[1]: α) Αποτελεί μία σημαντική καταγραφή των οικισμών της επαρχίας Γρεβενών. Οι πληροφορίες που λαμβάνουμε είναι πάρα πολύ σημαντικές. Σύμφωνα με το κατάστιχο του 1.564 οι 146 οικισμοί, όλοι χριστιανικοί, με αριθμό φορολογουμένων κατοικιών 5.562 και σύμφωνα με το κατάστιχο του 1579  εκατόν πενήντα ένα (αρ.151) οικισμοί  με  συνολικό αριθμό φορολογουμένων κατοικιών 7534. Στο κατάστιχο του 1564 οι μεγαλύτεροι οικισμοί ήταν: Κέντρο 151, Σαμαρίνα 128, Δίπορο 126, Σειρήνι 125, Μέγαρο 100, Σαρακήνα 102, Φιλιππαίοι 117, Α.Γεώργιος 117, Ποντινή 100, το istilo εγκαταλειμμένο με 121 κατοικίες.

β) Τα φορολογικά έσοδα προέρχονταν από φόρο γης για μη μουσουλμάνους (χαρακτηριστικό της περιφέρειας Γρεβενών ήταν ότι υπήρχαν μόνο 2 μουσουλμανικές οικογένειες στο χωριό Βούρμποβο), σιτάρι, σίκαλη, χόρτο, αμπελουργία, λαχανόκηποι, καρύδια, φρούτα, 110 μύλοι σε 64 χωριά, κουκούλια σε 16 χωριά, κρόκος (σαφράν) σε 22 χωριά, οικόσιτα πουλερικά, φόρος βοσκής, εκτροφή χοίρων σε 50 χωριά, φόρος αντιβασιλείας, φόρος επί του γάμου, απόκτησης ή καταπάτησης δημόσιας γης.

γ) ποσό φόροι. Οι οικισμοί που δίδανε το μεγαλύτερο φόρο  σύμφωνα με το κατάστιχο του 1564 ήταν: Κοκκινιά 37.000, Βέντζι 17.000, Ζάβορδα 12.970, Έλατος 10.099,  Καρπερό 10.000 άσπρα. Σύνολο άσπρων για όλους τους οικισμούς Γρεβενών 752.956. Αναφορές υπάρχουν για όλους τους οικισμούς στα δύο κατάστιχα του 1564 και 1579.

Ιστορικά: Μερικά από τα κεφάλαια, απελευθέρωση 1912, εκλογικός κατάλογος του 1914, συμμετοχή των Διποριωτών στους εθνικούς αγώνες, μικρασιατική εκστρατεία, ελληνοϊταλικός πόλεμος, κατοχή, σεισμός του 1995, πληθυσμιακές αναφορές, σημαντικές πληροφορίες για τις κοινοτικές δραστηριότητες περιόδου 1937-1993. Καταγράφονται με λεπτομέρεια τα  εννιά ιερά του οικισμού, μεγάλος αριθμός εκκλησιών που δείχνει τη θρησκευτική ευλάβεια και την οικονομική ευμάρεια των κατοίκων, ακόμη τα πέντε εικονοστάσια, οι ιερείς. Στενή σχέση ο οικισμός είχε με τη μονή του Αγίου Νικάνορα με το μεγαλύτερο αριθμό αφιερωτών  (465) προς το μοναστήρι, ακολουθεί η Σαρακήνα με 422, η Κοπρίβα με 295.

Οι πλούσιοι υδάτινοι πόροι συνέβαλαν τα μάλα στην οικονομική ανάπτυξη με τη λειτουργία νερόμυλων, την καλλιέργεια ποτιστικών αγρών,  την εκτροφή αιγοπροβατοτροφίας. Εντυπωσιάζει ο συνεταιριστικός αμυγδαλεώνας που δημιούργησε προπολεμικά ο δάσκαλος Σάββας Παπαδόπουλος.

Αναφορά στο κύμα μετανάστευσης στην Αμερική, Αυστραλία και κυρίως στη Δ. Γερμανία, συνολικά τεσσαράκοντα δύο.

Εθιμική ζωή: Σημαντικά τα κεφάλαια που αφορούν την παράδοση όπως έθιμα του γάμου, βαπτίσεως, θεμελίωση οικίας, πανηγύρι της Αγίας Μαρίνας στις 17 Ιουλίου, έθιμα του δωδεκάμερου (κόλιαντα, σφαγή του γουρουνιού, σούρβα, βασιλόπιτα, λογκατσάρια, κυριαλέησον), αποκριές, λαζαρίνες, πάσχα. Σε είκοσι δύο σελίδες καταγράφεται το λεξιλόγιο της περιοχής. Δε λείπουν και τα τοπωνύμια που προσδιορίζουν την ιστορία του τόπου.

Εκπαίδευση: Αναλυτική αναφορά για τη λειτουργία του σχολείου, είκοσι μία σελίδες, σημαντικό το εβδομαδιαίο σχολικό πρόγραμμα του 1919 όπως αποτυπώθηκε από το διδάσκαλο σε μηναίο της εκκλησίας, οικονομικά στοιχεία, υπηρετήσαντες διδάσκαλοι, σχολική εφορεία, νηπιαγωγείο.  Σημαντική μόρφωση είχαν οι κάτοικοι του χωριού την περίοδο της τουρκοκρατίας καθότι λειτουργούσε δημοτικό σχολείο με χρηματοδότηση από τη μονή του Αγίου Νικάνορα. Συνέπεια τούτου να εργάζεται ως διδάσκαλος  στη γενέτειρά μου στον Έξαρχο ο Δημήτριος από Χωλένηστα, ο οποίος ήταν και αναγνώστης (ψάλτης) το 1896.

Οι κάτοικοι: Το βιβλίο συνεχίζει με τις οικογένειες του οικισμού οι οποίες κατά σειρά είναι: Αργυρόπουλου, Γιαννουλόπουλου, Γκανά, Γκουλιαβέρα, Γραμμένου, Ζήνδρου, Ζολώτα, Κατσιούμπα, Κοτιοπούλου, Κώτσια, Λαγιώτη, Λαναρά, Λιούτα, Μπαλάφα, Μπαντή, Μπέλτσιου, Νασιόπουλυ, Ντίνα, Παλέγκα, Παπαδόπουλου, Παππά, Παράσχου, Σαράντη, Σουγλέρη, Τέγου, Τιρλίκα, Τζήκα, Τσιμηνάκη, Τσιτσέλη, Χρυσόπουλου.

            Επίλογος: Συνεχίζει με αναφορά προς τον πολιτιστικό σύλλογο του χωριού με έτος ιδρύσεως το 1980 του οποίου αξίζουν πολλά συγχαρητήρια και ευχαριστίες για τη χρηματοδότηση του βιβλίου “ΔΙΠΟΡΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ”. Κλείνει με πίνακα οικισμών της Π.Ε Γρεβενών, ευχαριστίες σε όσους βοήθησαν στην έκδοση του πονήματος, τις πηγές.

 Ο κάθε οικισμός έχει την ιστορία του η οποία συμπληρώνεται καθημερινά με νέα στοιχεία.  Ο Άρης με την παρούσα έκδοση κατέγραψε την ιστορία της γενέτειράς του, επεκτάθηκε στην περιφέρεια Βεντζίων, των Γρεβενών. Η έκδοση ενός βιβλίου είναι μια εργασία με  πολλές δυσκολίες, χρειάζεται αρκετός χρόνος, παίρνεις υπόψη σου πολλές πηγές, κυρίως αρχειακές, προκειμένου να τεκμηριώσεις τα γραφόμενα. Πρωτίστως για να συγγράψεις ένα πλήρες βιβλίο χρειάζεται αποφασιστικότητα, εργατικότητα, ενθουσιασμός, αγάπη, μεθοδικότητα και προπάντων μεράκι. Όλα αυτά τα είχε ο Αριστείδης. Θυμάμαι  το 2008 όταν ετοιμαζόμουνα να εκδώσω το πρώτο τεύχος του περιοδικού “ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ” είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον του για την ιστορία της περιφέρειας Βεντζίων.

Όλοι μας είμαστε περήφανοι με την έκδοση του βιβλίου γιατί ακόμη ένας οικισμός των Γρεβενών, των Βεντζίων απέκτησε το  6^ο βιβλίο. Προηγήθηκαν τα βιβλία των οικισμών Πυλωροί  (Καρακίτσιος Ανδρέας σελ.126), Παλαιοχώρι (Ευθύμιος Σκρέκας 2004 σελ.464), Κνίδη (Σταυρόπουλος Κων/νος 2010 σελ.189), Έξαρχος (Αποστόλου Βασίλειος 2011 σ. 304), Παλαιόκαστρον (Αποστόλου Βασίλειος 2014 σελ. 96. Ο οικισμός αποσπάστηκε από την επαρχία Γρεβενών και εντάχθηκε στο Ν.Κοζάνης στις 2-7-1974). Ευχαριστώ για την ευγενική προσφορά για τη διάθεση ενός αντιτύπου βιβλίου προς εμένα και για το σύλλογο Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ”.

Το βιβλίο διατίθεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Διπόρου, τηλέφωνο: 6973827444

---

[1] Εδώ πρέπει να ευχαριστήσουμε, όλοι οι Γρεβενιώτες,  το φιλόλογο, διδάκτορα, φίλο, συνυπηρετήσαντες στα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Αρχεία Ν. Κοζάνης, Κώστα Καμπουρίδη, γνώστη της αραβικής γραφής, ερευνητή οθωμανικών αρχείων,  που επιμελήθηκε το φορολογικό κατάστιχο που αφορά την Επαρχία Γρεβενών και το δημοσίευσε στην αγγλική γλώσσα στο βιβλίο “Festschrift in honor of Ioannis Theoharides-studies on the Oltoman Empire and Turkey”. Region of Grevena.Τόμος 2. The ISIS Press-Istanbul 2014 (σελ.199-233).

ΒΙΒΛΙΟ 8ο 1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΟΖΑΝΗΣ-Γ.ΚΟΝΤΑΡΗ 1900-2011

 Πατήστε το σύνδεσμο για ανάγνωσητου βιβλίου

https://drive.google.com/file/d/0Bye3D_54Pm9VV2x5dmxweFdVOGM/view?usp=sharing


Επιτρέπεται η εκτύπωση του βιβλίου

2. ΕΥΧΕΛΑΙΟ ΣΤΟΝ ΕΞΑΡΧΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

ΕΥΧΕΛΑΙΟ ΣΤΟΝ ΕΞΑΡΧΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

 

 

Την Τρίτη 17 Μαρτίου 2015 στις 5.00 το απόγευμα ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών κ. Δαβίδ στα πλαίσια της πνευματικής προετοιμασίας των πιστών για την Τεσσαρακοστή θα τελέσει το Μυστήριο του Ιερού Ευχελαίου στο νεόδμητο Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου Εξάρχου Γρεβενών. Προηγούμενη παρουσία του Δεσπότη στο χωριό μας ήταν στις 17/1/2015.

Ο αγιασμός του ναού και η πρώτη θεία Λειτουργία πραγματοποιήθηκε από τον εκλιπόντα ιερέα ( 24/2/2014) Δαφνερού κ. Βασίλειο Λαζαρίδη στις 11/2/2007

Σήμερα η ενορία του Εξάρχου είναι κενή και εξυπηρετείται από τον ιερέα του Χρωμίου κ. Παρασκευά Τσενικλίδη, ο οποίος έχει επιφορτισθεί και τα ιερατικά καθήκοντα της ενορίας Δαφνερού. Οι ενορίες Χρωμίου και Δαφνερού εκκλησιαστικά ανήκουν στη δικαιοδοσία της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών καθ΄ότι οι οικισμοί στο παρελθόν διοικητικά ανήκαν στην Επαρχία Γρεβενών.

Καλούμε όλους τους ενορίτες του χωριού και τους πιστούς των όμορων οικισμών να παραβρεθούν στην ακολουθία του Αρχιερατικού Ευχελαίου.

Βασίλης Αποστόλου

200.ΚΟΥΛΟΥΜΑ 2015 ΓΡΕΒΕΝΙΩΤΕΣ ΚΟΖΑΝΗΣ