Παρασκευή 3 Ιουλίου 2015

22. ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟΧΩΡΙ ΚΟΖΑΝΗΣ



ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟΧΩΡΙ ΚΟΖΑΝΗΣ

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών



Η εκδήλωση: Την Πέμπτη 2 Ιουλίου 2015  πραγματοποιήθηκε στο Πρωτοχώρι Κοζάνης με οργανωτή τον τοπικό Πολιτιστικό και Λαογραφικό Σύλλογο με την ορχήστρα του Νίκου Τζουκόπουλου. Η εκδήλωση άρχισε με χορούς από τους πολιτιστικούς συλλόγους Καισαρειάς, του Λαογραφικού Ομίλου “Φίλοι της Παραδοσης” του ΕΜΑΣ  “Μέγας Αλέξανδρος”  Λευκοπηγής, του Πολιτιστικού Συλλόγου Κρόκου “Ιωακείμ Λιούλιας” και του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης  “Ο Αιμιλιανός”. Χαρακτηριστικά της εκδήλωσης η παρουσία πολύ κόσμου, η συμμετοχή της νεολαίας, η άριστη οργάνωση εκ μέρους των οργανωτών, το πολύ κέφι, ο χορός που ακολούθησε μέχρι τις πρωινές ώρες. Ελπιδοφόρο μήνυμα οι πολλοί πολιτιστικοί που με τα χορευτικά τμήματα συνεχίζουν και μεταλαμπαδεύουν στη νέα γενιά την πλούσια μουσικοχορευτική παράδοση. Εδώ θέλουμε να δώσουμε δημόσια τα θερμά συγχαρητήρια στον πολιτιστικό σύλλογο του οικισμού που οργάνωσε τούτη την όμορφη παραδοσιακή γιορτή καλώντας πέντε πολιτιστικούς συλλόγους με τα αντίστοιχα χορευτικά τμήματα. Συμμετείχα ως χορευτής του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης, χορέψαμε γρεβενιώτικα τραγούδια, δώσαμε χαρά στους παραβρεθέντες και ιδιαίτερα στους Γρεβενιώτες που εγκαταστάθηκαν στο Πρωτοχώρι, σε μια πολυπληθή οικιστική γειτονιά “Τα Γρεβενιώτικα”.

Σχετικό βίντεο: 204.ΠΡΩΤΟΧΩΡΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 2-7-2015 - You Tube

Λίγα λόγια για την ιστορία του χωριού

Γενικά: Το Πρωτοχώριον, παλιά ονομασία Πορτοράζ, χτισμένο σε υψόμετρο 670 μέτρων, είναι ένας ημιορεινός προσφυγικός οικισμός, με ανθρώπους δραστήριους, εργατικούς. Είναι ένα πανέμορφο χωριό με μια όμορφη πλατεία που διαρρέεται από νεραύλακα με διαυγή νερά. Οι πρόσφυγες κάτοικοι άρχισαν να εγκαθίστανται  από το 1922 κι αποτελούνταν  σύμφωνα με τον Προϊστάμενο Εποικισμού Κοζάνης στις 2 Οκτωβρίου 1928  (ΓΑΚ Κοζάνης) ΔΑΠ ΑΒΕ 22, ΣΑΕ 58 από τέσσερις οικογένειες Θρακών, 33 οικογένειες Μικρασιατών και 86 οικογένειες ποντίων. Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 9-1-28 αναφέρει στο Νομάρχη ότι η πλειονότης των κατοίκων κατάγεται  εκ της κοινότητος «Εντίμων» της Τραπεζούντος ελληνικοτάτης κοινότητας. Στον εκλογικό κατάλογο της υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι  εκατόν δεκαοκτώ (άρ. 118) άρρενες Τούρκοι μουσουλμάνοι. Στις εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου 1915 οι άρρενες  κάτοικοι ψήφισαν στο δέκατο εκλογικό τμήμα με έδρα το χωρίον Άνω Βάνιτσα (Άνω Κώμη), μαζί με τους ψηφοφόρους των οικισμών Κάτω Βανίτσης, Αγίας Παρασκευής, Σπούρτας (Καρυδίτσας), Πύργου, Σαρτακλή (Σπάρτον), Χασλάρ (Σταυρωτή) και Γκοβλίτσης (Κρόκος) με τόπο ψηφοφορίας το ναό.


Ιερά: Πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Γεώργιος. Εξωκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου είναι χτισμένο σε παρακείμενο λόφο, ακόμη τα εξωκλήσια του Αγίου Αθαασίου, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Πνεύματος, της Αγίας Βαρβάρας υπό ανέγερση. Το πλήθος των εκκλησιών δηλώνει το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα, την οικονομική ευρωστία των κατοίκων που μέσα σε λίγα χρόνια οι κάτοικοι ανήγειραν και συντηρούν τόσες πολλές εκκλησίες μιας ο οικισμός είναι προσφυγικός με έναρξη εγκατάστασης των κατοίκων το 1922. Αφιερωτές της μονής Ζάβορδας αναφέρονται στην πρώτη γραφή 1534 -1692 δεκαεννέα (αρ.19) ονόματα και στην δεύτερη γραφή μετά το 1692  εννιά (αρ.9). Τούτο φανερώνει ότι οι χριστιανοί κάτοικοι αναγκάσθηκαν να αποχωρήσουν πολύ αργότερα  μετά την εγκατάσταση των Τούρκων. Λείψανα της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου σώζονται στο χωριό αριστερά της δημοσίας οδού, στη θέση όπου υπάρχει το αλσύλλιο εκ κυπαρίσσων. Στην ίδια θέση ανηγέρθη το 1980 ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.


Μνημείο πεσόντων: Απέναντι από το νεόδμητο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με δαπάνη του προέδρου Γεώργιου Τσομπάνογλου το έτος 1986 στήθηκε μνημείο “εις ανάμνησιν του Μπλόκου της Κοινότητος υπό των Γερμανών την 22αν Ιουλίου 1943 Ημέραν Πέμπτην της Συγκεντρώσεως όλων των κατοίκων εις τον χώρον αυτόν και της δολοφονίας του 28 ετών Διδασκάλου και εφέδρου ανθυπολοχαγού Νικολάου Κ.Χατζημηχαϊλίδη”. Στην κεντρική πλατεία στήθηκε το μνημείο πεσόντων το έτος 1980. Ανηγέρθη επί προεδρίας Γεωργίου Εμμ. Τσομπάνογλου “Η Κοινότης Πρωτοχωρίου των υπέρ της Πατρίδος πεσόντων τέκνων της ευγνωμονούσα έστησεν”. Τα δύο αυτά μνημεία αποτελούν ζωντανές σελίδες τοπικής ιστορίας.
Νικόλαος Παραχαρίδης: Με αίτηση προς το Νομάρχη στις 17-2-1927 αναφέρει “ότι ότι αφιχθείς εκ Κωνσταντινουπόλεως κατά Μάιον μήνα του 1926 εις τον συνοικισμόν Πορτοράζ ένθα και διαμένω δεν ενεγράφην εις το δημοτολόγιον της κοινότητος αυτής ούτε σε άλλον δήμον ή κοινότητα είμαι εγγεγραμμένος και παρακαλώ όπως ευαρεστούμενος διατάξητε την εγγραφήν μου εις το δημοτολόγιον της κοινότητος Πορτοράζ”. Με ίδια ημερομηνία ο πρόεδρος της κοινότητας Πορτοράζ εν γνώσει των συνεπειών του Νόμου περί ψευδούς πιστοποιήσεως πιστοποιώ ότι ο εκ Τραπεζούντος του Πόντου πρόσφυξ Νικόλαος Παρχαρίδης του Κωνσταντίνου ετών 17 αφιχθείς εις τον συνοικισμόν ημών κατά μήνα Μάιον του 1926 ένθα και διαμένει έκτοτε δεν είναι εγγεγραμμένος εις το Δημοτολόγιον της υπ’ εμέ κοινότητος ούτε εις άλλον δήμον ή κοινότητα ενεγράφη. Σχετικό το διαβατήριο του Ν.Παρχαρίδη.

Οικονομία: Στις 8-4-1938 οι πρόεδροι των κοινοτήτων Πρωτοχωρίου, Αργίλου και Λευκόβρυσης αναφέρουν ότι από το έτος 1926 υπό του Τοπογραφικού Συνεργείου διανομής γαιών, εχορηγήθη στους κατοίκους των κοινοτήτων χερσότοπος έκτασις 2000 στρεμμάτων, η οποία ανήκε στους ανταλλαγέντες Μουσουλμάνους τέως κατοίκους των κοινοτήτων των. Την έκταση ταύτη αν κατά το χρόνο της διανομής διεκδικούσαν και οι κοινότητες Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσας, εν τούτοις δεν ηδυνήθησαν να αποδείξουν την κυριότητα. Μέχρι σήμερα δεν μπόρεσαν να προβούν στη βενζινοκαλλιέργεια της εκτάσεως. Τούτο οφειλόταν στην επέμβαση διαφόρων πολιτευτών με αποτέλεσμα η Αγροτική Τράπεζα δεν ενέκρινε χορήγηση δανείου δια την αποπληρωμή εξόδων της βενζινοκαλλιέργειας. Συνεχίζοντας αναφέρουν « Επειδή όμως παρά τας διαταγάς της Γεωργικής Υπηρεσίας ένιοι των κατοίκων Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσης καλλιέργησαν αυθαιρέτως τεμάχια τινά επί της ως άνω εκτάσεως». Ζητούν από το Νομάρχη να διατάξει διοικητική αποβολή, προκειμένου να σταλούν βενζινάροτρα της Υπηρεσίας Μηχανικής Καλλιεργείας δια καλλιέργειά των. Αναφέρουν ακόμη ότι ο γεωργικός κλήρος των κατοίκων Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσης δεν είναι μικρότερος των 80 στρεμμάτων ενώ ο δικός τους είναι 26-27,5 στρέμματα εκ των οποίων μόνο τα 15-20 καλλιεργούνται.
Σχολείο: Το κ.σ στις 8-1-33 με πρόεδρο το Γεώργιο Χατζημιχαηλίδη ενέκρινε έρανο εκ 500 δραχμών για κάθε οικογένεια προκειμένου να ανεγερθεί δημοτικό σχολείο και εκτέλεση άλλων κοινοτικών έργων.
Κοινωνική αλληλεγγύη: Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης με την εγκύκλιο 2 της 20-1-51 ζητά να του γνωστοποιηθούν οι δραστηριότητες των μαθητών και των δασκάλων των σχολείων από το 1940 ως το 1950. Η διεύθυνση του σχολείου δίδει την παρακάτω απάντηση:

 Ποιος κατά την παρελθούσα δεκαετηρίδα έμεινε ασυγκίνητος και αδάκρυτος προ των γεγονότων τα οποία συνέβησαν εις την πεφιλημένη μας πατρίδα; Ποτέ άλλοτε ο στρατός μας δεν είχε ανάγκη της υλικής και ηθικής ενισχύσεως. Σαν  Έλληνες που είμεθα εμπνευσμένοι με τα ανώτερα ιδανικά της φυλής μας και συναισθανόμενοι το ύψος της θέσεώς προπάντων ημείς οι διδάσκαλοι συντελέσαμε, άλλοτε δι’ ομιλιών προς τους μαθητές και τους χωρικούς και άλλοτε γράφοντες προς τους αλυγίστους φρουρούς της Ελλάδος, τα μέγιστα εις την εξασφάλιση της ελευθερίας και την ακεραιότητα της χώρας. Εις την μοίραν αυτοκινήτων την διαμένουσαν εις το χωρίον μας κατά τα έτη 1940-41 οι μικροί μαθηταί παρέσχον κάθε ευκολίαν εξευρίσκοντες καταλύματα δια τας παγεράς νύκτας του χειμώνος. Συγκεντρώνοντες δε μάλλινα είδη διεμοίραζον αυτά μεταξύ των στρατιωτών φανερώνοντες ούτω πως η ψυχή και ο λογισμός είναι πάντα κοντά του. Εις τον κατ’ έτος ενεργούμενον έρανον, υπέρ της φανέλας του στρατιώτου, πάντα συνέδραμον προσφέροντες χρήματα και μάλλινα είδη. Εις το παρά το γειτονικό χωρίον Λευκοβρύσεως, ευρισκόμενον στρατιωτικόν νοσοκομείον έκαμαν τακτικές επισκέψεις προσφέροντες εις τους στρατιώτας εις ένδειξιν ευγνωμοσύνης γάλα εκ των αγελάδων των και αναψυκτικά ανακουφίζοντες ούτω τους ήρωες τραυματίας μας. Τους εκ Σιατίστης διωχθέντες υπό των Ιταλών κατοίκους προθύμως εδέχθησαν εις τας οικίας των χορηγούντες εις αυτούς κλινοσκεπάσματα και τροφάς. Ομοίως και εις τινας εκ Κοζάνης οικογενείας καταφυγόντες λόγω των υπό Γερμανικών αεροπλάνων βομβαρδισμών. Κατά τας στιγμάς της καταρρεύσεως του Ελληνικού μετώπου πάλιν οι μαθηταί περιστοίχισαν τους στρατιώτες μας και τους περιποιήθηκαν διότι ήξεραν ότι μέσα στις ψυχές τους φωλιάζει ο πόθος της επαναστάσεως της ελευθερίας. Η  εκπλήρωσις των ονείρων του ελληνισμού δεν ήργησεν. Το ελληνικόν έθνος απέδειξε και πάλιν ότι πάντοτε ευρίσκεται ηνωμένον προκειμένου ν’ αντιμετωπίση εξωτερικούς κινδύνους. Εις τας εκ Ποντινής ανταρτοπλήκτους οικογενείας προσέφεραν οι μαθητές τροφάς δι’ αυτούς και τα ζώα των και εφιλοξένησαν σχεδόν καθ’όλην την διάρκειαν του ανταρτοπολέμου. Και τώρα με την αποκατάστασιν της ησυχίας πάλιν τρέχουν στα άφθονα νερά να βοηθήσουν τους στρατιώτας εις το πλύσιμο των αυτοκινήτων.
         Πληθυσμός:1913=465. 1920=515. 1928=452. 1940=628. 1951=571. 1961=580.1971=479. 1981=506. 1991=741. 2001=626. 2011=830.

Κυριακή 21 Ιουνίου 2015

203. ΣΠΗΛΑΙΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ


22. ΣΠΗΛΑΙΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ



22. ΣΠΗΛΑΙΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, αντιπρόεδρος του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ” 


Η εκδήλωση: Στα πλαίσια των διήμερων εκδηλώσεων Σάββατο 20 και Κυριακή 21 Ιουνίου 2015 για τη μάχη του Σπηλαίου το 1854 και την επανάσταση στη Δυτική Μακεδονία υπό τον οπλαρχηγό Θεόδωρο Ζιάκα  με διοργανωτές το σύλλογο Σπηλαιωτών Θεσσαλονίκης με έτος ιδρύσεως 1979, τον τοπικό πολιτιστικό σύλλογο Σπηλαίου, την τοπική κοινότητα Σπηλαίου συμμετείχε κι ο σύλλογος Γρεβενιωτών Κοζάνης “ Ο Αιμιλιανός” με έτος ιδρύσεως το 1979 με το χορευτικό του τμήμα στις ενιαύσιες εκδηλώσεις εδώ και είκοσι χρόνια των διοργανωτών. Οι χορευτές του συλλόγου μας χόρεψαν το Σάββατο στις 10 η ώρα μ.μ με συνοδεία της παραδοσιακής γρεβενιώτικης ορχήστρα του Αλέξη Κασιάρα τοπικούς χορούς, τραγούδησαν τοπικά χορευτικά τραγούδια.
Ακολούθησε γλέντι στην πλατεία του χωριού με πάνδημη συμμετοχή των κατοίκων και όλων των παραβρεθέντων που από νωρίς είχαν κατακλύσει το ιστορικό και πολυτραγουδισμένο Σπήλαιο. Προσφέρθηκε το παραδοσιακό έδεσμα "σουγλιμάδα". Σουγλιμάδα είναι κομμάτια χοιρινού ή πρόβειου κρέατος τα οποία σουβλίζονται σε σιδερένιες βέργες και ψήνονται με περιστροφή στα κάρβουνα. Υποκοριστικό είναι το σουβλάκι. Δυστυχώς σήμερα το παραδοσιακό έδεσμα "σουγλιμάδα" όπως μας κληροδοτήθηκε από τους προγόνους μας επικράτησε να ονομάζεται με την ξενόφερτη λέξη "κεμπάπ".
Προηγουμένως περιηγηθήκαμε στα αξιοθέατα του χωριού, το γεφύρι του Γκατζογιάννη, τη γέφυρα της Πορτίτσας, την πανοραμική θέση “Κουτσουλάτα”, το Μοναστήρι του Σπηλαίου.

Σχετικό video: 203.ΣΠΗΛΑΙΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ- You Tube



Λίγα λόγια για την ιστορία του Σπηλαίου



Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 960 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς το Παρόρειο, Σταυρός, Ζάκας. Είναι ένα πανέμορφο χωριό που αποτελεί τουριστικό προορισμό. Διασχίζεται από τον ποταμό Βελονιά  ο οποίος καταλήγει στο Βενέτικο ποταμό. Οι βουνοκορφές του Σπήλαιου προσφέρουν μια ανεπανάληπτη θέα στις ομορφιές του τόπου μας. Είναι ένας τόπος απαράμιλλης ομορφιάς για τούτο σύμφωνα με το (ΦΕΚ 526Β΄/8-5-1973) η πολιτεία το χαρακτήρισε “ως τόπο ιστορικό και ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους”

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίστηκε ως έδρα της κοινότητος Σπηλαίου. Στις 4-12-1997 προσαρτάται στο Δήμο του Θεοδώρου Ζιάκα και στις 7-6-2010 στο Δήμο Γρεβενών. Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών ήταν εγγεγραμμένοι 222 εκλογείς. Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 153 εκλογείς. Ο πρόεδρος κοινότητας Χρ. Στυλιανός στις 4-3-33 με έγγραφο προς το Νομάρχη Κοζάνης ζητά κατά τη σύνταξη του νέου προϋπολογισμού του ταμείου οδοποιίας να αναγραφεί πίστωση 25.000 δραχμών δια την επισκευή και επιδιόρθωση των ετοιμόρροπων γεφυρών της κοινότητας. Αν δεν επισκευασθούν κατά το τρέχον έτος θα κατακρημνισθούν  η δε κοινότης λόγω του ότι κείται εντός των ποταμών Βενέτικου και παραποτάμων θα αναγκασθεί να αποκλειστεί τελείως μη δυνάμενοι οι κάτοικοι ούτε αυτούς τους αγρούς να καλλιεργήσουν, καθ’ ότι το πλείστον της καλλιεργησίμου γης ευρίσκεται πέραν των ποταμών οι οποίοι από το φθινόπωρο μέχρι το θέρος τυγχάνουν αδιάθετοι. Η κοινότης θέλει διαθέσει και προσωπική εργασία.

Ο Υπουργός των Εωτερικών Π. Ράλλης  στις 9-5-35 απορρίπτει την έφεση της κοινότητας Ζιάκα ως προς την έδρα του εκλογικού τμήματος Σπηλαίου στο οποίο υπήχθη η κοινότης Ζιάκα και ζητεί τη μεταφορά της έδρας αυτού εκ της κοινότητος Σπηλαίου στην κοινότητα Ζιάκα. Ο καθορισμός της κοινότητος Σπηλαίου ως έδρας του εκλογικού τμήματος εξυπηρετεί άπαντας τους εκλογείς των υπαχθέντων χωρίων, καθόσον κείται στο κέντρο ακριβώς αυτών.

Οι κάτοικοι των κοινοτήτων Μοναχητίου, Σπηλαίου, Μικρολίβαδου στις 4-3-36 με έγγραφο στον Έπαρχο  εκφράζουν  την απόλυτο ανάγκη κατασκευής γεφύρας επί του ποταμού «Βενέτικον» μεταξύ του Παρορίου-Σπηλαίου-Μοναχητίου. Ζητούν την εισαγωγή του αιτήματος στο συμβούλιο του Επαρχιακού Ταμείου δια τη λήψη σχετικής αποφάσεως και επιχορήγηση τουλάχιστον εκατόν χιλιάδων δραχμών δια την κατασκευήν της. Η εν λόγω κατασκευασθησομένη γέφυρα θέλει τους απαλλάξει από την απόκρημνο και μεμακρυσμένη διαδρομή, για να φτάσουν στο Μοναχήτι κινδυνεύοντες ανά πάσα στιγμή να κατρακυλίσουν στον ποταμό.



Ακριδοπληξία: Η τοπική επιτροπή καταπολεμήσεως ακρίδας στις 7/6/30 με έκθεσή της αναφέρει: Έχει παρουσιαστεί ακρίδα σε 74 θέσεις και έχει εξοντωθεί πλήρως με τέσσερις νέους ψεκαστήρες. Στην κοινότητα έχουν σταλεί 296 δοχεία νάφθας από τα οποία έχουν ξοδευτεί τα 200. Οι υπόχρεοι προς προσωπική εργασία ανέρχονται στους 165 και κανένας δεν έχει μηνυθεί για μη εκτέλεση καθηκόντων. Ο υπάλληλος της ακρίδας επισκεπτόταν την κοινότητα κατά διήμερο ή τριήμερο. Τονίζουν ότι ο αγώνας κατά της ακρίδας έληξε εκτός των νέων εκκολάψεων. Υπογράφεται η έκθεση από το Χρ. Στυλιανό και δύο υπογραφές είναι δυσανάγνωστες.



Αρχαιολογικά: Ονομαστή είναι η αρχαία ακρόπολη “Κάστρον” με τείχη ενός χιλιομέτρου, το οποίο χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο μνημείο. Στην περιοχή βρέθηκαν όπλα, σπαθιά της Μυκηναϊκής εποχής, αγγεία  της Αρχαϊκής, της Κλασικής της Ελληνιστικής, της Ρωμαϊκής εποχής αλλά και παλιότερα της νεολιθικής.



Αρχεία κοινότητας: Αναφορά Αντωνίου Ν. Κισκίρα υπαλλήλου Νομαρχίας Κοζάνης στις 27-9-54 προς το Νομάρχη Κοζάνης περί υποβολής πορίσματος διενεργηθείσης διοικητικής εξετάσεως  προς βεβαίωση της προϋπηρεσίας του Γραμματέως της κοινότητας Σπηλαίου Νικολάου Γ . Ράμμου. Από την παραπάνω αναφορά λαμβάνουμε τις παρακάτω πληροφορίες: Αρχείο της κοινότητας Σπηλαίου υφίσταται από το Μάιο του 1950. Το αρχείο της κοινότητας κατεστράφη επί γερμανικής κατοχής το Φεβρουάριο του 1943. Μερικά διασωθέντα έγγραφα εκάησαν κατά την πυρπόληση του χωρίου υπό των Γερμανών τον Ιούλιο του 1944, οπότε κατεστράφη και το σχολείο στο κτίριο του οποίου στεγαζόταν το κοινοτικό γραφείο. Διεσώθησαν 50 οικίες μόνο από τις 187. Διεσώθη μόνο ένα ληξιαρχικό βιβλίο. Από το Σεπτέμβριο του 1943 στην ορεινή περιοχή επικράτησαν οι Ελασίτες όπου και κατελύθη η νόμιμος κοινοτική διοίκηση. (60/675).



Γεφύρια: Γεφύρι Πορτίτσας (1743), μονότοξο γεφύρι του κλέφτη ή Λιάτιστας (1800), Κατσογιάννη (1800).



Δωρεές: Με δαπάνη του ομογενούς το 1959 Γεωργίου Βουλογιώργου κατασκευάσθηκε βιβλιοθήκη. Η δαπάνη ανήλθε στο ποσό των 20.000 δραχμών εκ των οποίων η συμμετοχή της κοινότητας ανήλθε στο ποσό των 5.000 δραχμών.

Εκπαίδευση: Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Οίκημα δημόσιον. Είναι διώροφον και ο μεν πρώτος όροφος αποτελείται από ένα δωμάτιον χρησιμεύοντος ως γραφείον του σχολείου και μίας πλατείας εισόδου, ο δε δεύτερος  από δύο αίθουσες 32 τετραγωνικών μέτρων και είναι αναγκασμένοι να μαθητεύουν ανά 75 μαθητές σε τοιούτο στενό χώρο. Δια την μελλοντική στέγαση του σχολείου το σήμερον κατεχόμενον οίκημα είναι εντελώς ακατάλληλο αφ’ ενός μεν λόγω ελλείψεως αρκετού χώρου αφ’ ετέρου δε εκρίθη και υπό της Μ.Υ.Κ επικινδύνως ετοιμόρροπον. Εις το χωρίο ευρίσκεται νέο κτίριο υπό κατασκευή. Μέχρι τούδε αποπερατώθη το εξωτερικόν τείχος μετά της στέγης και υπολείπονται τα εσωτερικά κουφώματα (ΓΑΚ Κοζάνης 60/619).

Ο οικονομικός Έφορος Γρεβενών στις 4-9-39 υποβάλλει στο Νομάρχη σχέδιο διακηρύξεως δια την ενοικίαση οικήματος, προκειμένου να στεγαστεί το δημ. σχ. Σπηλαίου. Αναφέρει ότι το οίκημα που στεγαζόταν το σχολείο κατέστη ακατάλληλο λόγω παλαιότητος και επικινδύνως ετοιμόρροπο.

Ιερά: Αγιος Αθανάσιος (1804) πολιούχος του χωριού. Αγία Παρασκευή. Άρχων Μιχαήλ. Αγία Αικατερίνη. Στον κώδικα αρ.201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας αναφέρεται ως Μοναστήριον Σπήλαιον χωρίον με 35 αφιερωτές της Α΄ Γραφής και τρεις της  Β΄ Γραφής.



Ιστορικά: Είναι η πατρίδα του Μακεδονομάχου Διαμάντη Κόκκινου ο οποίος έδρασε στην περιφέρεια Γρεβενών, Καστανοχωρίων αντιμετωπίζοντας Τούρκους, Βούλγαρους, ρουμανική προπαγάνδα.

 Εδώ ο Θεόδωρος Ζιάκας αντιμετώπισε το 1854  δώδεκα χιλιάδες (αρ.12.000) Τούρκους του Αβδή Πασά Ιωαννίνων. Με αφορμή το ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1853 που είχε ως αφορμή την αφαίρεση δικαιωμάτων των ορθοδόξων χριστιανών πάνω στα προσκυνήματα των Αγίων Τόπων και η παραχώρησή τους στους καθολικούς οι Μακεδόνες διψώντας για ελευθερία επαναστατούν. Ο Θεόδωρος Ζιάκας με υπαρχηγό τον Κοζανίτη Μάρκο Σιακαβάρα πρωτοστατούν. Αμέσως μετά τη μάχη στη Δημηνίτσα στο σημερινό Καρπερό Γρεβενών το Μάιο του 1854 όπου οι Τούρκοι προβαίνουν σε αντίποινα μετά την επανάσταση των Βλάχων  δίνει την τελευταία μάχη στο Σπήλαιο.

 Οχυρωμένος στους απόκρημνους βράχους αντιμετωπίζει με γενναιότητα, αποφασιστικότητα και επιτυχία τους Τούρκους. Όταν τα πολεμοφόδια τελείωσαν, έδωσε εντολή ν' αδειάσουν τα κρασοβάρελα, να τα γεμίσουν με πέτρες και να τ' αφήσουν από ψηλά να κατρακυλήσουν προς τη μεριά των εχθρών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν πολλοί απ' αυτούς.

 Αποχωρεί από το πεδίο της μάχης μετά από τη διαμεσολάβηση των προξένων Αγγλίας και Γαλλίας με το ένοπλο τμήμα του και τα γυναικόπαιδα του οικισμού στην ελεύθερη Ελλάδα στη Λαμία.

Κερασιά, κοινοτική έκταση: Οι κάτοικοι στις 18-1-39 αναφέρουν στο Νομάρχη ότι στην περιφέρεια Κερασιά της κοινότητας υπάρχει καλλιεργήσιμος κοινοτική έκταση 1000 στρεμμάτων ή οποία παραμένει χερσότοπος. Επειδή τυγχάνουν ακτήμονες μη δυνάμενοι να εξοικονομήσουν αυτόν τον επιούσιο άρτο και επειδή ο χερσότοπος ούτος παραμένει ακαλλιέργητος και οι ίδιοι πεινούν παρακαλούν τον κ. Νομάρχη να ενεργήσει  ότι δει και απαλλοτριωθεί η εν λόγω έκταση προκειμένου να την καλλιεργήσουν και  εξοικονομήσουν τον επιούσιον άρτο. Το τμήμα της «Κερασιάς» κατήχετο υπό ορισμένων κατοίκων του χωρίου Αβδέλλης από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Προ εξήκοντα ετών η κοινότης Σπηλαίου αγόρασε εκ του ανωτέρω τμήματος τα 2/3, το δε 1/3 κατέχουν οι αδελφούς Εξάρχου εξ Αβδέλλης (60/788).

           

Λεξικό Πατριάρχου Φωτίου: Γράφτηκε τον 9ο αιώνα από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φώτιο (858-867 και 877-886). Περιλαμβάνει αποσπάσματα από συγγράμματα αρχαίων ελλήνων συγγραφέων. Φυλασσόταν στη μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου το οποίο μεταφέρθηκε στη Μονή Αγίου Νικάνωρος  Ζάμπουρδας μετά τη διάλυση της Μονής. Ανακαλύφτηκε από τον καθηγητή τού πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Λίνου Πολίτη όταν το 1959 είχε πάει εκεί να καταγράψει τα φυλασσόμενα κειμήλια. Αντίγραφα τούτου διασώζονται άλλα δύο,  ένα στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Καίμπριτζ τής Αγγλίας και το  άλλο  στη βιβλιοθήκη τού Βερολίνου.

Μέγα Μοναστήρι του Σπηλαίου: Σταυροπηγιακό υπήγετο διοικητικώς στην άμεσο δικαιοδοσία του Πατριάρχη. Ιδρύθηκε το 1633, στις παρυφές του χωριού Σπήλαιον. Εορτάζει την 15ην Αυγούστου, κοιμήσεως της Θεοτόκου. Εσωτερικά καλύπτεται από πλήθος αγιογραφιών οι οποίες χρονολογούνται από το  1641 ως το 1658.  Ο Γρεβενών Αγαθάγγελος στις 22-8-1905  προς τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Κοζάνης και Σερβίων Κωνστάντιο: “ Σεβασμιότατε δια της παρούσης παρακαλώ να επιτρέψετε εις τον επιδότη αυτής αιδεσιμότατο παπα Αχιλλέα, εφημέριο της κωμοπόλεως Σπηλαίου να περιέλθει την υμετέρα επαρχία προς σύναξη της προαιρετικής συνδρομής των Χριστιανών υπέρ της παλαιφύτου ιεράς μονής της Παναγίας του Σπηλαίου όπως ετησίως και παρέσχετε την ποιμαντορική κανονική άδεια υπέρ της αναξιοπαθούσης ιεράς Μονής ( Φ.12 Δημοτική βιβλιοθήκη Κοζάνης)”

Οικονομία: Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία  και υλοτομία. Ο Διοικητής της υποδιοικήσεως Πολυνερίου αναφέρει στις 31-5-39 στο Νομάρχη ότι από 3 Ιουνίου 1938 διάστημα μέχρι σήμερον, ιδρύθηκε   στο χωριό Ζιάκα εις υδρόμυλος του Νικολάου Φείδα (60/1621).   Ο Διοικητής της υποδιοικήσεως Πολυνερίου αναφέρει στις 31-5-39 στο Νομάρχη ότι από 3 Ιουνίου 1938 διάστημα μέχρι σήμερον, ιδρύθηκε στο Σπήλαιο εν σιδηρουργείο του Δημητρίου Αθαν. Σούλα (60/1621).  

Αίτησις προέδρων κοινοτήτων  στις 14-2-53 Σπηλαίου, Ζιάκα, Λάβδας, Μοναχητίου προς τη Διοίκηση Βορείου Ελλάδος Θεσσαλονίκη. Αναφέρουν ότι με απόφαση του υπουργείου Γεωργίας απαγορεύθηκε  η βοσκή των αιγών στις δασικές εκτάσεις των κοινοτήτων και με ετέρα απόφαση χορηγήθηκε αναστολή μέχρι την 23η Απριλίου 1953. Με απόφαση του Δασαρχείου Γρεβενών  απαγορεύεται πάσα βοσκή και αναστολή αυτών. Στον υπουργό τονίζουν ότι τυγχάνουν άπασες οι κοινότητες 85% πυροπαθείς. Άπαντες επαναπατρίσθηκαν το Μάιο του 1950 και με πάση θυσία αφοσιώθηκαν  άπαντες στη συντήρηση των οικογενειών, διατηρήσαντες αμέσως ανάμικτο κτηνοτροφία είκοσι και τριάκοντα αιγών ομοίως και προβάτων.

Ζητούν να τους χορηγηθεί αναστολή των βοσκών των αιγών επί εν έτος τονίζοντας «εισέτι προσπαθούντες και ημείς ολίγον κατ’ ολίγον την αποκατάσταση τούτων δια προβάτων άλλως είμαστε καταδικασμένοι τον εξ ασιτίας θάνατον».

Πληθυσμός: 1913=717.1920=637. 1928=805. 1940=837. 1951=561. 1961=562. 1971=454. 1981=531. 1991=422. 2001=447. 2011=187

Πανίδα: Αρκούδες, αγριόχοιροι διαβιούν στα δάση του Όρλιακα.

Σύλλογοι: Σύνδεσμος παλαιών πολεμιστών Σπηλαίου. Σκοπός αλληλοβοηθητικός (8-5-24).

Χλωρίδα: Η περιοχή καλύπτεται από μαύρη πεύκη, έλατα, βελανιδιές και πολλά καρυόδεντρα.



Ο οικισμός το 1922 σύμφωνα με έκθεση του Υποδιοικητή Γρεβενών που στάλθηκε στη Γενική Διοίκηση Κοζάνης –Φλωρίνης στις 5-7-22.

«Η κοινότης αύτη αποτελείται από το χωρίον Σπήλαιον εις το οποίον κατοικούσι 700 περίπου κάτοικοι ασχολούμενοι εις την γεωργία και κτηνοτροφία. Η οικονομική δύναμις της Κοινότητος είναι μικρά. Προς την τοιαύτην δε οικονομικήν καχεξίαν προστίθεται και η μεταξύ των μελών της κοινότητος έρις ένεκεν της οποίας ουδέν το καλόν γίνεται αλλά μόνον καθ’ εκάστην αλληλοκαταγγελίαι δημιουργούνται.

Προ ενός έτους το κοινοτικό Συμβούλιο καθώρισεν ως κοινοτικό κτήμα ένα μύλον. Μέλη τινά της Κοινότητος εκ πνεύματος αποκλειστικώς και μόνον αντιπολιτεύσεως δι’ επανειλημμένων αναφορών  των και άλλων ενεργειών ηθέλησαν να παραστήσωσι τον ειρημένον μύλον εκκλησιαστικόν και κατά την εν Σπηλαίω διαμονήν μου πάλιν οι αντιδράσεις προς το κοινοτικόν Συμβούλιον  μοι παρέστησαν ότι ανάγκη ίνα ο μύλος γίνη εκκλησιαστικός. Εις παρατήρησίν μου δε ότι σκοπιμότερον και ωφελιμέτερον θέλει είναι εάν ο μύλος μείνη κοινοτικός και όχι εκκλησιαστικός μοι προέβαλον από πνεύμα αντιπολιτεύσεως και ουχί αγνοίας διότι εν τω μεταξύ εδίδαξα και αυτούς τον κοινοτικό θεσμό, ότι αν γίνη κοινοτικός ο μύλος το εξ αυτού έσοδον θα το πάρη ο ταμίας ενώ αν γίνη εκκλησιαστικός θα το διαχειρίζονται αυτοί άνευ διατυπώσεων.

Το Σπήλαιον κείται ακριβώς εις το κέντρον της περιφερείας του ειρηνοδικείου Κρανιάς και είναι το ενδεικνυόμενο χωρίον εις ο δέον να μετατεθή η έδρα του ειρηνοδικείου Κρανιάς».





Δευτέρα 18 Μαΐου 2015

21. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΒΑΡΗΣ-ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ



21. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΒΑΡΗΣ-ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ



Γράφει ο Βασίλειος Αποστόλου, αντιπρόεδρος του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός”



          Η εκδήλωση: Πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 12 Μαΐου 2015, στις 6 η ώρα μ.μ,  Πανηγυρικός Αρχιερατικός Εσπερινός χοροσταντούντος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτου Γρεβενών κ.κ. Δαβίδ στον ιερό ναό της Αγίας Γλυκερίας του οικισμού Βάρης με πάνδημη συμμετοχή των κατοίκων και πιστών των πλησιόχωρων οικισμών.

Ο νεόδμητος ιερός ναός με πρόταση του Μητροπολίτη κι αποδοχή των κατοίκων αφιερώνεται στην Αγία Γλυκερία, καθ’ ότι ο μαρτυρικός της   θάνατος συμπίπτει με την  ημέρα του καταστροφικού σεισμού 6,6 R που έπληξε την περιοχή των Γρεβενών, Κοζάνης  προ εικοσαετίας στις 13 Μαΐου 1995 καθ’ ότι το επίκεντρο του σεισμού απείχε από τον οικισμό Βάρης 3,5 χιλιόμετρα  κι από τον οικισμό Έξαρχο  5 χιλιόμετρα. Όπως τόνισε ο Σεβασμιότατος ο ισχυρός σεισμός έγινε τέτοια μέρα και τέτοια ώρα (Σάββατο στις 12 η ώρα το μεσημέρι) που προφύλαξε τους ανθρώπους μιας και τα σχολεία δε λειτουργούσαν κι οι κάτοικοι ήταν εκτός οικιών.

             Κατά τη διάρκεια του πανηγυρικού εσπερινού καθαγιάστηκε η εικόνα της Αγίας Γλυκερίας, ακολούθησε αρτοκλασία, λιτανεία της εικόνας γύρω από την εκκλησία, στη συνέχεια τοποθετήθηκε στο τέμπλο όπου οι πιστοί την ασπάσθηκαν και πήραν αντίδωρο από το Μητροπολίτη. Με την έξοδο από την εκκλησία προσφέρθηκαν γλυκά, προσφορά των κατοίκων του χωριού. Ακολούθησε συνεστίαση στο καφενείο του χωριού με παραδοσιακά εδέσματα προσφορά των γυναικών του χωριού.

             Κατ’ έτος η εκκλησία θα πανηγυρίζει σύμφωνα με πρόταση του Μητροπολίτη μιας κι ο ισχυρός σεισμός  του 1995 έγινε ανήμερα του εορτασμού της Αγίας Γλυκερίας χωρίς να θρηνήσουμε ανθρώπινα θύματα.

             Αξίζουν συγχαρητήρια στο Μητροπολίτη μας για την πρωτοβουλία της σύνδεσης της ονομασίας του ναού με ένα ιστορικό γεγονός που συνέβη στον τόπο μας. Αλήθεια ποιος γνώριζε ότι την 13η Μαΐου την ημέρα του σεισμού ήταν ημέρα που μαρτύρησε η Αγία Γλυκερία! Θερμά συγχαρητήρια στην εκκλησιαστική επιτροπή για τη διοργάνωση, στις γυναίκες του χωριού που με περισσή αγάπη ετοίμασαν τα φαγητά, στο καφενείο που αγκάλιασε την εκδήλωση, στους πιστούς που παραβρέθηκαν, στην παρουσία του δημάρχου του διευρυμένου δήμου Γρεβενών κ. Γιώργου Δασταμάνη, του αντιδημάρχου κ. Γρηγόρη Φαρμάκη.

             Ανήμερα της εορτής της Αγίας Γλυκερίας, 13 Μαΐου, πραγματοποιήθηκε ιερατικό συλλείτουργο προεξάρχοντος του πρωτοσύγκελου της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών πανοσιολογιοτάτου Αρχιμανδρίτου κ. Σεραφείμ και των ιερέων Βάρης κ. Βασίλειου Ρίβα, Χρωμίου Παρασκευά Τσενικλίδη

Σχετικό video στο youtube:202. ΒΑΡΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ

Η Αγία Γλυκερία: Η Αγία Γλυκερία γεννήθηκε στην Τραϊανούπολη της Ροδόπης το 2ον μ.Χ. αι., όταν αυτοκράτορας ήταν ο Αντωνίνος ο Ευσεβής (138 - 161 μ.Χ.). Σε νεαρή ηλικία, ασπάσθηκε το Χριστιανισμό και ανέπτυξε έντονη χριστιανική και κατηχητική δράση. Ο τοπικός ηγεμόνας Σαββίνος προσπάθησε με μια σειρά βασανιστηρίων, φυλακίσεις να την μεταπείσει. Η άρνηση της Γλυκερίας είχε ως αποτέλεσμα να την ρίξει στα άγρια θηρία, ένα εξ αυτών τη δάγκωσε με αποτέλεσμα να παραδώσει το πνεύμα της στο Θεό  στις 13 Μαΐου το 161 μ.Χ


Λίγα λόγια για τον οικισμό Βάρης

Γενικά: Ο Βάρης χτισμένος σε υψόμετρο 740  μέτρων, μαζί με τον οικισμό Έξαρχος αποτελούν ενιαίο γεωγραφικό διαμέρισμα του διευρυμένου Δήμου Γρεβενών.

Εκπαίδευση: Σύμφωνα με αναφορά του Φιλεκπαιδευτικού συλλόγου Κωνσταντινούπολης  το έτος 1874 ο οικισμός είχε 90 άρρενες κατοίκους, υπήρχε δάσκαλος με μισθό 300 γροσίων αμειβόμενος από την εκκλησία με μαθητές γύρω στους 20. Σύμφωνα με έκθεση του προξενείου Ελασσώνος  του έτους 1901-1902  στο σχολείο φοιτούσαν 20 μαθητές. Σε εκκλησιαστικό βιβλίο της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πυλωρών αναφέρεται ως δάσκαλος Πυλωρών ο Αθανάσιος Νικόλαος Πατσίκας από τη Βάρεσια χωρίς να αναφέρεται η ημερομηνία. Επίσης ο Λάμπρος Δημητρίου Θύμιου υπηρετούσε στο “Πυλωρί” το 1890 από Βάρεσια.

Ιερά: Ιερός ναός Αγίου Νικολάου, πολιούχος του χωριού με χρονολογία ανεγέρσεως 1875 Μαρτίου 16. Σήμερα στη θέση του ανεγέρθη νέος. Ο ενοριακός ναός του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στην πλατεία του χωριού. Δίπλα ακριβώς με τη συνδρομή πολιτείας και πιστών ανεγέρθη παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου του οποίου ο αγιασμός πραγματοποιήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2010, το οποίο σήμερα 12 Μαΐου 2015, μετά από τελετή μετονομάσθηκε σε ιερός ναός Αγίας Γλυκερίας. Ο ναός του Αγίου Αθανασίου κατεστράφη ολοσχερώς από το σεισμό του 1995. Στη θέση του τοποθετήθηκε εκκλησάκι με αξιοποίηση του περιβάλλοντος χώρου.

Κατοχή: Επιδρομή Γερμανών στις 7 Ιουνίου 1944 πυρπόλησαν το σχολείο και σχεδόν όλες τις οικίες του χωριού.

Καφενείο: Λειτουργεί καφενείο-ψησταριά στην πλατεία του χωριού με αγνάντεμα τον Κίσσαβο.

Μονή Ζάβορδας: Σύμφωνα με υπόμνημα του Μητροπολίτη Κοζάνης Κωνστάντιο του 1901 για την περιουσία της μονής Ζάβορδας είχε στην κατοχή τους στο Βάρη ένα μαϊντάνι και δύο ζευγάρια. Αφιερωτές  στην Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος για την ψυχική τους σωτηρία Α΄ Γραφής από το 1534 ως το 1692 έχουμε  50 και Β΄ Γραφής από το 1692 και μετά 180.

Οικονομία: Από το 1935 ως το 1980  ο τόπος στηρίχθηκε στην εκμετάλλευση του χρωμίτη. Σημαντικά κοιτάσματα υπάρχουν στις περιοχές Ριζό, Κουρσούμια, Βοϊδόλακκος, Κερασίτσα, Αγά Κουρή, Πεύκα και Κίσσαβο. Σήμερα καλλιεργούνται μεγάλες εκτάσεις με σιτηρά. Πολλοί επέλεξαν την ενασχόλησή τους ως εργάτες στη βιομηχανικά αναπτυσσόμενη Κοζάνη τη δεκαετία του 70 ή μετανάστευσαν στις χώρες της Δ. Ευρώπης.

Πανηγύρι: Πανηγυρίζει στις 20 Μαΐου στην ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου Νικολάου (Άγιος Νικόλαος ο καλοκαιρινός) και στις 13 Μαΐου της Αγίας Γλυκερίας (προστάτιδα της περιοχής από το σεισμό).

Σεισμός: Αισθητός σεισμός 5,4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ συγκλόνισε τον τόπο στις 17 Ιουλίου 2007. Από τον ίδιο εστιακό χώρο, περιοχή Βοϊδόλακκος του Μπούρινου, προκλήθηκε ο καταστρεπτικός σεισμός της 13ης Μαΐου 1995 που κατέστρεψε ολοσχερώς τις οικίες.

Πληθυσμός: 1904=100. 1913=100. 1928=74.1920=64. 1928=87. 1940=113. 1951=94, 1961=155, 1971=121, 1981=68, 1991=101, 2001=76. 2011=48.


202.ΒΑΡΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ