Γαλάτεια (Τσιόρ) Δήμου Εορδαίας Κοζάνης

 

  

φωτό:Πολιτιστικός Σύλλογος Γαλάτειας

 

 Γαλάτεια (Τσιόρ) Δήμου Εορδαίας Κοζάνης

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου «Οικισμοί Δήμου Εορδαίας» σελ.146 Κοζάνη 2022

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 650 μ. σε πεδινή περιοχή, στη διαδρομή Πτολεμαΐδα, Δροσερό, Γαλάτεια. Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Πτολεμαΐδας, αποτελεί ιδία κοινότητα.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 28 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στο Δήμο Εορδαίας η Γαλάτεια ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 18^η θέση.

   Εκλογικά: Στις εκλογές που διεξήχθησαν στις 20/5/1915 οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν στο  δέκατον πέμπτον με έδραν το χωρίον Παλαιοχώρι ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Ρακίτα και Τσιόρ, τόπον ψηφοφορίας ορίζομεν το ελληνικόν δημοτικόν σχολείον του Παλαιοχωρίου.

Εκλογές της 25-9-32: Ψηφοφορίσαντες:325. Φιλελεύθεροι:73. Λαϊκοί:154. Αγροτικοί:1.  Εργατικοί αγροτικοί:22. Προοδευτικοί:3. Εθνικοριζοσπαστικό:20.  Ενιαίο Μέτωπο εργατών Αγροτών:1. Δημ.Παπαδήμος:1 (60/1519).

Εκλογές 9/6/1935 ψηφοφορίσαντες 220. Λαϊκόν –Εθνικόν Ριζοσπαστικόν Κόμμα 102. Μακεδονική Ομάς Ανεξαρτήτων πολιτευτών 31. Μεμονωνένος υποψήφιος Παπαδόπουλος 0. Λευκά 0. Άκυρα 96.

Για το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935  ψήφισαν Βασιλευομένη Δημοκρατία 380. Αβασίλευτη Δημοκρατία 3. Λευκά 0.

Εκπαιδευτικά: Το σχολείο λειτουργεί εντός ιδιωτικής οικίας τουρκικής, η οποία είναι διώροφος, κάτοικοι 1000. Τάξεις 5. Μαθητές 92 (6-12/4/ 1924).

Το διδακτήριο επισκευαζόμενο και μεταρρυθμιζόμενο με δαπάνη του κράτους θα καταστεί καταλληλότερο.  Κάτοικοι 1000. Μαθητές 69 άρρενες και 49 θήλεις (12-21/11/1924  ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Κάτοικοι 1213 πρόσφυγες. Μαθητές 56 άρρενες και 49 θήλεις. Η επίπλωση του διδακτηρίου ευπρόσωπος και ο κήπος σε καλή κατάσταση. Διδάσκαλοι ο Κυριακός Λαζαρίδης διευθυντής και η θυγάτηρ του Ίρις Λαζαρίδου (4-10 ως 18/12/1926  ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Το μονοτάξιο νηπιαγωγείο στεγάζεται σε αίθουσα του δημ. Σχολείου. Νήπια άρρενα 18, θήλεα 35 (20/5/37).

Διδακτήριο διώροφον, με μία αίθουσα στον πάνω όροφο ανεπαρκώς αεριζομένη και επαρκώς φωτιζομένη. Ως προς το υλικό υπάρχει 1 αρχειοθήκη, 3 τραπέζια, 3 καθίσματα, 29 δίεδρα καινουργή και 4 πολύεδρα παλαιά. 2 πίνακες, 10 εικόνες σκηνών επαναστάσεως, μερικούς χάρτες γεωγραφικούς, 1 υδρόγειος σφαίρα Βιβλιοθήκη δεν υπάρχει. Μαθητές Α΄42, Β΄37, 33, 28, 23. 19 (26/5/1938).

Περιεφράχθη  για σχολικός κήπος έκτασης 6 στρεμμάτων (5/6/39).

Αλεξιάδου Μαρία εκ Νεοχωρίου Α. Θράκης (Χαραυγή), 1914, απόφοιτος 2/ξίου διδασκαλείου (Γαλάτεια 38).

Διδάσκαλοι: Κουσής Γεώργ. διευθυντής του μονοταξίου  δημ. Σχολείου Τσόρι (Γαλάτεια) 22-11-24.

Παπακυριακού  Αθανάσιος εκ Καστανιάς,1908, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Γαλάτεια 38).

Παπακυριακού  Αθανάσιος εκ Καστανιάς,1908, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Γαλάτεια 38).

Επισιτισμός: Ο Διοικητής της Διοικήσεως Χωροφυλακής Κοζάνης στις 18-1-1932 αναφέρει στον Εισαγγελέα ότι σήμερον 200 περίπου κάτοικοι του χωρίου Γαλάτεια Εορδαίας μετέβαιναν εν πορεία πείνης στην Πτολεμαΐδα. Πληροφορηθείς ο Σταθμάρχης την εκκίνησιν κατέφθασε έξωθι της Πτολεμαΐδας και τους διέλυσε άνευ αντιστάσεως (60/988).

Έρανοι: Από έρανο που πραγματοποιήθηκε υπέρ Παναγίου Τάφου ο οικισμός συνέλεξε το ποσό των 85 δραχμών. Το ποσόν απεστάλη στο υπουργείο Εξωτερικών στις 25-5-1929.

Υπέρ των σεισμοπαθών της Χαλκιδικής 700 δρχ. (Μ.Β 6-11-32).

Ιερά: Ενοριακός ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, πανηγυρίζει την 15^η  Αυγούστου. Αγία Παρασκευή.

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 31/12/1918 με έδρα τον οικισμό Τσορ (μετονομάζεται στις 25/2/1926 σε Γαλάτεια). Ο οικισμός Ρακίτα (Ολυμπιάς) το 1918 ορίζεται έδρα κοινότητος Ρακίτης, στη συνέχεια στις 8/3/1926 εντάσσεται στην κοινότητα Γαλάτειας, μετά από λίγους μήνες στις 13/9/1926 ορίζεται ξανά έδρα της κοινότητας Ρακίτης. Ο οικισμός Γαλάτεια  στις 4/12/1997 αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στο δήμο Πτολεμαϊδος.

Στις κοινοτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 25-10-1925 ψήφισαν  178   εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι: Παναγιώτης Κατσαρίδης 100, Νικόλαος Τσουκαλάς 100, Βασίλειος Φωστήρας 100, Γρηγόριος Στεφάνου 99, Ιωάννης Παπαδημητρίου 87, Ευστράτιος Ανανιάδης 82, Κων/νος Γιακομίτης 74.

   Το κοινοτικό συμβούλιο Γαλάτειας  στις 17-7-32 παμψηφεί εγκρίνει όπως συμμετάσχουν ως μέλη εις την επιτροπήν καταρτισμού κοινοτικού κτηματολογίου οι Κων/νος Γιακαμόζης πρόεδρος κοινότητος και ο σύμβουλος Ι.Ανθούλης (60/1175).

Η κοινότης Γαλάτειας με έγγραφο στο Νομάρχη στις 22-4-36 αναφέρει: ότι από το έτος 1923 όπου εγκατασταθήκαμε στην κοινότητα Γαλατείας και γνωρίζοντας τα όρια της κοινότητάς μας με τις γειτονικές κοινότητας δεν προέβησαν στον καθορισμό ορίων της κοινότητας. Από το 1932 και εντεύθεν οι γύρωθεν κοινότητες τους περιέσφιγγον και διεκδικούσαν και τότε αναγκάσθηκαν να καλέσουν την επιτροπή καθορισμού ορίων και καθορίσθηκαν τα όρια της κοινότητας με τις γειτονιάζουσες κοινότητας Ολυμπιάδας, Έλους, Φούφα. Σήμερον παρουσιάζεται η κοινότης Βαρικού του Νομού Καστοριάς και διεκδικεί και αυτή έδαφος εκ της κοινότητας και ισχυρίζεται ότι είναι ιδικό της. «αλλά εμείς γνωρίζομεν κάλλιστα ότι το έδαφος που ζητά είναι ιδικό μας διότι από το 1934 μέχρι το 1936 βόσκουν τα ζώα της κοινότητάς μας και μάλιστα είχε ενοικιασθεί και επί δύο έτη εκ της κοινότητάς μας, αλλά δια να μην έλθωμεν εις ρήξιν και εις δικαστήρια η μία κοινότης με την άλλην παρακαλώ υμάς όπως ευαρεστούμενοι διατάξητε την επιτροπήν καθορισμού ορίων και προσέλθη προς καθορισμόν των ορίων της κοινότητός μας με την κοινότητα Βαρικού του Νομού Καστοριάς» (60/1404).

Ο Νομάρχης Κοζάνης στις 2-2-1940 διαβιβάζει στο Υφυπουργείο Τύπου και Τουρισμού αίτηση του Νικολάου Φωστηρά κατοίκου Γαλατείας Εορδαίας περί παροχής αδείας λειτουργίας ραδιοφώνου στο καφενείο του (60/627).

Το υπουργείο Υγιεινής και Πρόνοιας το έτος 1945 ζητά από τις κοινότητες να συμπληρώσουν Δελτίο  Κοινοτικής Απογραφής: Πρόεδρος Δημήτριος Δελαβαρίδης. Κατοικίες 207. Πληθυσμός 983. Καταστραφείσες οικίες ολοσχερώς 7, μερικώς 4 παρά του ΕΛΑΣ στις 22-2-43 και παρά Γερμανών στις 28-9-44. Νόσοι. Ελονοσία, περιπνευμονία και φυματίωση. Θύματα 20 (60/1331).

Ο πρόεδρος της κοινότητας Γαλάτειας στις 12-2-46 στη Δήλωση Ζημιών πολέμου περιγράφει ότι από το 1941ως το 1944 οι Γερμανοϊταλοί κατέστρεψαν

μία βιβλιοθήκη, το αρχείο της κοινότητας επυρπολήθη, έπιπλα γραφείου, καλλιεργήσιμο έκταση 8 στρεμμάτων (60/2099).

         Ο Γεωπόνος  Γεωργικού Σχολείου Πτολεμαΐδος στις 15-4-38 αναφέρει  προς το Διευθυντή της σχολής ότι εις τους ενεργηθησομένους εμβολιασμούς αγριοπιδεών επί 20ήμερον εις Μυλοχώριον και τα γειτονικά τούτου χωρία υπό των δευτεροετών μαθητών της σχολής παρατηρήθη προθυμία αξιοζήλευτον οι οποίοι εξησκήθησαν δεόντως στους εμβολιασμούς. Έτσι από 26^ης Μαρτίου μέχρι 10^ης Απριλίου ε.έ εξημερώθησαν 3344 δενδρύλλια. Ενδεικτικά: Εμπόριον 36. Μυλοχώριον  στο σχ. κήπο, στην τοποθεσία Αγίας Παρασκευής 988. Γαλάτεια στις θέσεις Μπαΐρια, 357. Έλος 676, Αναρράχη 455. Ασβεστόπετρα 295,  Προάστειο 189.

         Πεσόντες: Σύμφωνα με πίνακα με ημερομηνία 15-2-1938 οι πεσόντες ήταν: Βαρσαμίδης Χαράλαμπος του Ευστρατίου 1922. Πουλτίδης Ευστράτιος Κων/νος 1922. Λαμπάκος Παύλος Αναστάσιος  1919. Λεμονής Παναγιώτης Αργύριος 1921. Σαμαρτζής Τριαντάφυλλος Γεώργιος 1921. Τσακήρογλου Αναστάσιος του Παναγιώτου 1921. Μπουταλής Νικόλαος του Ζαχαρία 1917 (60/1958).

         Πληθυσμός:1913=1247, 1920=1266, 1928=826, 1940=453, 1951=827, 1961=822, 1971=696, 1981=613, 1991=532, 2001=530, 2011=393.

         Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Γαλάτειας (ετήσιος χορός 2018).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Αιανή Δήμου Κοζάνης

 

 

 

 

Αιανή Δήμου Κοζάνης

 

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “Οικισμοί Δήμου Κοζάνης”

Σελίδες 226 Έτος έκδοσης 2022

 

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 460 μ. στη διαδρομή Κοζάνη, Λευκόβρυση, Πρωτοχώρι, Λευκοπηγή, Κερασιά, Αιανή. Ορίστηκε ως ιστορική έδρα του δήμου Κοζάνης. Πλησιέστεροι οικισμοί Χρώμιο, Ροδιανή. Καισάρεια, Κερασέα, Ρύμνιο.  Σε απόσταση 1,5 χλμ. από τη σύγχρονη πόλη υπάρχει η αρχαία Αιανή με πλούσια ευρήματα. Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Αιανής, αποτελεί ιδία κοινότητα.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 71 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στο Δήμο Κοζάνης  η Αιανή ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 3^η θέση.

Ο Κ.Γουναρόπουλος το 1872 στο περιοδικό «Πανδώρα» αναφέρει “Κάλλιανη, τρίωρον από Κοζάνης και 90 οικογένειες Ελλήνων».

Σύμφωνα με το οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1528 αριθμούσε 515 χριστιανικές εστίες και 4 μουσουλμανικές  (Τσότσος Ελιμειακά 64).

Αλωνισμός: Ο πρόεδρος της κ. Αιανής αναφέρει στο Νομάρχη ότι έλαβαν γνώσιν άπαντες οι κάτοικοι της Αιανής της διαταγής με την οποία ο αλωνισμός της τρεχούσης Γεωργικής περιόδου (1939) δεν θα επιτραπεί εντός του χωρίου.

Αρχαιολογικό Μουσείο: Ανηγέρθη την περίοδο 1992-2002. Το κτιριακό συγκρότημα έχει συνολική έκταση 4.500 τ.μ. με τον εκθεσιακό χώρο  (1000 τ.μ. περίπου).

Εκλογικά: Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές 30-5-1915 οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν στο 9^ο εκλογικό κέντρο με τόπο ψηφοφορίας τον  νεόδμητον Ναόν Κάλλιανης.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 207 άρρενες εκλογείς.

Για το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935  ψήφισαν Βασιλευομένη Δημοκρατία 373. Αβασίλευτη 1.

Εκπαιδευτικά: Από επιθεώρηση του Επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης στις 16-12-17: «Μονοτάξιον μικτόν δημοτ. Σχολείον. Μαθηταί εγγεγραμμένοι 66. Παρόντες 64 κατανεμόμενοι κατά τάξεις ως εξής: Α =30, Β=14, Γ=12, Δ =6, Ε =4. Το διδακτήριον είναι κοινοτικόν, παλαιόν και εν χώρω πανταχόθεν κεκλεισμένω. Είναι διηρημένον εις δύο αιθούσας. Εκ τούτων η μεν ανεπαρκή τον τε χώρον και φωτισμόν, χρησιμοποιείται ως αίθουσα παραδόσεως, η δε ως κατοικία του διδασκάλου. Η οροφή του απέχει του πατώματος δύο περίπου μέτρα. Τούτου ένεκεν οι χωρικοί έχουσιν ετοιμάση το απαιτούμενον υλικόν προς ίδρυσιν νέου σχολείου την προσεχή άνοιξιν. Υλικόν σχολείου: 2 θερμάστραι, 2 τράπεζαι, 2 χάρται, 1 μικρόν αριθμητήριον, 24 κινητά γράμματα (έργον του διδασκάλου), 10 θρανία παλαιού τύπου, 1 εικών  Βενιζέλου, 2 πίνακες, 1 ωρολόγιον, 2 καθίσματα, 1 κώδων και 1 εθνική σημαία. Αρχείον: Μαθητολόγιον, γεν. έλεγχος, κατάλογος προσκλήσεως, βιβλίον ύλης και βιβλίον πιστοποιητικών σπουδής, άπαντα καθαρογεγραμμένα και εν ζηλευτή τάξει. Ο δευτεροβάθμιος υποδιδάσκαλος κ. Χριστοδουλίδης τελειόφοιτος της 6^ης της Μεγάλης του γένους σχολής, είναι τακτικότατος εις το έργον του, μεθοδικός, φιλότιμος και φίλεργος. Ο διδάσκαλος ούτος συναισθανόμενος την αποστολήν του εργάζεται μετά ζήλου και αφοσιώσεως προς το καθήκον του και διακρίνεται δια την τάξιν και την καλαισθησίαν των τε εγγράφων του και του αρχείου».

“Το διδακτήριον είναι άθλιον και από πάσης απόψεως ελεεινόν όχι μόνο το μέρος εις το οποίο κείται είναι εντελώς ακατάλληλον ως λίαν υγρόν, αλλά και το οίκημα θεωρείται ακατάλληλο. Η αίθουσα της παραδόσεως είναι εντελώς ανήλιος, έχουσα τα παράθυρα πολύ μικρά, αφ’ ετέρου δε τριγύρω την πεπαλαιωμένην εκκλησίαν και έτερα εκκλησιαστικά οικήματα, στερείται και του απαιτουμένου αερισμού. Ιδών την κατάστασιν ταύτην του διδακτηρίου, ηναγκάσθην να παραμείνω και την επομένην ημέραν (Κυριακήν) εν τω χωρίω οπότε μεταβάς εις την εκκλησίαν δια συγκινητικής και λίαν κολακευτικής προσλαλιάς συνέστησα τους κατοίκους την ταχείαν ανέγερσιν νέου  διδακτηρίου προς πρόληψιν εις τους επαπειλούντας τα τέκνα των κινδύνων της  μεταδόσεως διαφόρων επιδημικών ασθενειών υποσχεθείς ότι και το κράτος θα έλθη αρωγός” (18/12/1921).

Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων στις 13  Ιουνίου 1922 διορίζει σχολική επιτροπή τους 1)Γεώρ. Τσαναμπετόπουλος  ως πρόεδρον 2)Παπαγιάννης Στόκας  ως ταμίας 3)Αστέριος Κοντού ως τρίτο μέλος.

Κάτοικοι 705, εγγεγραμμένοι άρρενες 58, θήλεις 24. Διδακτήριο παλαιόν, από πάσης απόψεως ακατάλληλο. Είναι στενόχωρο, σκοτεινό, ανήλιο, υγρό. Ανεγείρεται νέο, μέχρι τον Οκτώβριο θα αποπερατωθεί (18-27/4/1923).

Η Σχολική Επιτροπή κοινότητος Αιανής αναφέρει στο Νομάρχη ότι η ανοικοδόμηση της Νέας Σχολής έχει μήκος 24 μέτρα, βάθος δε 9 μέτρα. Άρχισε να κατασκευάζεται τον Οκτώβριο του 1922 οπότε ετέθησαν τα θεμέλια. Η κυρίως ανοικοδόμηση άρχισε το Σεπτέμβριο του 1923. Σύμφωνα με τον απολογισμό της σχολικής επιτροπής (16-11-24) τα έσοδα προέρχονταν από α) Πλεόνασμα ιεράς εκκλησίας ετών 1922-23 δρχ. 3735,10 β)Υπόλοιπον παραδοθέν από πρώην σχ. ταμεία δρχ. 2238 γ)Από ταμείον Κοζάνης εκ κοινοτικών φόρων δρχ. 8440 δ)Από εράνους των εν Αμερική ομοχωρίων μας 33.000 δρχ. ε)Κοινοτικοί έρανοι εις χρήμα 1505 δρχ. στ)Κοινοτικοί έρανοι εις σιτηρά 5228 δρχ. η)Δάνεια ληφθέντα δρχ. 1202. ‘Όλα τα χρήματα ξοδεύτηκαν για την ανέγερση της νέας Σχολής (ημερομίσθια, καρφιά, ασβεσταριά, σανίδια, παράθυρα)  (60/1393).

Σχολική επιτροπή (17-8-1928) κατά σειρά, πρόεδρος, ταμίας, μέλος: Ιω. Παπαδόπουλος, Αθ. Καρακούλας, Στεργ. Κύρινας.

Σχολική βιβλιοθήκη δεν υπάρχει, ούτε σχολικός κήπος. Εγγεγραμμένοι μαθητές 131, κατά την επιθεώρησιν 107. Μηνύθηκαν 10 γονείς και τιμωρήθηκαν δια προστίμου για μη τακτική φοίτηση μαθητών. Ελονοσία και επιδημικές ασθένειες μαστίζουν τους μαθητές (1933).

Εκ των υποχρεώσεων προς φοίτησιν δεν ενεγράφησαν δύο χρησιμοποιούμενοι υπό των γονέων σε κτηνοτροφικές εργασίες (21/10/36).

Διδακτήριον διτάξιον, νέο, υγιεινό. Η υπερβολική αύξηση των μαθητών το καθιστά ανεπαρκές. Έχει μικρά αυλή. Στερείται αφοδευτηρίων. Επαρκής αριθμός θρανίων, αλλά είναι παλιά. Υπάρχουν εποπτικά μέσα και βιβλία. Μαθητές:201. Πολλοί μαστίζονται από ελονοσία, της οποίας είναι το διαρρέον το χωρίον ρεύμα κατά μήκος του οποίου κινούνται σχεδόν βραδέως τα περισσεύματα της υπαρχούσης πηγής ποσίμου ύδατος και ο πλησίον διερχόμενος ποταμός Αλιάκμων (4/10/1941).

Διδάσκαλοι: Ζώτου Χρυσάνθη εκ Μοναστηρίου,1998, απολυτήριον Ανωτέρου Παρθεναγωγείου Μοναστηρίου (Αιανή 1933)

Λιάπη Βασιλική εκ Κοζάνης, 1913, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Αιανή 36)

Μαυροματίδης Αθανάσιος εκ Προύσης, 1892,  μετεκπαιδευθείς σε μονοτάξιο Διδασκαλείο κατά τον Νόμο 4374 (Αιανή 36, Σπάρτο 38)

Σκανδέρης Χαρίσιος εκ Καισαρειάς, 1900, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Σπάρτο 36, Αιανή 39).

Έρανοι: Για τη “Φανέλλα του Στρατιώτου”  συγκεντρώθηκαν 41 ζεύγη καλτσών, 1 φανέλλα, 1 ζώνη,  12 δραχμές εις χρήμα (ΗΧΩ 18-10-1915).

Ιερά: Παναγία στο κέντρο της κωμοπόλεως του 12^ου αιώνος. Άγιος Δημήτριος 2 χλμ. δυτικώς της Αιανής του 11^ου αιώνος. Ταξιάρχου Μιχαήλ (1548). Αγίου Νικολάου (1552). Αγίου Νέστωρος πλησίον του Αγίου Δημητρίου 1970. Άγιοι Ανάργυροι 1900. Αγία Παρασκευή. Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος. Προφήτης Ηλίας. Αγία Αναστασία Φαρμακολυτρίας 17^ος αι.. Αγία Τριάδα του 17^ου αιώνος. Άγιος Αθανάσιος 1908 μετόχι της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος.  Άγιος Γεώργιος (1906) πολιούχος, ενοριακός ναός 1908. Αγία Βαρβάρα. Άγιος Κων/νος 1969.

Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα για τον οικισμό Αιανή ήταν για την Α΄ Γραφή 196 και στη Β΄ Γραφή  454 (Από το 1692 και μετά).

Για τον καταργημένο οικισμό Τούχλη για την Α΄Γραφή 13 και στη Β΄ Γραφή  0 (Από το 1692 και μετά ) και για τον οικισμό Βέρβερη αντίστοιχα 27 -0.

Ιστορικά: Σύμφωνα με έγγραφο του διευθυντή του σχολείου στις 20-4-1938 στην Αιανή υπάρχει Ιστορικό Μνημείο «τάφος» φονευθέντος Αξιωματικού κατά τον πόλεμο του 1912 καλώς περιφραγμένον δια κιγκλιδώματος.

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας  στις 31/12/1918 με έδρα τον οικισμό Κάλλιανη. Στις 15/12/1926 μετονομάζεται σε Αιανή. Στις 28/8/1992 αναγνωρίζεται σε Δήμο Αιανής. Στις 4/12/1997 προσαρτώνται στο δήμο Αιανής οι οικισμοί Κερασέα, Κτένι, Αγία Παρασκευή, Ροδιανή, Ρύμνιον, Χρώμιον. Στις 7/6/2010 ο Δήμος καταργείται και προσαρτάται στο δήμο Κοζάνης.

Ο πρόεδρος της κοινότητας Ι.Γρ. Παπατσέτσιλας στις 4-3-24 αναφέρει στο Νομάρχη ότι εκτός του κιβωτίου παρέλαβε να διαφυλάττει και τους εκλογικούς καταλόγους, οίτινες είναι το όλον (10) δέκα μετά των παραρτημάτων του. Εκλογικόν κατάλογον καταρτισθέντα το 1915 και θεωρηθέντα τη 30 Απριλίου 1915. Παράρτημα εκλογικού καταλόγου καταρτισθέν το 1920, ανατυπωθέν το 1923 και θεωρηθέν μετά την ανατύπωσιν. Παράρτημα καταρτισθέν το έτος 1922 και θεωρηθέν στις 30 Οκτωβρίου 1923 (60/1020).

Στις κοινοτικές εκλογές, 25-10-25, ψήφισαν 105 εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι: Χρίστος Πάσχου ή Τσιώνας 94, Στέργιος Κοντός 85, Ιωάννης Γκούδουρας ή Μπούλης 84, Ιωάννης Παπατσέτουλας 71, Αθανάσιος Καρακούλας 71, Ζησούλας Γκαραλιός 62, Μανώλης Βαβλιάρας 40.

Το κ.σ  στις 21-1-27 με πρόεδρο το Στέργιο Χ. Κοντό και μέλη τους Μανώλη Βαβλιάρα, Ιωάννη Γκουνδούρα, Ζήση Γκαραλιό και Χρίστο Τσιώνα μετά από διαταγή της Νομαρχίας ψήφισε πίστωση εκ δραχμών 6000 δια την ανοικοδόμηση οικήματος ξενώνος δια τα μεταβατικά αποσπάσματα (60/1911).

Ο Πρόεδρος της κοινότητας Αιανής  στις 2 Αυγούστου 1927 αναφέρει στο Νομάρχη: Εις απάντηση  του υπ’αριθμ. 7983 της 15 Ιουλίου 1927 εγγράφου  πληροφορεί ότι το χωρίον ημών τυγχάνον τσιφλίκιον απηλλοτριώθη υπέρ του Γεωργικού Συνεταιρισμού αποκαταστάσεως ακτημόνων καλλιεργητών Αιανής (Κάλλιανης). Επομένως ή καλλιεργήσιμος έκτασις και ο βοσκότοπος κατά νομήν ανήκε εις τον Συνεταιρισμόν κατά κυριότητα δε εις το Δημόσιον μη αποπληρωθέντος εισέτι του τιμήματος της απαλλοτριώσεως υπό του Συνεταιρισμού, και ως εκ τούτου μη υπαρχούσης κοινοτικής εκτάσεως δε δύναται να εφαρμοσθώσιν αι διατάξεις του άρθρου 268 του Κώδικος της περί Δήμων και Κοινοτήτων Νομοθεσίας.

Ο Νομάρχης στις 29-10-1927  ζητά από τον πρόεδρο της κοινότητας Αιανής όπως εντός οκτώ ημερών από της κοινοποιήσεως της παρούσης να  απολογηθή εγγράφως και επί χαρτοσήμου αναφοράς διατί δεν υπέβαλε τον πίνακα φορολογητέων ζώων των δημοτών συμφώνως με την κοινοποιηθείσαν  εγκύκλιον  διαταγήν. Ο πρόεδρος της κοινότητας Αιανής Ζησούλας Γκαραλιός στις 14-11-27 απολογούμενος στο Νομάρχη επί της υπ’αριθμ. 8518 διαταγής αναφέρει ότι όπως και άλλοτε ανέφερε ότι το χωρίον στερείται κοινοτικής βοσκής, καθ’ όσον απετέλει τσιφλίκιον, το οποίον απαλλοτριώθηκε το έτος 1920 και ως εκ τούτου η νομή ανήκει εις τον Γεωργικό Συνεταιρισμό αποκαταστάσεως ακτημόνων καλλιεργητών, επομένως δε δύναται να έχη εφαρμογή η κοινοποιηθείσα εγκύκλιος υπ’αριθμ. 7983 (60/2099).

Για τον έρανο του Παναγίου Τάφου η Αιανή πρόσφερε το ποσό των766,50 δρχ. (Β.Ε 1-10-39).

Κοινωνική Αλληλεγγύη: Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης με την εγκύκλιο 2 της 20-1-51 ζητά να του γνωστοποιηθούν οι δραστηριότητες των μαθητών και των δασκάλων των σχολείων από το 1940 ως το 1950.

Η δημοδιδασκάλισσα Βσιλική Λιάπη κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, διενήργησε εράνους εις είδος και χρήμα υπέρ των μαχομένων και των απόρων οικογενειών των. Προπαγάνδισε και πέτυχε τη δημιουργία αλληλογραφίας μεταξύ των κοριτσιών του χωρίου και των μαχομένων στρατιωτών. Κατά την περίοδο της καταρρεύσεως του μετώπου με τη βοήθεια των γυναικών της Αιανής παρείχε ηθική και υλική συνδρομή εις τα ατάκτως οπισθοχωρούντα ελληνικά και συμμαχικά στρατεύματα.

Η θέσις εις την οποία βρίσκεται το χωρίο, συνετέλεσε πολύ εις το να προσφέρουν το παν τα παιδιά του σχολείου, τόσον εις τα προωθούμενα τμήματα του Στρατού κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο όσον και εις τα οπισθοχωρούντα τοιαύτα. Συγκέντρωσαν ψωμί, τυριά, εύρον καταλύματα αλλά και ως συνοδοί εχρησιμοποιήθησαν  υπό των τμημάτων Στρατού προς κατάδειξιν του εις Αλιάκμονα ποταμού ευρισκόμενον πόρον. Επίσης κατά την διάρκειαν του Αλβανικού Μετώπου συγκέντρωσαν διάφορα μάλλινα είδη, κάλτσες, φανέλες και έπλεξαν πουλόβερ δια να θερμάνουν τον έλληνα μαχητή  όστις με το όπλο στο χέρι μαχόταν για την ανεξαρτησία και την ελευθερίαν. Εις τας κατά καιρούς γενομένας εράνους της φανέλας του Στρατιώτου οι μαθητές και οι μαθήτριες ήσαν οι άμεσοι βοηθοί των επιτροπών.

Μοναστήρι Λαριούς: Τιμάται στο όνομα της Αγίας Τριάδας. Βρίσκεται σε απόσταση 12 χιλιομέτρων από την Αιανή, στις όχθες του Αλιάκμονα ανάμεσα σε αιωνόβια πλατάνια. Εκεί λειτουργεί υδροηλεκτρικό εργοστάσιο μετά την κατασκευή του φράγματος. Το 1925 με προεδρικό διάταγμα συγχωνεύτηκε με το μοναστήρι Ζιδανίου, το 1946 με το γυναικείο μοναστήρι της Αναλήψεως Κοζάνης. Το 1955 ανασυστήθηκε και έκτοτε διατηρεί την αυτοτέλειά του. Στις 25 Σεπτεμβρίου 1991 το καθολικό του μοναστηριού καταστράφηκε από πυρκαγιά, από αναμμένα κεριά. Πανηγυρίζει την εορτή του Αγίου Πνεύματος (Λαμπρέτσας).

Οικονομικά: α)Το έτος 1502, σύνολο φόρων  43121 άσπρα, χριστιανικές οικογένειες 566. β)το 1519 άσπρα 51.551, χριστιανικές οικογένειες  665 γ)το 1527 άσπρα 65.000, χριστιανικές οικογένειες 615  δ)το 1543  άσπρα 71.651, χριστιανικές οικογένειες 790 ε)το 1569  άσπρα 73.800, χριστιανικές οικογένειες  543 στ)το 1613 άσπρα 75.500, χριστιανικές οικογένειες 459 (Καμπουρίδης –Σαλακίδης).

Κατά την απογραφή που πραγματοποιήθηκε στις 26-3-1915 στην Κάλιανη βρέθηκαν τα παρακάτω: Δίτροχα αμάξια (αραμπάδες) 52. Τροχοί ξύλινοι αυτούσιοι άνευ ακτίνων 2. Ζώα ήτοι ίπποι, φορβάδες, ημίονοι, βόες, βούβαλοι συνολικά 299. Μερικά χρώματα ζώων: μαύρο, μουργκό, κόκκινο, μελισό, μαυρομέλισο, ψαρρή, γρίβο, μελισοκόκκινο, λιάρο, ασπροκόκκινο, μπάλιο, καστανό, λευκόν, γκέσο. Στην Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας απογράφηκαν 2 ίπποι ή φορβάδες, 4 ημίονοι, βόες ή βούβαλοι 6.

   Πληθυσμός: 1913=587. 1920= 705. 1920=705. 1928=858. 1940= 1086. 1951=1312. 1961=1707. 1971=1521. 1981=1867. 1991=1946. 2001=2074. 2011=2006

Σύλλογοι: Σύλλογος Γυναικών (Γιορτή της γυναίκας 8-3-2017).

Α.Σ. Αλιάκμων (εκδήλωση προς τιμή του χορηγού Στάμου Γρηγόρη του Χαρισίου 2017).
         Πολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος "Η Πρόοδος" (Εκδηλώσεις στο Αλέξινατς Σερβίας 2017).

Το έθιμο των Λαζαρίνων: “Οι «Λαζαρίνες της Αιανής» είναι παλαιότατο έθιμο κατά το τριήμερο (Παρασκευή, Σάββατο του Λαζάρου και Κυριακή των Βαΐων). Στο διάστημα αυτό γυναίκες συμμετέχουν σε διάφορα δρώμενα με κορυφαίο το «Τσιντζιρό» των Λαζαρίνων, τον τρανό χορό το Σάββατο του Λαζάρου. Τις εκδηλώσεις αυτές παρακολουθούν χιλιάδες πολίτες από την Αιανή και την ευρύτερη περιοχή της Κοζάνης. Το όνομα «Λαζαρίνες» οφείλεται στην εορτή του Λαζάρου, γιορτή γύρω από την οποία στους χριστιανικούς χρόνους δημιουργήθηκε και παγιώθηκε το λαϊκό αυτό δρώμενο…” (Γρηγόρης Αθ. Κοντός)....

Τσιφλίκι:  Αρχειακό υλικό.

40. Κάλλιανη-Αιανή (2-10-16) Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου Δυτική Μακεδονία 1916-1917

Αίτησις των κατοίκων του χωριού Κάλλιανης. Προς τον αξιότιμον αρχηγόν της Επαναστάσεως εν τη Δυτική Μακεδονία.

«Οι μετά σεβασμού υποφαινόμενοι κάτοικοι Κάλλιανης αφορμήν λαμβάνοντες εκ της απαντήσεως του Χαρισίου Ι. Γκοβεδάρου ενοικιαστού του χωρίου ημών,…»

Αίτησις των κατοίκων Αιανής (Κάλλιανης) του Νομού Κοζάνης στις 21 Φεβρουαρίου 1928 Προς το Στον Υπουργείον των Εσωτερικών 

Αναφέρουν ότι το χωρίον μας ήτο ολόκληρον τσιφλίκιον και κηρυχθέν απαλλοτριωτέον εν έτει 1920 εξεδικάσθη υπό της Επιτροπής απαλλοτριώσεων  πλην εισέτι δεν επληρώθη το αποτίμημα και εξακολουθεί να είναι επ’ ονόματι του δημοσίου. Ήδη η Νομαρχία Κοζάνης μας ειδοποίησε να πληρώσωμεν φόρον κοινοτικόν δια την βοσκήν των ζώων μας. Ημείς έχομεν την γνώμην ότι δεν είμεθα υπόχρεοι εις την πληρωμήν του κοινοτικού φόρου δια την βοσκήν των ζώων μας καθ’ όσον ολόκληρος η έκτασις ανήκει εις τον Συνεταιρισμόν, διότι κατά την εκδίκασιν της απαλλοτριώσεως συμπεριελήφθησαν εις την αποτίμησιν οι καλλιεργήσιμοι και βοσκήσιμοι εκτάσεις, επομένως δεν υπάρχουσι κοινοτικοί βοσκότοποι, αλλά τοιούτοι του συνεταιρισμού. Μόνον μετά την αποπληρωμήν του τιμήματος και μετά την οριστικήν διανομήν των καλλιεργησίμων γαιών οπόταν θ’αφεθώσιν οι βοσκότοποι ως κοινοτικαί τότε θα είναι δυνατόν να επιβληθεί φορολογία δια την βοσκήν υπέρ της κοινότητος, νυν δε ότε ημείς δεν επληρώσαμεν  εισέτι το εκδικασθέν τίμημα και εφ’ όσον λόγω της εφετεινής καταστροφής της εσοδείας και εν γένει της μαστιζούσης άπαντας οικονομικής κρίσεως και καχεξίας αδυνατούμεν να πληρώσωμεν φόρους και ως εκ τούτου παρακαλούμεν όπως δώσητε τας καταλλήλους οδηγίας εις την Νομαρχίαν Κοζάνης να μη επιμείνη εις την επιβολήν της τοιαύτης φορολογίας ήτις και νομικώς δεν δικαιολογείται αλλά πολύ περισσότερον λόγω της ανάγκης ως εκ της εις όλα τα μέρη παρατηρουμένης οικονομικής κρίσεως και καχεξίας (60/2099).