ΑΛΑΤΟΠΕΤΡΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

10.ΑΛΑΤΟΠΕΤΡΑ

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386.Κοζάνη 2018 Αυτοέκδοση

Γενικά: Η Αλατόπετρα, πρώην Τούζι,  είναι ένα ορεινό κουπατσιαροχώρι σε υψόμετρο 953 μέτρων.

 Βρίσκεται στον οδικό άξονα που συνδέει τα Γρεβενά με το Εθνικό Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας, απέχοντας 30 χιλιόμετρα από τα Γρεβενά και 20 χιλιόμετρα περίπου από το Χιονοδρομικό Κέντρο.

 Στη διαδρομή περνάς τους Μαυραναίους και Αναβρυτά. Χαρακτηριστικό του χωριού  η πληθώρα πηγών που  οι περιηγητές δύνανται να φτάσουν ως εκεί με πεζοπορία μέσα από δασοσκεπή πανέμορφα μονοπάτια.

“Έχει 20 οικογένειες χριστιανικές” (Σχινάς 1866).

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 55 χριστιανοί.

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας  στις 18/7/1920 με την απόσπαση του οικισμού Τούζι από την κοινότητα Βοδεντσικού και τον ορισμό του ως έδρα της κοινότητας. Ο οικισμός Τούζι στις 1/2/1927 της κοινότητας μετονομάζεται σε Αλατόπετρα. Η κοινότητα  στις 30/10/1964 αποσπάται από το νομό Κοζάνης και υπάγεται στο νομό Γρεβενών. Ο οικισμός Αλατόπετρα  στις 4/12/1997 προσαρτάται στο δήμο Θεόδωρου Ζιάκα. Η κοινότητα καταργείται. Τον Ιούνιο του 1935 πρόεδρος κοινότητας ήταν ο Καραγιάννης Νικόλαος, αντιπρόεδρος ο Νιάνιος Αχιλλεύς.

Αρχαιολογία: Στον αρχαιολογικό χώρο “Καστρί”  ανακαλύφθηκε Ακρόπολη. Εντοπίσθηκε ναός  του 4^ου αιώνα π.Χ  και προπύλαια με μαρμάρινους κίονες δωρικού ρυθμού. Έχει μήκος 18,80 μέτρα και πλάτος 11,40 μέτρα. Καταστράφηκε από πυρκαγιά ύστερα από πολιορκία πιθανώς των Ρωμαίων, περί το 150 π.Χ. Οι ανασκαφές (1998-2015) στην περιοχή μεταξύ Αλατόπετρας-Πολυνερίου πραγματοποιήθηκαν από μικρή ομάδα αρχαιολόγων του ΑΠΘ.

Γέφυρα: Ο πρόεδρος της κοινότητας Λουκάς Καραγιάννης στις 2-7-34 με έγγραφο προς το Ταμείο Επαρχιακής Οδοποιίας αναφέρει  ότι επί του ποταμού Βενέτικου και συγκεκριμένα επί της οδού Προσβόρου –Αλατόπετρας - Πολυνερίου υπάρχει ξύλινη γέφυρα η οποία κατασκευάσθηκε πριν τέσσερα έτη και σήμερα είναι ετοιμόρροπη. Με αυτή τη γέφυρα επικοινωνούν όλα τα χωρία, Σαμαρίνα, Σμίξη, Φιλιππαίοι, Δοτσικό, Μεσολούρι, Προσβόρου, Καλλονής, Κυπαρισσίου, Μεγάρου κλπ μετά των χωρίων Πολυνερίου, έδρα του Αστυνομικού τμήματος και με το χωρίον Ζιάκα έδρα του ειρηνοδικείου. Ζητούν την αποκατάσταση της γέφυρας καθ’ ότι το χειμώνα τα τριάκοντα χωριά στερούνται παντελούς συγκοινωνίας. Διατίθενται να συμβάλλουν με προσωπική εργασία.

Ο Έπαρχος Γρεβενών υποβάλλει στο Νομομηχανικό Κοζάνης στις 13-8-1935

σχεδιάγραμμα στην υπό κατασκευή της γέφυρας Αλατόπετρας στη θέση «Ντριστέλης».

Εκπαίδευση: Το σχ. έτος 1901-1902 λειτουργούσε σχολείο με 12 μαθητές (Αδάμου).

Ο Νομάρχης Κοζάνης στις 6-8-34 υποβάλλει  προς το Υπουργείο Παιδείας αναφορά του προέδρου της σχολικής Εφορείας Αλατόπετρας περί χορηγήσεως 5000 δραχμών δια την επισκευή κλπ του διδακτηρίου του εν λόγω χωρίου.

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: «Στεγάζεται σε κοινοτικό οίκημα. Είναι μονώροφο. Αποτελείται από αίθουσα διδασκαλίας και γραφείο. Μαθητές 40. Ένεκα της κακής τοιχοποιίας δεν είναι και πολύ κατάλληλο (Κων/νος Παπαγεωργίου. 20-9-37)» (60/619).

Ιερά: Ενοριακός ναός Αγίου Παντελεήμονα με έτος ανέγερσης το 1880, κοιμητηριακός ναός Αγίου Γεωργίου, Αγία Παρασκευή με συνδιοίκηση των ενοριών Αλατόπετρας και Πολυνερίου πριν το 1950, σήμερα τη φροντίδα ανέλαβε η ενορία Πολυνερίου. Άγιος Θεόδωρος βρίσκεται στα όρια Αλατόπετρας-Πολυνερίου κοντά στη θέση «Καστρί» με έτος κτίσης το 1914. Άγιος Αθανάσιος χτίστηκε το 1975. Το 1696  με την παλιά ονομασία Τούζι γίνεται δωρεά προς τη Μονή της Ζάβορδας 6 γρόσια. Αφιερωτές στη μονή Αγίου Νικάνορος 1 για την Α΄ Γραφή (1534-1692).

Μνημεία: Το πέτρινο γεφύρι του Γκαβού, πλάτους 3,5 μέτρων, βρίσκεται στα όρια της Αλατόπετρας με το Πρόσβορο, χτισμένο πάνω στο Βενέτικο ποταμό.

Οικονομία: Ονομαστοί μαστόροι πελεκούσαν με τέχνη την πέτρα δημιουργώντας τα πελεκητά τζάκια. Η κτηνοτροφία γνώρισε ιδιαίτερη άνθιση όπως και η παραγωγή τυροκομικών προϊόντων. Με τον υδάτινο πλούτο λειτουργούσαν υδρόμυλοι (τέσσερις, σήμερα μόνο τα χαλάσματα). Η πλούσια χλωρίδα συνετέλεσε στην ευδοκίμηση της μελισσοκομίας.

Κτηνοτρόφοι ξεχείμασαν στη Συκιά Χαλκιδικής με άριστα αποτελέσματα (Β.Ε 21-3-37).

Ο σταθμός Χωροφυλακής Πολυνερίου στις 19-1-39 σχετικά για κατασκευή αλωνίων στην κοινότητα Αλατόπετρας αναφέρει στο Νομάρχη Κοζάνης ότι   η κατασκευή αλωνίων έξωθι του χωρίου καθίσταται αδύνατος, λόγω του ανωμάλου του εδάφους. Δεν υπάρχει ομαλό μέρος είτε ιδιόκτητο είτε κοινοτικό να υποδειχθεί στους κατοίκους, όντας προθύμους, να κατασκευάσουν αλώνια. Εκ των 20 αλωνίων  τα οποία χρησιμοποιούσαν για τον αλωνισμό των σιτηρών τα 11 εξ αυτών είναι εντός του χωρίου. Τα υπόλοιπα 9 κείνται στο άκρον του χωρίου τα οποία δύνανται να χρησιμοποιήσουν οι κάτοικοι, εφ’ όσον δεν υπάρχει μέρος κατάλληλο προς κατασκευή τοιούτων. 

Πανηγύρι: Το χωριό πανηγυρίζει στις 26 Ιουλίου της Αγίας Παρασκευής με πάνδημη συμμετοχή των κατοίκων.

Πεσόντες: Σακουράφας Αθανάσιος του Νικολάου γεννηθείς το 1912, 27ΣΠ, φονεύτηκε στο ύψωμα 2146 Κάμιας στις 12-2-41 (ΔΙΣ). Μικρασιατική εκστρατεία: Ευάγγελος Ν. Καραγιάννης, Χρήστος Γιαννούλας. Εμφύλιος πόλεμος: Αθανάσιος Α. Καραβίδας, Κωνσταντίνος Π. Μυλωνάς, Φίλιππας Καραγιάννης, Παρασκευή Κασιάρα.

Πληθυσμός:1859=4 στεφάνια.1905=140 κάτοικοι. 1913=214. 1920=210. 1928=235. 1940=286. 1951=113. 1961=143. 1971=86. 1981=112. 1991=130. 2001=140. 2011=76. (64^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 27 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 5.040 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 28 κατοικίες και ο φόρος ήταν 5.000 άσπρα.

Σύλλογος: Ιδρύθηκε στις 25-7-1982 με την επωνυμία “Καστρί”[1].

---

[1] Πηγές: Αλατόπετρα Γρεβενών Επιμορφωτικός-Εκπολιτιστικός Σύλλογος των απανταχού Αλατοπετριτών “TO KAΣΤΡΙ». Κείμενα Χρήστος Γούλας, Νικόλαος Καραγιάννης.

Αλατόπετρα Γρεβενών: Καραγιάννης Π. Γεώργιος.

ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

11. Αιμιλιανός

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου  "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" Κοζάνη 2018 σελίδες 386

Γενικά: Ο οικισμός Αιμιλιανός χτισμένος σε υψόμετρο 838 μέτρων, πρώην Γκριντάδες αποτέλεσε αυτόνομη κοινότητα από 31-12-1918. Στη συνέχεια με την ίδρυση της κοινότητας Αγίων Θεοδώρων ενσωματώνεται στη νέα κοινότητα. Το όνομα Αιμιλιανός το έλαβε προς τιμή του κατακρεουργηθέντος Μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιαμνού Λαζαρίδη που συνέβη μεταξύ των οικισμών Σνιχόβου (νυν Δεσπότη) και Γκριντάδων την 1η Οκτωβρίου 1911. Στο ν τόπο της θυσίας ανηγέρθη εκκλησία με χρηματοδότηση της αδελφής του Μητροπολίτη Αιμιλιανού Δόμνας Λαζαρίδου Αυγερινού του οποίου τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 18 Ιουλίου 1956.

 Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 135 χριστιανοί.

Κοινοτικά: Γενομένων αρχαιρεσιών προς ανάδειξη προέδρου εξελέγη ο κ. Βλάχος (Μ.Β 3-9-31).

Πρόεδρος κι αντιπρόεδρος της κοινότητας τον Ιούνιο του 1935 ήταν οι Δαμασκηνός Ιωάννης και Φουρλίγκας Δημήτριος αντίστοιχα.

Δια το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935 οι χωροφύλακες των οικείων σταθμών στις 28 Οκτωβρίου επέδωσαν το διορισμό των ως μελών των εφορευτικών επιτροπών το Δημήτριο Φουρλίγκα (60/687).

Η κοινότης Αιμιλιανού στις 18-9-39 τονίζει ότι αναθηματική στήλη ανήγειρε στην κεντρική πλατεία της κοινότητας το έτος 1935 (60/957).

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής: Πρόεδρος Δημήτριος Φουρλίγκας. Κατοικίες 164. Πληθυσμός 854. Καταστραφείσες οικίες ολοσχερώς 101, μερικώς 10 δια πυρπολήσεως παρά των Γερμανικών στρατευμάτων στις 12 Ιουλίου 1944. Θύματα 10 εκ των οποίων 9 άνδρες και μία γυναίκα.

Το κοιν. συμβούλιο με πρόεδρο το Νικόλαο Φουρλίγκα και των μελών Δημητρίου Ραπτοπούλου, Ευσταθίου Κατσιανίδου, Γεωργίου Σάκου, Βασιλείου Κουκαλιάρη αποφάσισαν στις 27-8-50 κατά πλειοψηφία τη διάθεση του κοινοτικού χώρου Νοκός  συγκείμενος εκ δεκατριών στρεμμάτων στους κατοίκους της κοινότητος Μελισσίου, προκειμένου να ανεγείρουν οικίες (60/1950).

Εκπαίδευση: Έχει 231 κατοίκους, το χειμώνα υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 300 γροσίων μισθοδοτούμενος από την εκκλησία, μαθητές 15[1] .

«Η κοινότης Γκριτάδων μου ανέθεσε την φροντίδα του να προβλέψω κατάλληλο διδάσκαλο τη Σχολή επί ετησίω μισθώ 25 λιρών οθωμ. άνευ άλλης τινός προσφοράς (προς το Σεβασμιότατο Μητροπολίτη αγίω Ιωαννίνων κυρ Σοφρωνίω Ιωάννινα, α΄ Οκτωβρίου 1885 σελ. 134)»[2].

 Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: «Στεγάζεται σε κοινοτικό οίκημα. Αποτελείται από εν δωμάτιο 55 τ.μ. Αριθμός μαθητών 100, ο χώρος ανεπαρκής. Το σήμερον κατεχόμενο οίκημα είναι τελείως ακατάλληλο δια τη μελλοντική στέγαση του σχολείου διότι είναι ανθυγιεινό και οι μαθητές ευρίσκονται ο εις επί του άλλου. Σήμερον ευρίσκεται νέον κτίριο υπό κατασκευή το οποίον εξετελέσθη μόνον η τοιχοποιία και η στέγη με δύο αίθουσες και εν μικρόν γραφείο (Τόσκας, 25-9-37) (60/619). Το έτος 1873-74 λειτουργούσε σχολείο με 15 μαθητές με ετήσια δαπάνη συντήρησης 300 λίρες»[3].

Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του μονοταξίου δημοτικού σχολείου σε διτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 86, 91, 94 αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Επισιτιστική βοήθεια: Στις 27 Απριλίου 1945 ο πρόεδρος της κοινότητας Β. Παπαβασιλείου συντάσσει κατάσταση με 400 άτομα για παραλαβή τροφίμων. Τρεις μέρες αργότερα παραλήφθηκαν τα παρακάτω τρόφιμα ανάλογα με τα μέλη της οικογένειας. Για κάθε άτομο αλεύρι (1650 δράμια), μπιζέλια (90 δράμια), λουκάνικα (12 δρμ.), καφές (5 δρμ.), σαρδέλες (13 δρμ.), τυρί (15 δρμ.), λίπος (15 δρμ.), ζάχαρη (40 δρμ.). Επίσης τους χορηγήθηκε από 2 οκάδες σίτο στον καθένα. Σε άλλες διανομές τους χορηγήθηκε βακαλάος από 110 δράμια, κουτιά πυρείων, σαπούνι. Στις 5 Ιουνίου 1945 τα παιδιά ηλικίας από 1 έως 7 ετών ανέρχονταν σε 89. Στις 2-10-1945 ο πρόεδρος βεβαιώνει ότι στο χωριό υπάρχουν 94 οικογένειες, άτομα 505 και ζώα μικρά και μεγάλα 2500.

Σε κατάσταση στις 10-12-45 κατατάσσονται οι κάτοικοι του χωριού σε ημιεύπορους 235, σε απόρους 266 και σε ευπόρους 0. Την κατάσταση την υπογράφει ο πρόεδρος της κοινότητας Δ. Φουρλίγκας. Στις 15 Δεκεμβρίου 1945 διανέμονται στους πυροπαθείς του χωριού κουβέρτες.

Στις 12 Αυγούστου 1945  η υποεπιτροπή κέντρου διανομών Γρεβενών βεβαιώνει ότι το χωριό Αιμιλιανός παρέλαβε από την αποθήκη, φουστάνια κοριτσιών 81, εσώρουχα 30, κουστούμια παιδικά 9, μπλούζες 76, πιτζάμες 57, πηλίκια 40 και υποδήματα 45.

Σε κατάσταση της 23 Μαρτίου 1946 οι κάτοικοι του χωριού κατατάσσονται σε 75 ημιάπορους και 424 άπορους.

Το Φεβρουάριο του 1946 διανεμήθηκαν φουστάνια σε 50 γυναίκες, μπλούζες σε 80 γυναίκες.

Η τριμελής ενοριακή επιτροπή στις 16 Ιουνίου 1946 κατατάσσει τους κατοίκους του χωριού  σε κατηγορίες σε σχέση με την ηλικία ως ακολούθως. Μέχρι ηλικίας 14 ετών 180, πάνω από 15 ετών 314. Η κατάταξη γίνεται για την προμήθεια ρουχισμού και υποδημάτων. Σύμφωνα με την κατάσταση οι άνδρες είναι ισοδύναμες με τις γυναίκες από 247.

            Στις 16 Νοεμβρίου 1946 εκδίδεται βεβαίωση με την οποία 7 μαθητές κατέθεσαν τα δελτία τροφίμων και διεγράφησαν από τον επισιτιστικό κατάλογο, προκειμένου να παρακολουθήσουν  τα μαθήματα του γυμνασίου στα Γρεβενά. Είναι οι Τριαντάφυλλος Γρηγορίου Χαρισόπουλος, Νικόλαος Δημ. Δαμασκηνός, Ευθύμιος Δημ.Τζιάγιας, Ιωάννης Βασιλείου Τζιάγιας, Γεώργιος Νικολάου Γκανάτσας, Σπύρος Δημ. Δαμασκηνός, Ιωάννης Γεωργίου Ζτούκος και Κων\νος Δημ. Τζιάγιας.

Ο πρόεδρος της κοινότητας  στις 10-12-1946 βεβαιώνει ότι η Χρυσούλα Θουλοπούλου του Νικολάου, η Αικατερίνη Δημητρίου Ραπτοπούλου και η Αναστασία θυγάτηρ του Αναστασίου Ραπτούλη διαγράφηκαν από τους επισιτιστικούς καταλόγους της κοινότητας. Έλαβαν τρόφιμα μέχρι τέλους Αυγούστου. Η βεβαίωση τους χορηγήθηκε για να γραφτούν στους επισιτιστικούς καταλόγους των Γρεβενών.

Ιερά: Ενοριακός ναός Προφήτου Ηλία. Αγία Παρασκευή. Άγιος Νικόλαος. Άγιος Αθανάσιος. Παρεκκλήσι Αγίας Τριάδας. Αφιερωτές στη Μονή Αγίου Νικάνορος για την Α΄ Γραφή 4 και για τη Β΄ 4.

“Βασίλειος Φουρλίγκας εφημέριος του τετράωρον περίπου απέχοντος των Γρεβενών χωρίου Γκριντάδες, ετών 70, χειροτονηθείς παρά του Επισκόπου Σταγών Κλήμεντος το 1879. Το 1879 εδάρη δια πελέκεως παρά του Τούρκου αποσματάρχου υποπτεύσαντος ότι ούτος υπέθαλπε αντάρτες. Ο αυτός ιερεύς το 1904 εδάρη ανηλεώς παρ’ άλλου αποσματάρχου ως μη εξελθών εγκαίρως εις προϋπάντησήν του (28-8-1919)[4]”.

Μακεδονομάχοι: Κυριάκος Ιωάννου, Σπυρίδων Στεργίου, δολοφονήθηκαν το 1906 λόγω αντιθέσεώς τους στη ρουμανική προπαγάνδα (Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών σ. 307).

Οικονομία: Το 1930 λειτουργούσε υδρόμυλος του Παπαδήμου Ευάγγελου. Το 1931 ασχολούνται με τη μελισσοκομία. Η προβλεπόμενη παραγωγή για καλλιέργειες το 1933 σύμφωνα με έγγραφο του προέδρου της κοινότητας Δ. Φουρλίγκα  ήταν  σε οκάδες μποστάνια 3000, γλεύκος 80.000, φακή 230, ρόβη 1650, ερεβινθίων 45, κρομμύων 2000, μπιζελίων 200, αραβόσιτος ξηρικός 80.000. Στις 18 -7 –1950 ο Εμμανουήλ Μ. Μπέσιος υποβάλλει αίτηση προς το Υπουργείο Βιομηχανίας και ζητά τη νομιμοποίηση της βιομηχανίας λανάρας. Στον οικισμό παράγεται λευκός και ερυθρός οίνος από το κτήμα « Το Φιλί της Δρυός». 

Πεσόντες Ε.Ι: Πλησσιώτης Ιωάννης του Χρήστου, 1917, 27ΣΠ, Μνήμα Γραίας Κάμια στις 4-4-41.

            Πληθυσμός: 1859=46 στεφάνια. 1913=419. 1920=395. 1928=452. 1940= 472. 1951=546. 1961=298. 1971=188. 1981=121. 1991=97. 2001=61. 2011=36. (85^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 71 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 15.725  άσπρα ενώ το 1579 ήταν 74 κατοικίες και ο φόρος ήταν 15.200 άσπρα.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος των Απανταχού Αιμιλιανωτών “Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ”.

---

[1] (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

[2] Σεργίου Σιγάλα Μητροπολίτου Γρεβενών. Ο Κώδικας Αλληλογραφίας του Μητροπολίτου Γρεβενών Κυρίλλου (1874-1888)…

[3] Γούση Κυριακή.

[4] Σεργίου Σιγάλα:Πρακτικά του Πνευματικού δικαστηρίου …(1898-1914) σελ. 701.