Μαυραναίοι Γρεβενών

64. Μαυραναίοι, οι

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386 Κοζάνη 2018

Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 770 μέτρων. Βρίσκεται επί του οδικού άξονα που οδηγεί στο χιονοδρομικό κέντρο Βασιλίτσας πρώτο στη σειρά 10 χιλ. από τα Γρεβενά και 35 από το χιονοδρομικό. Η περιοχή καλύπτεται από δρυόδεντρα και μαύρη πεύκη.

“Έχει 60 οικίες καλές, σταύλους, 2 εκκλησίες, 15 χάνια, δύναται να χωρέσουν 300 ζώα, αφθονεί χόρτο, κριθή, άχυρο” (Σχινάς 1866).

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίζεται έδρα κοινότητας. Στις 4-12-1997 προσαρτάται στο Δήμο Θεοδώρου  Ζιάκα και στις 7-6-2010 στο Δήμο Γρεβενών. Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 61 χριστιανοί.

Ζητήθηκε στις 29-11-1925 από το Νομάρχη Κοζάνης η έκπτωσις του αξιώματος του ανακηρυχθέντος κοινοτικού συμβούλου Αλεξάνδρου Γ. Βασιλόπουλου λόγω ασυμβιβάστου ως προς την ιδιότητα ανθυπιάτρου την οποία απέκτησε λόγω επιστρατεύσεως. Στις κοινοτικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 1925 ψήφισαν 39 εκλογείς. Εκλέχτηκαν: Λαμπρόπουλος Δημ. 39, Βασιλόπουλος Ιωά. 39, Τασιανόπουλος Χρι. 35, Τζιάτζιος Αθαν. 30, Κούσκουρας Νικόλ. 29, Κατσάλης Χρ. 12, Ευαγγελόπουλος Θεόδωρος 7, Δημήτριος Παλάντζας 5. Πρόεδρος Εφορευτικής  επιτροπής ο Βασίλειος Σαΐτης.

Γενομένων αρχαιρεσιών προς ανάδειξη προέδρου εξελέγη ο Ι.Βασιλόπουλος (Μ.Β 3-9-31),

Ο Σταθμός Χωροφυλακής στεγαζόταν το 1937 σε οίκημα δημόσιο αποτελούμενο από 7 δωμάτια. (60/619).

Ο πρόεδρος της κοινότητας Ευθ. Βασιλόπουλος αναφέρει στις 2-5-38 στο Νομάρχη ότι δεν ηδυνήθη να ανοιχθούν οι λάκκοι δια της προσωπικής εργασίας λόγω της μεγάλης κακοκαιρίας, προκειμένου να φυτευτούν κυπάρισσοι και καναδικές λεύκες. Παρακαλεί όπως παραμείνει η ανώρυξις δια το φθινόπωρον ή Οκτώβριον (60/1278).

Ο πρόεδρος της κοινότητας Μαυραναίων στις 8-7-38 ζητά από τον Υπουργό Γενικό Διοικητή Μακεδονίας να επανέλθει η εβδομαδιαία λαϊκή αγορά καθ’ εκάστη  Δευτέρα αντί του Σαββάτου που αποφάσισε η κοινότης Γρεβενών μετά από πρόταση των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του εμπορικού συλλόγου (60/670).

Ο πρόεδρος της κοινότητας Μαυραναίων  στις 4-2-59 υποβάλει στο Νομάρχη υπόμνημα των κατοίκων, παραπονούμενων δια την μη αγροτική των αποκατάσταση εις την απαλλοτριωθείσα έκταση «Πουλτσάρ» με την παράκληση την ικανοποίηση του αιτήματος των παραπονούμενων. Στο υπόμνημα προς τον υπουργό Γεωργίας μεταξύ άλλων αναφέρουν “ότι το χωριό ελεηλατήθη υπό των Γερμανών, επυρπολήθη, απηρφανώθη υπό των Γερμανών οίτινες αφού συνέλαβαν περί τους τριάκοντα νέους άνδρας τους απέστειλαν εις Στρατόπεδα συγκεντρώσεως ως ομήρους και ως εκ τούτου κατέστη ανέφικτος η καλλιέργεια των αγρών όχι μόνον εις την περιοχή Πολτάρι αλλά και εις άλλες εκτάσεις. Η έκταση ταύτη σκοπίμως δεν καλλιεργήθηκε καθότι αποτελεί και απετέλει το μοναδικό και βοσκήσιμο χώρο και πλέον τούτου είναι η μοναδική ζώνη από την οποία είναι δυνατό να οδηγούνται τα ποίμνια προς το μοναδικό ρέον ύδωρ του ποταμού Βενέτικου προς ποτισμό. Αυτοί είναι οι σπουδαίοι λόγοι δια τους οποίους η έκταση παρέμεινε ακαλλιέργητος προ του πολέμου και μετά τον πόλεμο”.

Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 26-6-60 ζητά από τον πρόεδρο της σχολικής εφορείας την παραχώρηση ενός στρέμματος εκ του παραχωρηθέντος κτήματος προ πενταετίας εκ μέρους της κοινότητος στο δημοτικό σχολείο, προκειμένου να ανεγερθεί εκ θεμελίων «Σπίτι Παιδιού». Επειδή έχει χορηγηθεί πίστωση για την ανέγερση το ποσό των 165.000 δραχμών και αν δε βρεθεί οικόπεδο εντός 15 ημερών, η πίστωση χάνεται δια τούτο ζητά η όποια απόφαση για πώληση του ενός στρέμματος να εκδοθεί εντός δύο ημερών.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα Καποδίστριας στην Π.Ε Γρεβενών  την περίοδο 1998-2009 λειτούργησε ως έδρα δήμου   με την επωνυμία  Δήμος Θεοδώρου Ζιάκα με οικισμούς  Μαυραναίοι οι, Μαυρονόρος το, Σταυρός ο, Αλατόπετρα η, Αναβρυτά τα, Ζάκας ο, Κρύα Βρύση η, Περιβολάκι το, Λάβδας ο, Μοναχίτι το, Πανόραμα το, Πολυνέρι το, Πρόσβορρο το, Σπήλαιο το, Τρίκωμο το, Παρόρειο το.

Δήμαρχοι διετέλεσαν οι:α)Σωκράτης Στάμος από Μαυραναίοι (1998-2001) β)Χρήστος Πέτρου από Σπήλαιο (2002-2005) γ) Χρήστος Πέτρου από Σπήλαιο (2006-2009).

Κατοχή: 1941-1944. Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής 1944. Οικίες 180. Πληθυσμός 850. Καταστραφείσες οικίες 170  δια πυρκαγιάς δύο φορές 8-9-43 και 15-7-44 παρά των κατακτητών Γερμανών. Νόσος ελονοσία. Θύματα 30.

Οι επανελθόντες εξ ομηρίας κάτοικοι Μαυραναίων με έγγραφο στο Διοικητή Μακεδονίας στις 27-8-45 αναφέρουν ότι δεν έλαβαν ιματισμόν και ζητούν να διατάξει την επιτροπή διανομής να τους χορηγήσουν ενδυμασία για τους ίδιους και τα μέλη της οικογενείας των. Οι αιτούντες ήταν: Μπέλλος Βασίλειος, Τέγος Γεώργιος, Μπαρτσόγιας Δημήτριος, Ζιώγος Γεώργιος, Ζιώγος Δημήτριος, Μπαλοδήμος Νικόλαος, Νάκας Γεώργιος, Δήμου Ανδρέας, Λάμπρος Χρίστος (60/2018).  

Αρχαιότητες: Αρχαίος οικισμός στη θέση “Παναγία” βρέθηκαν πέτρινα θεμέλια, τεμάχια από μάρμαρα, κίονες, νομίσματα (Σαμσάρης).

Εκπαίδευση: Σχολείο λειτούργησε το 1820 στο οποίο δίδασκε ο Παπαγιάννης Λαμπρόπουλος (Έκθεση Σακελλάρη).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Οίκημα δημόσιο, μονώροφο με υπόγειο. Τα μαθήματα γίνονται σε μία αίθουσα 35 τ.μ με αριθμό μαθητών 60 λόγω του ότι η άλλη αίθουσα είναι ακατάλληλος. Το σημερινόν οίκημα είναι κατάλληλο και δια μελλοντική χρήση (60/619).

Ο επιθεωρητής καταθέτει αίτηση στο Ε.Σ.Σ.Ε του δημοδιδασκάλου Χρήστου Τόλη εκ Πριονίων Γρεβενών, ετών 24, πτυχιούχου πολυταξίου διδασκαλείου με την οποία ζητά μετάθεση για Αθήνα, Θεσσαλονίκη ή Πειραιά για  λόγους υγείας. Η αίτηση απορρίφθηκε (31-5-1938 ΑΒΕ70 ΣΑΕ 49).

Χρήστος Τόλης του μονοταξίου δημοτικού σχολείου Μαυραναίων με υπηρεσία 6 ετών πτυχιούχος διδασκαλείου, ενθουσιώδης, με αρκετές γνώσεις, με κοινωνική εμφάνιση. Εισήγηση για την απονομή επιδόματος εκ δραχμών 160 μηνιαίως (31-12-1940 ΑΒΕ 70. ΣΑΕ 52).

Ιερά: Άγιος Δημήτριος 1817, ενοριακός ναός, με το ΦΕΚ με ημερομηνία 5-2-1969 κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Άγιος Αθανάσιος.  Άγιος Χριστόφορος, Παναγία, Αγία Τριάς. Στην περιοχή Παλιομανάστηρο βρέθηκαν κίονες, ψηφιδωτά και θραύσματα πήλινων αγγείων. Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 39 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 2 (από το 1692 και μετά). Ο Έπαρχος Ανδρ. Νέγρης  στις 30-5-60 εγκρίνει την εισφορά 2000 δραχμών της κοινότητος Μαυραναίων υπέρ της Εκκλησιαστικής Επιτροπής Μαυραναίων για την επισκευή της εκκλησίας του Αγίου Χριστοφόρου. 

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής 1944. Οικίες 180. Πληθυσμός 850. Καταστραφείσες οικίες 170  δια πυρκαγιάς δύο φορές 8-9-43 και 15-7-44 παρά των κατακτητών Γερμανών. Νόσος ελονοσία. Θύματα 30. Οι επανελθόντες εξ ομηρίας κάτοικοι Μαυραναίων με έγγραφο στο Διοικητή Μακεδονίας στις 27-8-45 αναφέρουν ότι δεν έλαβαν ιματισμόν και ζητούν να διατάξει την επιτροπή διανομής να τους χορηγήσουν ενδυμασία για τους ίδιους και τα μέλη της οικογενείας των. Οι αιτούντες ήταν: Μπέλλος Βασίλειος, Τέγος Γεώργιος, Μπαρτσόγιας Δημήτριος, Ζιώγος Γεώργιος, Ζιώγος Δημήτριος, Μπαλοδήμος Νικόλαος, Νάκας Γεώργιος, Δήμου Ανδρέας, Λάμπρος Χρίστος (60/2018).  

Οικονομία: Ιδρυτικά μέλη του Πανεπαρχιακού Αμπελουργικού Συλλόγου Γρεβενών με ημερομηνία ιδρύσεως 12 Σεπτεμβρίου 1926 ήταν ο Βασιλόπουλος Β. Ευθύμιος.

Ο Νομάρχης στις 11-8-39 ζητά από το Υπουργείο Οικονομικών πίστωση 17000 δραχμών για κατασκευή υδαταποθήκης στο σταθμό Χωροφυλακής Μαυραναίων (69/ 1893).

Υπόμνημα κοινότητος στις 16-1-46 προς την Γενικήν Διοίκησιν Μακεδονίας

«Εξοχότατε κύριε υπουργέ

Λαμβάνομε την τιμή να αναφέρουμε ότι η κοινότης Μαυραναίων, έπαθε τη μεγαλυτέρα καταστροφή από ολόκληρο την επαρχία Γρεβενών, διότι ευρίσκεται πλησίον των Γρεβενών και έχει δημόσιον δρόμο και ο κατακτητής Γερμανός δύο φορές μας έκαψαν, μας λεηλάτησαν και μας κατέστρεψαν  κυριολεκτικώς, 63 όμηροι οι οποίοι εισήχθησαν εις Γερμανία από τον Ιούλιο του 1944 και επανήλθαν τον Σεπτέμβριο μήνα του 1945,  θύματα πολέμου 30. Ζώα μικρά είχε προπολεμικώς το χωριό Μαυραναίοι 4200, φορτηγά 120, αροτριώντα 130, αγελάδες και ταύρο 70. Όλα αυτά τα άρπαξαν οι κατακτητές και δεν έμειναν παρά μόνον 200 μικρά ζώα και 8 ημίονοι τους οποίους μας έδωσε η Αγροτράπεζα Γρεβενών. Τα λοιπά ζώα όλα μας λείπουν εκ του χωρίου μας και οι κάτοικοι ευρίσκονται εν απογνώσει γυρίζοντες στους δρόμους φορτωμένοι γυμνοί ανυπόδητοι και νηστικοί διότι ελλείψεως τροφίμων και λόγω των μεγάλων αναγκών που έχουν οι κάτοικοι να μεταφέρουν τα τρόφιμα εις τους ώμους των από Γρεβενά και τώρα όπου μας ήλθε ο βαρύς χειμώνας και οι κάτοικοι στερούνται τα τρόφιμα από του μηνός Νοεμβρίου 1945 μέχρι 31 Μαρτίου 1946 όπου πήρανε τα περισσότερα χωριά και η κοινότης μας όπου έπαθε τις μεγαλύτερες καταστροφές να μην τύχει του ευεργετήματος να πάρει τρόφιμα για 5 μήνες ήτοι από 1^ης Νοεμβρίου 1945 μέχρι τέλους Μαρτίου 1946  για να μην ταλαιπωρούνται και βρίσκονται καθημερινώς στους δρόμους στα χιόνια και στις λάσπες.

Δια ταύτα

Παρακαλούμε υμάς θερμώς ενεργήσετε δεόντως και διατάξετε τον κ. Έπαρχο Γρεβενών ως πρόεδρο της επιτροπής διανομών τροφίμων, μας δοθώσι τα εν λόγω τρόφιμα από το Νοέμβριο 1945 μέχρι 31 Μαρτίου 1946 δια ολόκληρο την κοινότητα Μαυραναίων, διότι είναι γνωστόν δια την κοινότητά μας που βρίσκεται χωρίς ζώα, η μεταφορά γίνεται στους ώμους εκ μέρους των κατοίκων ως και τη διανομή ιματισμού, αρβυλών και υφασμάτων» (60/Ι786).

Πεσόντες Ε.Ι.Π: α)Σκλήφας Ευάγγελος του Χρήστου, 1918, 27ΣΠ, Υψ.1866 Κάμια  β)Τζούγκρας Χρήστος του Σπύρου, γεννηθείς το 1907, 27 ΣΠ, Υψ.1548 Μόροβα στις 16-11-40 (ΔΙΣ).

Πληθυσμός:1859=24 στεφάνια. 1913=330.1920=239. 1928=292. 1940=371. 1951=282. 1961=300. 1971=216. 1981=265. 1991=213. 2001=442. 2011=159. (37^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011).

Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 58 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 7.800 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 36 κατοικίες και ο φόρος ήταν 7.300 άσπρα.

 "Ντελή-παπάς"κλεφταρματωλός[1] «Γεννήθηκε στο χωριό Μαυραναίοι Γρεβενών και ήταν συγγενής των Ζιακαίων, έδρασε γύρω στα 1834 - 1854. Ξεχώρισε για τις διοικητικές του ικανότητες, την πολεμική του πονηριά, το παράτολμο θάρρος του, αλλά και τη σωματική ρώμη. Τακτικές μάχες με τον Τουρκικό στρατό έδωσε στο Μέτσοβο και το Κουτσελιό. 'Ήταν άριστος γνώστης όλων των περασμάτων του Σμόλικα και διακρίθηκε για την εξυπνάδα που διέθετε, ώστε να κρατά υπό έλεγχο όλες αυτές τις διαβάσεις της Βόρειας Πίνδου, οπότε αποτελούσε το συνεχές εμπόδιο σ’ όλα τα περάσματα των Τουρκαλβανών. Γι’ αυτές ακριβώς τις ιδιότητες οι Τούρκοι τον ονόμασαν Ντελή-Παπά (τρελλοπαπά). Το 1854 με τους δικούς του άνδρες, ενώθηκε με τις δυνάμεις του Θ. Ζιάκα που μπήκαν στη Δυτ. Μακεδονία και πήρε μέρος στη μάχη του Μέγα Σπήλιου Γρεβενών. Οι δραστηριότητές του ήταν και η αιτία που η «λαϊκή μούσα» τον έκανε τραγούδι, το οποίο ακούγεται και στις μέρες μας».

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Μαυραναίων. Διοργανώνει το πανηγύρι του δεκαπενταύγουστου. Άλλες εκδηλώσεις φανός, ρουγκατσάρια τις Αποκριές, πασχαλινά τραγούδια, έθιμο των φώτων, γιορτή τσιγαρίδας τα Χριστούγεννα. 

            Συνεταιρισμός: Στις 14 Δεκεμβρίου 1930 ιδρύθηκε γεωργικός συνεταιρισμός με πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου τον Ιωάννη Βασιλόπουλο, το Δ. Λαμπρόπουλο ταμία, το Ζ. Παπαευθυμίου Γραμματέα και συμβούλους τον Ευθύμιο Βασιλόπουλο και Β. Τασιούλα[2].

---

[1] Βασίλης Βασιλόπουλος mauranaioi.blogspot.com

[2] Μ.Β 1-1-1931.

Πρόσθετα

Κούγω τον άνεμο κι αχάει,
μωρέ παπά αχ Ντελή παπά.
Τον κούγω και μαλώνει,
Ντελή παπά λεβέντη.

Με τα βουνά εμάλωνε,
μωρέ παπά αχ Ντελή παπά.
Και με τα δέντρα αχούσε,
Ντελή παπά λεβέντη.

Εσείς βουνά των Γρεβενών,
μωρέ παπά αχ Ντελή παπά.
Και πεύκα του Μετσόβου,
Ντελή παπά λεβέντη.

Εσείς καλά αχ τον ξέρετε,
μωρέ παπά αχ Ντελή παπά.
Αυτόν τον παπά Γιώργη,
Ντελή παπά λεβέντη.

Που ήταν μικρός στα γράμματα,
μωρέ παπά αχ Ντελή παπά.
Μικρός στα πινακίδια,
Ντελή παπά λεβέντη.

Και τώρα στα γεράματα,
μωρέ παπά αχ Ντελή παπά.
Αρματολός και κλεφτής
Ντελή παπά λεβέντη.

Πηγές: (Βασίλης Βασιλόπουλος mauranaioi.blogspot.com)

38. ΕΤΗΣΙΟΣ ΧΟΡΟΣ 2014. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΡΕΒΕΝΙΩΤΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ

Λόχμη Γρεβενών

63. Λόχμη, η (Βίτσι)

 Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386 Κοζάνη 2018 

Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 745 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς τις Αμυγδαλιές, τον Άγιο Γεώργιο. Επί Τουρκοκρατίας υπήρξε τσιφλίκι Μπέηδων. Σώζεται μέχρι σήμερα ένα τριώροφο κτήριο, η “Κούλια” το διοικητικό κέντρο του Μπέη. Χτίστηκε το 1848. Έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο μνημείο από την Αρχαιολογική υπηρεσία.

Κοινοτικά: Το 1918   προσαρτάται στην κοινότητα Πικρεβενίτσης. Την 1^η Φεβρουαρίου 1927 ο οικισμός Βίτσι μετονομάζεται σε Λόχμη. Το 1997 εντάσσεται στο Δήμο Γρεβενών.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 19 χριστιανοί.

Εκπαίδευση: Έχει 57 κατοίκους, υπάρχει το  χειμώνα κοινός δάσκαλος αμειβόμενος  με μισθό 200 γρόσια από την  εκκλησία, μαθητές 10 (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Κτίριον δημόσιον. Μαθητές 20-25 (60/619). Το δημοτικό σχολείο λειτούργησε ως το 1969 (Βικιπαίδεια).

Ιερά: Άγιος Νικόλαος (1742) ναός με παλιές  αγιογραφίες. Παμμεγίστων Ταξιαρχών, (1818)  με πλήθος τοιχογραφιών, ενοριακός ναός. Στον κώδικα της Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Αγίου Νικάνορος) αναφέρεται ως Βήτζη χορίον με ένδεκα αφιερωτές της  Β΄ Γραφής (1534-1692).

Πληθυσμός: 1854=19. 1913=62. 1920=68. 1928=84. 1940=112. 1951=102. 1961=94. 1971=59. 1981=59. 1991=74. 2001=47. 2011=22. (97^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 55 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 7.704.

Λείψιον Γρεβενών

62. Λείψιον, το 

 Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386 Κοζάνη 2018

Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 845 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς  τον Άγιο Κοσμά, Ροδιά, Κυδωνιές, Οροπέδιο.

Κοινοτικά: Το 1918 προσαρτάται στην κοινότητα Βαντσκού. Το 1997 αποτελεί οικισμό του Δήμου Κοσμά Αιτωλού και το 2010 στο Δήμο Γρεβενών. Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 26 χριστιανοί.

Ο Προϊστάμενος της Γεωργικής Υπηρεσίας αναφέρει ότι στις 17-2-32 η επιτροπή Απαλλοτριώσεως Γρεβενών απαλλοτρίωσε υπέρ του Συνεταιρισμού Ακτημόνων Λειψίου  έκταση 7299 στρεμμάτων εκ των οποίων βοσκήσιμοι εκτάσεις εκ στρεμμάτων 5155 εκτιμηθείσες προς 30 δρχ. κατά στρέμμα.

Ο Έπαρχος στις 28-11-34 ζητά από τον Επιστάτη του Ειδικού Ταμείου Επαρχιακής Οδοποιίας Γρεβενών  να λάβει στοιχεία δια τη σύνταξη μελετών κατασκευής των βρύσεων «Δημήτρη Πηγάδι», «Τσατρσαράκο» και «Τρανό Πηγάδι». Το σπουδαιότερο ζήτημα που απασχολούσε τον οικισμό ήταν η ύδρευση κύρια τους καλοκαιρινούς μήνες. Ολημερίς γυναίκες και κορίτσια περιμένουν “σειρά” να πάρουν λίγο νερό για το σπίτι

. Για την τετάρτη περίοδο εξελέγη πρόεδρος Κυδωνιών ο Νικολ. Γ. Βασιλόπουλος (Β.Ε 7-2-37).

Αρχαιότητες: Αρχαίος  οικισμός στη θέση “Σιλιό” με ασβεστόχτιστα θεμέλια, θραύσματα κεραμίδων (Σαμσάρης).

Εκπαίδευση: Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937:  Δημόσιο οίκημα. Αριθμός μαθητών 30. Ο χώρος της αιθούσης 32 τ.μ. θεωρείται ανεπαρκής. Το διδακτήριο είναι ακατάλληλο διότι είναι μικρό και η στέγη χαμηλή (ύψος 2,60 μ.) και ως εκ τούτου ανθυγιεινή (60/619).

Ιερά: Ναός Αγίων Αποστόλων με αξιόλογες τοιχογραφίες. Άγιος Νικόλαος, ενοριακός ναός, με τοιχογραφίες του 1831[1]. Εκλογές για ανάδειξη εκκλησιαστικής Επιτροπής πραγματοποιήθηκαν το Φεβρουάριο του 1936 (Β.Ε 15-3-1936 Ε.Βασιλόπουλος). Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 1 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 0 (από το 1692 και μετά).

Οικονομία: Έρανος υπέρ της Αεροπορίας απέφερε 213 δραχμές και 36 οκάδες σίτου. Πρόεδρος γεωργικού συνεταιρισμού εξελέγη ο Δημ. Ι.Βασιλόπουλος (Β.Ε 17-10-37).

Αίτησις κατοίκων του Συνοικισμού  στις 14-12-51 Λειψίου προς το Νομάρχη Κοζάνης. Με την αίτησή τους ζητούν να τους επιτραπεί ελευθέρα η βοσκή των αιγών καθόσον αποτελούν το μοναδικό πόρο ζωής. Τονίζουν συγκεκριμένα: «Οι κάτοικοι του Συνοικισμού διατελούντες εν απογνώσει προ του εμφανιζομένου νέου πραγματικά κινδύνου παρακαλούμε όπως αφεθεί ελευθέρα η βοσκή των αιγών, ίνα και ημείς δυνηθούμε ουχί να ορθοποδήσουμε αλλά να ζήσουμε στοιχειωδώς». Με απόφαση της Επιτροπής Απαλλοτριώσεων Γρεβενών χορηγήθηκε ουχί γεωργικός κλήρος αλλά γεωργοκτηνοτροφικός, οι δε βοσκήσιμες γαίες αναγνωρίστηκαν υπέρ της ολότητος των Συνεταίρων δια τη συντήρηση της κτηνοτροφίας και του ανεπαρκούς κλήρου.

Πεσόντες: Βασιλόπουλος Φώτιος του Χρήστου, έτος γεν. 1913, 53ΣΠ, Συνοικισμό Ανθηρού 17-4-41 (ΔΙΣ).

Πληθυσμός: 1854=24 στεφάνια. 1913=100. 1920=100. 1928=122. 1940=158. 1951=177. 1961=167. 1971=93. 1981=86. 1991=63. 2001=75. 2011=23. (96^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 17 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 2.000 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 33 κατοικίες και ο φόρος ήταν 1.500 άσπρα.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Λειψίου “Ο Άγιος Νικόλαος”. Πολιτιστικός Σύλλογος Λειψίου «Η ΕΝΟΤΗΤΑ» 2004.

           

---

[1] Έκθεση Σακελλάρη.