Δοτσικόν Γρεβενών

32.Δοτσικόν, το (Ντουτσκό)

 Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου ( Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386. Κοζανη 2018

Γενικά: Το Δοτσικόν (Δούτσικον, Ντουσκό, Ντουτσκό), ονομαστό μαστοροχώρι, παραδοσιακό χωριό με λιθόκτιστα σπίτια και πέτρινα καλντερίμια, απέχει από τα Γρεβενά 32 χιλιόμετρα. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1048 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, στον ανατολικό ορεινό όγκο της Πίνδου. Τα όριά του φτάνουν ως την κορυφή Σκούρτζια με υψόμετρο 1800 μέτρα. Το χωριό αποτελείται από δύο μαχαλάδες τους οποίους χωρίζει ο Δοτσικιότης παραπόταμος του Βενέτικου ποταμού δίδοντας απαράμιλλη ομορφιά στο χωριό. Oι  μαχαλάδες μεταξύ τους επικοινωνούν με πέτρινο γεφύρι το οποίο κτίστηκε το έτος 1804 από Γιαννιώτες μαστόρους. Σε μικρή απόσταση από το χωριό υπάρχουν ερείπια παλιότερων οικισμών στις θέσεις «Κιάφα», «Ζιάκα» και «Τσέρος». Κατοικείται κυρίως το καλοκαίρι από κτηνοτρόφους και παραθεριστές. Ο σκηνοθέτης Θ. Αγγελόπουλος γύρισε την ταινία «Μεγαλέξανδρος» στην τοποθεσία «Ογλάς» σε απόσταση 200 μέτρα από το χωριό, μια περιοχή γεμάτη με απολιθωμένα όστρακα. Εντυπωσιάζουν οι θέσεις: «Το μελίσσι» μια μικρογραφία των Μετεώρων, το «Βαένι» όπου υπάρχει ένας μικρός καταρράκτης. Στον Κώδικα της Ζάβορδας της Μονής Αγίου Νικάνορος, γράφεται ως Ντουτζουκό με αφιερωτές 14. Επί Τουρκοκρατίας η κοινοτική έκταση ιδιοκτησιακά ανήκε σε Μπέηδες της Νεάπολης  οι οποίοι την πούλησαν στους Δοτσικιότες το 1859.

“Το χωρίον τούτο διαιρούμενο δια χαράδρας σε δύο συνοικίες, κατοικείται υπό 50 οικογενειών, των οποίων οι άνδρες είναι κτίστες και ποιμένες” (Σχινάς 1866).

«Μόλις πλησιάσει ο Νοέμβριος οι κάτοικοι (κτηνοτρόφοι, αγωγιάτες) αναχωρούν οικογενειακώς για τα χειμαδιά λόγω του πολλού ψύχους και της αφθόνου χιόνος με ύψος δύο μέτρων. Το χειμώνα μένει ο αιδεσιμότατος Παπανικόλαος, ο αστυνομικός σταθμάρχης με δύο χωροφύλακες και λίγοι φύλακες. Τα μαθήματα του σχολείου διακόπτονται από 1^η Νοεμβρίου ως 1^η Μαΐου. Διδάσκαλος ο Βραζιώτης από Καλλονή. Πρόεδρος κοινότητας ο Γκισάκης» (Μ.Β 15-3-33).

Κοινοτικά: Στοιχεία αρχικής αναγνωρίσεως ως Κοινότης Δουτσίκου, Β.Δ.31 -12-1918. Στις 16-10-1940 το όνομα του οικισμού Δούτσικον της κοινότητας διορθώνεται σε Δοτσικόν. Η κοινότητα στις 1-11-1962 αποσπάται από την επαρχία Βοΐου του νομού Κοζάνης και υπάγεται στην επαρχία Γρεβενών του νομού Κοζάνης. Ο οικισμός Δοτσικόν στις 7-6-2010 προσαρτάται στο δήμο Γρεβενών. Η κοινότητα καταργείται.

Το κ.σ στις 14/5/1925 με πρόεδρο το Θωμά Παυλίκα αποφασίζει το διορισμό του διδασκάλου Χρ.Κοσμοπούλου ως Γραμματέως της κοινότητος με μηνιαίο μισθό δρχ. 150.

Έρανος υπέρ του Ερυθρού σταυρού στις 12-12-28 ο πρόεδρος Δοτσικού  Κ. Χόβας αναφέρει ότι οι κάτοικοι από Νοέμβριο μέχρι 15 Μαΐου απουσιάζουν σε διάφορα μέρη της Θεσσαλίας δια ατομικά συμφέροντα.

Το κοινοτικό Συμβούλιο στις 25-9-1929 με πρόεδρο το Λεωνίδα Γκισάκη, του γραμματέα Θωμά Παπαβασιλείου, του αντιπροέδρου Κων/νου Χοβά και των συμβούλων  Νικολάου Μπατζή, Δημ. Καρεντζά και Χρήστου Χαρμαντά ψήφισαν το ποσό των δώδεκα χιλιάδων δραχμών εκ του αποθεματικού για έξοδα των απαιτουμένων για τη διοίκηση ήτοι εξόδων παραστάσεως προέδρου, αντιμισθία γραμματέως, έξοδα δικαστικά, δαμαλισμό κατοίκων, αγορά διοικητικών και ληξιαρχικών βιβλίων, γραφική ύλη, φωτισμό, θέρμανση γραφείου, βοηθήματα ενδεών, συντήρηση υπαρχόντων έργων υδρεύσεως, αγοράν συγγραμμάτων, έξοδα μνημοσύνου υπέρ των εν πολέμω πεσόντων (60/1647).

Ο Νομάρχης με έγγραφο προς το Σταθμάρχη Χωροφυλακής Δοτσικού στις 27-6-30 ζητά να έλθει σε συνεννόηση με τον πρόεδρο της κοινότητας και να προβεί σε μήνυση των κατοίκων της κοινότητας οι οποίοι παραχειμάζοντες εις διαφόρους Κοινότητας της Θεσσαλίας δεν προσήγαγον τα υποζύγιά των προς απογραφήν εις τας οικείας επιτροπάς ταξινομήσεως (60/1647).

Το κ.σ με πρόεδρο το Λεων. Γκισάκη. Μέλη Νικ. Σανίδας, Χρ. Χαρμανδάς, Νικ. Σανίδας αποφάσισαν όπως το χωρίον Δοτσικόν αποσπασθεί εκ του εκλογικού τμήματος Πενταλόφου και μεταφερθεί στο τοιούτον της Καλλονής (2-12-31).

Το κ.σ με πρόεδρο το Λεωνίδα Γκισάκη με απόφασή του ορίζει ως κοινοτικό ιατρό τον Ανδρέα Κόκκινο εκ Πενταλόφου Βοϊου, ίνα επισκέπτεται τους ασθενείς κατοίκους της κοινότητος άπαξ της κοινότητος από 1^ης Νοεμβρίου ε.έ μέχρι τέλους Μαρτίου 1935

Πρόεδρος και αντιπρόεδρος για την γ΄ κοινοτική περίοδο εξελέγησαν οι Δημήτριος Λάιος και Χρήστος Βέρρος. Με την επιβολή φόρων αποβλέπουν στην ανέγερση δημοτικού σχολείου καθ’ ότι το υπάρχον στεγάζεται σε εν δωμάτιο στο οποίο εγκλείονται 100 μαθητές (Β.Ε 14-6-36).

Υπέρ της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης  στις 14-8-36 η κοινότης κατέβαλε το ποσό των 50  δρχ. (60/1735).

Το έτος 1955 εγκρίνεται η εκμίσθωση δάσους 1200 εκταρίων στο κοινοτικό δάσος Δοτσικού για την απόληψη 200 κ.μ στρογγύλης ξυλείας πεύκης και 50 κ.μ δρυός στη δασική θέση Χριστοφόρου εκ των οποίων τα μισά ανήκουν στο Δημόσιο για τα δέντρα που κατέπεσαν τη χειμερινή περίοδο και για τα σεσηπότα.(1955).

Το κοινοτικό συμβούλιο επιβάλλει προσωπική εργασία στις θήλεις κατοίκους μιας ημέρας για το οικονομικό έτος 1955-56.

Η επιτροπή κατάρτισης δημοτολογίου απαρτίσθηκε από το Νικόλαο Πούλιο κοινοτικό σύμβουλο, τον Αθανάσιο Αντωνόπουλο γραμματέα, τον Παντελή Πετρόπουλο γραμματέα και το Βασίλειο Λάιο εφημέριο (έτος 1955).

Το κοινοτικό συμβούλιο καθορίζει το έτος 1959 συγκεκριμένο τόπο διέλευσης και διανυκτέρευσης των διερχομένων νομαδικών ποιμνίων των κτηνοτρόφων Σαμαρίνας και Αετομηλίτσας εκάστη άνοιξη από τα χειμερινά λιβάδια.

Το κοινοτικό συμβούλιο απαρτιζόμενο από το Δημήτριο Γκισάκη, πρόεδρο και μέλη τους Χαράλαμπο Σανίδα, Δημήτριο Παπαιωάννου, Γεώργιο Μπαρμπαγιάννη και Νικ. Πούλιο αποφάσισαν την ενίσχυση της εκκλησίας με το ποσό των 3.500 δραχμών. Με το ίδιο ποσό ενισχύθηκε και η σχολική εφορεία το έτος 1959 για να προβεί στην αγορά οικοπέδου, προκειμένου να ανεγείρει διδακτήριο.

Ψηφίζουν πίστωση 1500 δραχμών για ενοίκιο του σταθμού Χωροφυλακής για το διάστημα από 11ης Μαΐου μέχρι της 20 Οκτωβρίου 1959 και 100 δραχμές για εισφορά υπέρ της Διεθνούς Έκθεσης Θεσ\νίκης.

Τον Ιούνιο του 1959 η κοινότητα αναφέρει ότι στερείται κοινοτικού καταστήματος και στεγάζεται σε αίθουσα του δημοτικού σχολείου.

Εκκλησίες: Εκκλησιαστικά ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Σισανίου και Σιατίστης.  Ιερός ναός Αγίου Αθανασίου (1865) διατηρητέο μνημείο με αξιόλογες αγιογραφίες Σαμαρινιωτών αγιογράφων. Στη θέση “Κιάφα” υπάρχει μία άλλη εκκλησία του Αγίου Αθανασίου σε καλή κατάσταση. Εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής, μεταγενέστερη του Αγίου Αθανασίου,  όπου και πανηγυρίζει για τρεις μέρες 26,27,28 Ιουλίου. «Μετά τη θεία λειτουργία ακολουθεί μέγας χορός με τη συμμετοχή γερόντων και νέων με το τραγούδι “Ισμαήλ Αγά”» (M.Β 2-8-1936). «Μετά την πανηγυρική λειτουργία  της Αγίας Παρασκευής οι εκκλησιασθέντες παρεκάθησαν σε  κοινό γεύμα κάτω από τις σκιές των δέντρων» (Μ.Β 6-8-33).

Εκπαίδευση: Δοτσικόν έχει 450 ψυχάς Ελληνικάς, σχολήν μικτήν τερατάξιον, εν η διδάσκονται 39 μαθηταί και 15 μαθήτριαι υπό ενός διδασκάλου, ιερέα 1 (Μακεδονικόν Ημερολόγιον 1913 σελ.211).

Το εποπτικό συμβούλιο Κοζάνης αφού έλαβε υπόψη την πρόταση του επιθεωρητή διόρισε στο μονοτάξιο δημοτικό σχολείο του Δοτσικού της επαρχίας Ανασελίτσης στις 1-10-27 το δημοδιδάσκαλο Θωμά Παπαβασιλείου  με μισθό 140 δραχμές.

Το κοινοτικό συμβούλιο Δοτσικού συνήλθε στις 30-6-34  σε συνεδρίαση μετά από πρόσκληση του προέδρου Λεωνίδα Γκισάκη παρόντων και των κοινοτικών συμβούλων Νικ. Σανίδα, Χρ. Χαρμανδά και Δημ. Πούλιου στην οποία ο πρόεδρος ανέφερε: «Η στενότης του χώρου και ο ελλιπής φωτισμός του Διδακτηρίου μας  πιέζει υπερβολικώς εις βαθμό αφάνταστο την πληθώρα των μαθητών, όχι μόνον εγκυμονεί σοβαρώς για την υγεία των τέκνων μας κινδύνους αλλά καθίσταται προβληματική η κατά το θέρος παραμονή και λειτουργία υπό τοιούτους ανθυγιεινούς όρους. Δέον να ευρεθεί λύσις τινά ανάλογος προς την υφισταμένη κατάσταση ήτις θα εξαγάγει τα τέκνα μας εκ του μαρασμού και της εξαθλιώσεως εις ην τα περιήγαγεν η δημιουργηθείσα εκ της ελλείψεως υγιεινού Διδακτηρίου κατάστασις. Προτείνω την ανέγερσην διταξίου διδακτηρίου δι αρωγής του κράτους και της Κοινότητος». Το κοινοτικόν συμβούλιον αποφάσισε να ανεγερθεί διτάξιο Διδακτήριο δια της χορηγήσεως κρατικής αρωγής και κοινοτικής τοιαύτης. Η κοινότης χορηγεί 1) την απαιτουμένην οικοδομήσιμη ξυλεία  2) τριακόσια ημερομίσθια εις προσωπικήν εργασίαν των υποχρέων μετά των υποζυγίων και 3) μελέτη της απαιτουμένης δαπάνης (60/1934).    

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: «Οίκημα δημόσιον. Η αίθουσα διδασκαλίας έχει 37 τ.μ. επιφάνεια. Ο αριθμός των μαθητευομένων μαθητών ανέρχεται στους 97 εις χώρον ανεπαρκέστατον. Το σήμερον κατεχόμενο οίκημα είναι ακατάλληλο και δια τη μελλοντική στέγαση του σχολείου λόγω της στενότητος του χώρου» (60/619).

Αίτησις κατοίκων Δοτσικού, στις 21-7-39 προς το Νομάρχη Κοζάνης: «Λαμβάνομεν την τιμήν να αναφέρωμεν υμίν ότι, η κατά την θερινήν περίοδον σταλείσα εις την ημετέρα κοινότητα διδασκάλισσα Α.Γ όχι μόνο δεν τηρεί την απαιτουμένην ηθικήν υπόστασιν την οποίαν επιβάλλει να τηρήσει το υψηλόν λειτούργημά της, αλλά έχει παρεγκλίνη τόσον από αυτήν, που τα παιδιά μας δεν έχουν τίποτε άλλο να είπουν και έμπροσθέν μας ακόμη παρά μόνον τα κατορθώματά της εις το χαρτοπαίγνιον το οποίον δεν λαμβάνει χώραν μόνο εις τα ειδικά καταστήματα αλλά και εις τον Σταθμόν Χωροφυλακής με φωνάς και αστεία  τα οποία δεν είναι και τόσον αρμόζοντα ως εκπαιδευτικόν λειτουργόν και δη εις δεσποινίδα.

            Ως αναφορά δε την ασέβειαν την οποίαν τηρεί απέναντι γερόντων και μεσηλίκων με τους οποίους ουζάρει και καπνίζει, θα έπρεπε να είμεθα πολύ δυνατοί εις την πένναν δια να δυνηθώμεν να την περιγράψωμεν. Μη θέλοντες να επεκταθώμεν και περισσότερον νομίζοντες ότι και αυτά αρκούν  δια να λάβητε γνώσιν των συμβαινόντων, τελειώνομεν αναμένοντες την πρέπουσαν χειρονομίαν δια να τεθή τέρμα εις τας διαρκώς συζητήσεις των παιδιών μας περί της διαγωγής της, τα οποία δια πρώτην φοράν παρίστανται προ ενός τοιούτου θεάματος Ευπειθέστατοι .Οι  αιτούντες». Συνολικά  είκοσι ένας.

Ο δάσκαλος Δοτσικού Δημήτριος Βραζιώτης αναφέρει στο Νομάρχη ότι από κηρύξεως πολέμου, 28-10-40,  χρησιμοποιήθηκε παρά των στρατιωτικών μονάδων Δοτσικού ως οδηγός των στη ζώνη των επιχειρήσεων, ελλείψει κατοίκων του χωριού[1].

Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του μονοταξίου δημοτικού σχολείου σε διτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 85, 93, 98 αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής 1945: Πρόεδρος Χρ. Παπαϊωάννου. Κατοικίες 105. Πληθυσμός 650. Καταστραφείσαι οικίαι ολοσχερώς 1, μερικώς 15. Νόσοι ελονοσία. Υπάρχει γιατρός παθολόγος. Θύματα 20.

Οικονομικά: Χωριό ποιμενικό με μετακινούμενα τα κοπάδια στη Θεσσαλία, Βόρειο Ήπειρο. Ονομαστοί ήταν και οι μαστόροι. Για την αλευροποίηση των δημητριακών λειτουργούσαν δύο νερόμυλοι. Οι αγωγιάτες εξυπηρετούσαν όχι μόνο το Δοτσικό αλλά και την ευρύτερη περιοχή μεταφέροντας εμπορεύματα στις παραδουνάβιες χώρες, αλάτι από τις αλυκές, τα υλοτομικά προϊόντα από τα δάση. Σήμερα στα παραδοσιακά καφενεία προσφέρεται σουγλιμάδα (κεμπάπ) με πρόβειο κρέας.

«Και από το ορεινό χωριό μας κίνησαν οι νέοι δια την ξενητειά.Αφήνουν τα ποίμνια, τας δασικάς εγασίας, το βουνό και φεύγουν ομαδικώς δια την Γαλλία αυτοί. Έλαβον τα διαβατήριά των οι Νικ. Τσιαπάρας, Δημ. Πούλιος, Δημοσθ.Παπαϊάννου, Ιωάν. Τσανάκας, Γεώργ. Τσότσας, Χρήστος Καραμίτσιος. Επίσης μετ’ αυτών αναχωρούν και οι εκ Μεσολουρίου Θωμάς Λιάκος και Νικ. Μιχούλας  … Ένωσις 29-9-63»

Πεσόντες: Με μέριμνα του Πολιτιστικού Συλλόγου “Η Αγία Παρασκευή” με έδρα την Αθήνα τοποθετήθηκε αναθηματική στήλη με πεσόντες σε χώρο του Αγίου Αθανασίου. 

Σμαήλ Αγάς: Ο Ισμαήλ Αγάς  το 1775 ερχόταν με το τσούρμο του από την Κόνιτσα, προκειμένου να καταπνίξει τις τοπικές εξεγέρσεις. Κοντά στο Δοτσικό στην περιοχή  «Σκάλα» οι Δοτσικιότες, 100 ντουφέκια,  του στήσανε ενέδρα  με αποτέλεσμα να τον σκοτώσουν τον ίδιο και τους συντρόφους του.

Φορολογικά: Το κ.σ Δοτσικού στις 23-4-20 με πρόεδρο τον Κων/νο Παπαϊωάννου  και μέλη τους Αθανάσιο Γκαντάλη, Βασίλειο Χαρμαντά, Ηλία Βέρρα και Αχιλλέα Μπαρμπαγιάννη αποφάσισαν πρόσθετη φορολογία επί του αντιστοίχου δημοσίου φόρου. Επί των αιγοπροβάτων 25 %, επί των χοίρων 50 %. Επί πάντων των ειδών δεκάτης  ως του σίτου, κριθής, σικάλεως, βρώμης, ρόβης, φασολίων, φακής, πατατών 20 %. Επί των επιτηδευμάτων 15 %. Την απόφαση της κοινότητας τοιχοκόλλησε ο αγροφύλαξ της κοινότητος Δοτσικού  Στέργιος Κοκοτάλης στο ιδιαίτερο παράρτημα του σχολείου το οποίο χρησιμεύει ως κοινοτικό Γραφείο και εις το κατάστημα του κ. Αθανασίου Παπαϊωάννου. Τα έσοδα θα διατεθούν δια τη λειτουργία του σχολείου κατά τη θερινή περίοδο και προς αγοράν σχολικών οργάνων. Για τη διοίκηση της κοινότητας (ΓΑΚ ΑΒΕ: 60/482).

Το κ.σ Δοτσικού στις 20-9-1920 αποφάσισαν την παρακάτω φορολογία: 1) Επί των βοών, αγελάδων των μη αροτριώντων δρχ. 3 κατά κεφαλή. 2) Επί των λοιπών αγελαίων κτηνών μη φορτηγών ως ίππων, όνων, ημιόνων, φορβάδων, όνων και των πώλων αυτών των άνω του ενός έτους εις ηλικίαν 3 δρχ. κατά κεφαλή. 3) Επί των αροτριώντων μεγάλων ζώων και φορτηγών ως βοών, αγελάδων, ίππων, φορβάδων, ημιόνων και όνων δρχ. μία κατά κεφαλή. 4) Επί όλων των παραπάνω εις μη κατοίκους της κοινότητας 7 δρχ. κατά κεφαλή (ΓΑΚ ΑΒΕ: 60/482).

Το κ.σ με πρόεδρο το Νικόλαο Μπατζή αποφασίζει  στις 19/11/1922 φορολογία επί των αιγοπροβάτων,επί των μεγάλων ζώων φορβάδων κλπ εξαιρουμένων των αροτριόντων ζώων.

Αίτησις κατοίκων κοινότητας Δοτσικού  στις 8-6-36 προς το Νομάρχη Κοζάνης: «Το κοινοτικό συμβούλιο συνεδρίασε την 18^ην Μαΐου και εν ισοψηφία παρόντων τεσσάρων κοινοτικών συμβούλων, επέβαλε δια δικαίωμα βοσκής δια την τρέχουσα θερινή περίοδο 1936 δια μεν τους έχοντας μέχρι των 150 αιγοπροβάτων δραχμές τέσσαρις (4) κατά κεφαλήν δια δε τις επί πλέον των 150 δραχμές 20 κατά κεφαλή». Οι κάτοικοι θεωρούν ότι η απόφαση ταύτη πάρθηκε για εκδικητικούς μόνο σκοπούς. Τονίζουν ακόμη ότι η περιφέρεια είναι τελείως ανεπαρκής δια να θρέψει τα αιγοπρόβατα δια ολόκληρο τη θερινή περίοδο γι’ αυτό αναγκάζονται να ενοικιάζουν ξένες βοσκές με συνέπεια να υποβάλλονται σε μεγάλες δαπάνες. Ζητούν η φορολογία να είναι ενιαία και να μη γίνεται η διάκριση μεγαλοκτηνοτρόφων και μικρών τοιούτων διότι ουδείς έχει πάνω από 400 αιγοπρόβατα. Υπογράφεται η αίτηση  από 46 κτηνοτρόφους.

Πληθυσμός: Με την απογραφή του Προξενείου Ελασσώνος το 1904 οι κάτοικοι ήταν 250.1913= 515.  1920 =140. 1928 =443. 1940 =444. 1951=3. 1961=6. 1971=1. 1981=86. 1991=70. 2001=187. 2011=39. (83^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).

Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 19 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 3.600 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 42 κατοικίες και ο φόρος ήταν 7.000 άσπρα.

Σύλλογοι: Μορφωτικός σύλλογος των απανταχού Δοτσικιωτών «Η  Σκούρτζια». 

Δηλώσεις ζημιών πολέμου 1941-44: α)Βέρρος Δ. Χρίστος: 50 πρόβατα από Γερμανούς και 100 αιγοπρόβατα υπό ΕΛΑΣ  β) Γκισάκη Ελευθερία: Την 8^η Ιουλίου 1944 εφονεύθη ο σύζυγός μου Βασίλειος παρά των Γερμανών γ)Ζήδρος Ν. Κων/νος: Εις ίππος από Γερμ. δ) Κουκουτσέλης Σ. Νικόλαος: Εις ημίονος, εις όνος, 5 πρόβατα υπό Ιταλών και 10 πρόβατα υπό Γερμανών ε)Μπολούμπασης Β. Χρίστος: Εις ημίονος υπό Γερμανών στ) Νασιούλας Χ.Αθανάσιος: Έξοδα ημεραργίας 200 ημερών από τον αποτεφρωθέντα υδρόμυλον ζ)Νιτσόπουλος Β. Κων/νος:6 πρόβατα, ζημία εκ βομβαρδισμού, φονευθέν εκ βομβαρδισμού ένα βόδι  υπό Ιταλών. Από Γερμανούς αιχμαλωσία ενός ημίονος η)Πασιάς Κ.Γεώργιος: 15 πρόβατα, εις όνος από Ιταλούς θ)Πάτσης Ι Δημήτριος: 20 πρόβατα από Ιταλούς ι) Πέιου Καλιόπη: 150 πρόβατα, 1 ίππος, 60 πρόβατα μικρά, ο θάνατος του συζύγου μου επήλθε την 13^ην Μαΐου 1943 υπό Ελλήνων ανταρτών ονομαζόμενος Κων. Γ. Πέιος ια) Πούλιος Βασίλειος: 50 πρόβατα ιβ)Τσιαπάρας Δημήτριος: 40 πρόβατα από Ιταλούς ιγ) Τσότσα Πανάγιω:20 πρόβατα, εις ημίονος από Γερμανούς. ιδ)Τσότσος Κ. Ευάγγελος: 150 αιγοπρόβατα από Γερμανούς. ιε)Χαρμανδά Μαρία: Καταστροφή υδρομύλου, λεηλασία οικίας από Ιταλούς.

---

[1] Σύμφωνα με έγγραφο του Αστυνομικού σταθμού Δοτσικού της 28-10-1940 παρακαλείται ούτος όπως παραμείνει στη θέση του για να χρησιμεύσει ως οδηγός στρατιωτικών μονάδων στη ζώνη των επιχειρήσεων, ελλείψει ιδιωτών και ανδρών της δυνάμεως του στρατού.

Δοξαράς Γρεβενών

30.ΔΟΞΑΡΑΣ,Ο (μεικτός οικισμός)
Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου  Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ  σελ.386 Κοζάνη 2018

Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 585 μέτρων, με πλησιέστερους οικισμούς το Μαυρονόρος, τον Έλατο, τα Γρεβενά, τους Μαυραναίους.

Ο οικισμός Μπούρα στις 31/12/1918 προσαρτάται στην κοινότητα Γρεβενών. Στις 1/12/1927 μετονομάζεται σε Δοξαράς.Με την ίδια επωνυμία υπάρχει και στη Λάρισα.

Ο οικισμός διαρρέεται από τον ποταμό Δοξανίτη.

Είναι ένα από τα χωριά των Κουπατσιαραίων τα οποία  βρίσκονται στα δυτικά της πόλης των Γρεβενών και είναι: ο Δοξαράς (Μπούρα), η Κυρακαλή, ο Έλατος (Ντιβράνι), το Κάστρο, Αναβρυτά (Βραστινό), η Καληράχη (Βραβονίστα), η Αετιά (Τσουριάκας), το Μεσολούρι, το Πρόσβορο (Δέλνο ή Δέλβινο), η Αλατόπετρα (Τούζι), το Δοτσικό (Ντούσκο), οι Φιλιππαίοι (στα βλάχικα Φιλκλί ή Φιρκλί), το Πολυνέρι (Βοντεντσκό), το Πανόραμα (Σαργαναίοι, στα βλάχικα Σιάργκανλι), η Λάβδα, το Περιβολάκι (Λιπινίτσα), ο Ζιάκας (Τίστα), το Σπήλαιο, το Τρίκωμο (Ζάλοβο), το Παρόρειο (Ριάχοβο), ο Σταυρός (Παλιοχώρι), το Κοσμάτι (στα βλάχικα Κουσμάτσλι), ο Σιταράς (Σίτοβο), οι Μαυραναίοι (στα βλάχικα Μαβράνλε), το Μαυρονόρος, το Κηπουριό (στα βλάχικα Τσιπουρίε), η Λαγκαδιά (Ζάπαντο, Ζαπανταίοι), το Μικρολίβαδο (Λαμπανίτσα) και το Μοναχίτι (στα βλάχικα Μουναχίτλου)[1].

 Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 14 χριστιανοί.

“τσιφλίκιον με 10 οικογένειες παρά την όχθη του γρεβενίτικου ποταμού” (Σχινάς 1866).

Έκθεση επιθεωρητή Σακελλάρη 1941: Ο υπάρχων ναός Αγία Παρασκευή φέρει την ημερομηνία ανεγέρσεως 1877.

Εκπαίδευση: Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: «Στεγάζεται σε ιδιωτικό οίκημα και καταβάλλεται ετήσιο μίσθωμα 2700 δραχμών. Νοικιάζεται εν μόνο δωμάτιο του δευτέρου ορόφου του ιδιωτικού οικήματος. Οι μαθητευόμενοι μαθητές του δωματίου είναι 35. Το μίσθωμα είναι ακατάλληλο διότι δεν έχει τις απαιτούμενες διαστάσεις. Ευρίσκεται υπό κατασκευή κτιρίου, πλην όμως εκτός της μελέτης του εργοδηγού Μ.Υ.Κ Γρεβενών, της χαράξεως των θεμελίων, της εναποθηκεύσεως 8000 οκάδων ασβέστου, εξαγωγής της καταλλήλου ξυλείας και της συναθροίσεως 8-10 κ.μ λίθων ουδεμία άλλη εργασία εγένετο ελλείψει χρημάτων» (60/619).

Το δ.σ στις 24-6-54  εγκρίνει ομοφώνως την πληρωμή για διάφορα είδη επάθλων των νικητών στις Γυμναστικές επιδείξεις των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Δοξαρά αξίας 100 δραχμών στο δικαιούχο χορηγητή βιβλιοχαρτοπώλη Αλέξανδρο Παπανικολάου (60/459).

Ιερά: Ενοριακός ναός Αγίου Γεωργίου. Πανηγυρίζει του Αγίου Γεωργίου και Ζωοδόχου Πηγής.

To  Δημοτικό Συμβούλιο στις 15 Οκτωβρίου 1954 ψηφίζει πίστωση 3.000 δραχμές για ανέγερση της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, ενοριακός ναός.

Κώδικας αρ.201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας: Αφιερωτές από 1534 ως 1692  ήταν 14 και από το 1692 και μετά ένας. Το χωριό αναφέρεται ως Πούρα.

Οικονομία: Με αίτησή τους οι πρόσφυγες κάτοικοι του Συνοικισμού Δοξαρά στις 24-8-35 αναφέρουν στο Νομάρχη Κοζάνης ότι η καλλιεργήσιμη έκταση του Συνοικισμού δεν επαρκεί για τις ανάγκες και ζητούν να απαλλοτριωθεί  η γειτονική θέση “Πουλτσάρ” ανήκουσα στο Δημόσιον, τόσον η καλλιεργήσιμος έκταση  όσον και η βοσκήσιμος προς διατροφή των ζώων.

Πληθυσμός: 1913=57. 1920=66. 1928=154. 1940=191. 1951=221. 1961=267. 1971=244. 1981=215. 1991=207. 2001=221. 2011=208. (26^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 9 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 1.100 άσπρα. ενώ το 1579 ήταν 22 κατοικίες και ο φόρος ήταν 850 άσπρα.

Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Δοξαρά. Δραστηριότητες: Άναμμα αποκριάτικου φανού. Χορευτικό τμήμα. Πρωτοχρονιάτικες εκδηλώσεις με κάλαντα στα νοικοκυριά του χωριού. Δημοτικές και ποντιακές βραδιές.

---

[1] Αστέριος Ι.Κουκούδης . Μελέτες για τους Βλάχους. http://www.vlachs.gr

Δίπορον Γρεβενών

30. Δίπορον, το (Χολένιστα)

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελίδες 385 Κοζάνη 2018

Γενικά: Ο οικισμός Χολένιστα, χτισμένος σε υψόμετρο 630 μέτρων από τη θάλασσα,  μετονομάσθηκε σε Δίπορον στις 20-1-1927 με το ΦΕΚ Α.18/1927. Για αρχιερατική εισφορά που πραγματοποιήθηκε από τη Μητρόπολη Γρεβενών το 1859 οι οικογένειες ήταν 27.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 48 χριστιανοί.

Το Μάρτιο του 1953 οι κάτοικοι του Διπόρου (190) και Νεοχωρίου (92)  με αίτημα στην Επαρχία Γρεβενών ζητούν να αποσπαστούν από την κοινότητα Σαρακίνης και να αποτελέσουν ιδία κοινότητα.

         “Έχει 30 οικίες, εκκλησία, βρύσες” (Σχινάς 1866).

           Απελευθερώθηκε από τον Τουρκικό ζυγό στις 8 Οκτωβρίου 1912 από τα εθελοντικά σώματα του Δικώνυμου Μακρή (1877-1939) και του Ιωάννου Καραβίτη (1883-1949).

Αρχαιότητες: Αρχαιολογικά ευρήματα στο χωριό Δίπορο έχουν αποκαλυφθεί στις εξής περιοχές: Στην περιοχή Κτιό και Παναγιά ευρήματα κατοικιών, εργαστηρίων κεραμικής καθώς και νεκροταφείο του οικισμού, τα οποία ανάγονται στη νεολιθική εποχή καθώς και στην ύστερη εποχή του χαλκού, στην περιοχή του Αγ. Αθανασίου 2 αγάλματα των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, ίχνη οικισμού και πολλά νομίσματα του 4ου π.Χ αιώνα, στην περιοχή του λόφου του Αγ. Κων/νου τείχη χρονολογημένα στον 3ο π.Χ αι., στο κέντρο του χωριού 2 μαρμάρινες επιγραφές του 2ου π.Χ αιώνα. Στον περίβολο του ναού του Αγ. Νικολάου αποκαλύφθηκε μαρμάρινη στήλη αφιερωμένη στον Ασκληπιό της εποχής του 2ου μ.X αι[1]. 

Εκκλησίες: Ενοριακός ναός Αγίου Δημητρίου, Κοίμησις της Θεοτόκου, Ταξιαρχών, Αγίας Μαρίνης, Άγιος Αθανάσιος, Προφήτης Ηλίας, Αγία Παρασκευή (κοιμητηριακός), Άγιος Νικόλαος.

Σχολείο: Έχει 140 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος, με μισθό 400 γρόσια που αμείβεται από την εκκλησία, μαθητές γύρω  στους 20 (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Ενθύμηση από το Μηναίο του ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Εξάρχου «Εις το 1886 εχριμάτισα Διδάσκαλος εγώ ο Δημήτριος Αναγνώστης[2] από χορίον Χωλενίστα εις χορίον Έξαρχου επίτροπος ίταν ο γιόργιος Χατζή Και ευφιμέριος παπα Χριστόδουλος Παλιωκαστρο” και άλλη ενθύμηση «Εγώ Σοφολογιότατος διδάσκαλος Ρούσης Χρί…από χωρίον Χωλέ…ήμουν διδάσκαλος εδώ εις το χωρίον Έξαρχου 520. Διάβαζα μαθητάδες 10 και προόδεψαν καλά 1895 Απριλίου 12».

Κατά την επίσκεψη του επιθεωρητή των Δημοτικών σχολείων Βοΐου κ. Οικονόμου στις 11-6-33 (Β.Ε) οι κάτοικοι παράτησαν τις εργασίες τους, προκειμένου να ακούσουν τα λόγια του επιθεωρητή που αφορούσαν την πρόοδο των παιδιών τους. 

Η κατάστασις του διδακτηρίου μετρία δυναμένη να βελτιωθεί ικανοποιητικώς αν εκτελεσθεί η μελέτη περί επισκευής του ως υπεδείχθη. Υπάρχουν ακατάλληλα θρανία και ελλιπή, πίναξ, υδρόγειος σφαίρα και ολίγοι χάρτες. Σχολικός κήπος αποτελείται από δενδρόκηπο καλώς καλλιεργημένο. Μαθητές εγγεγραμμένοι 29 (24-6-37). 

«Μαθητές: 29, 35, 33, 34, 32, 29, 30, 25[3].

Διδακτήριο: Διδακτήριο είναι υποφερτό, προσανατολισμός μεσημβρινός, αποτελείται από αίθουσα διδασκαλίας, γραφείο, δωμάτιο διδασκάλου (13/3/1931). Δεν παρουσιάζει ουδεμία μεταβολή (5/11/1931). Μετρία κατάσταση δυναμένη να βελτιωθεί ικανοποιητικώς αν εκτελεσθεί η μελέτη περί επισκευής του (24/6/1937). Εξευρέθησαν πόροι δια την εκτέλεση μελετηθεισών επισκευών (15/3/1938). Μετρία κατάσταση, επίκειται η εκτέλεση των αναγκαίων ριζικών επισκευών (21/5/1939).

Υλικό: Θρανία πολύεδρα, 2 θερμάστρες, 2 μαυροπίνακες, χάρτης Ελλάδος (13/3/1931). Προσετέθη γεωγραφικός χάρτης Ελλάδας μεγάλος (5/11/1931). Προσετέθησαν 7 χάρτες μικροί (1/6/1933). Προσετέθησαν δύο καθίσματα και 2 χάρτες (15/3/1934). Υπάρχουν ακατάλληλα θρανία και ελλιπή, πίναξ, υδρόγειος σφαίρα και λίγοι χάρτες (24/6/1937). Ελλιπέστατο σε εποπτικά μέσα και διδακτικά όργανα. Τα υπάρχοντα θρανία είναι ακατάλληλα (21/5/1939).

Υπηρεσιακά βιβλία-Βιβλιοθήκη: Σχολική βιβλιοθήκη δεν υφίσταται (13/3/1931). Σχολική βιβλιοθήκη ελλείψει μέσων δε συνεστήθη (5/11/1931). Πενιχρά προς χρήση διδασκάλου (24/6/1937).

Σχολικός κήπος: Φυτεύτηκαν προ λίγων ημερών εντός της αυλής μερικά δέντρα (13/3/1931). Εξευρέθη χώρος. Απομένει το περίφραγμα, μετά δυσκολίας θα επιτευχθεί λόγω ελλείψεως χρημάτων (5/11/1931). Καλλιεργείται και καπνός υπέρ του σχολείου (26/5/1932). Εφυτεύθησαν πλέον των 50 στρεμμάτων χέρσου γης με 2000 περίπου δέντρα. Η πράξη αύτη κέντρισε το ζήλο και των πέριξ συνοικισμών οι οποίοι προσπαθούν να τον μιμηθούν. Το σχολικό ταμείο με τα φυτευθέντα δένδρα θα εξασφαλίσει πάγιο εισόδημα (15/3/1934). Δενδρόκηπος καλώς καλλιεργημένος (24/6/1937). Υπάρχει αξιόλογος καλώς και αποδοτικώς καλλιεργούμενος (15/5/1938). Αξιόλογος καλώς και αποδοτικώς καλλιεργούμενος ως αμυγδαλεών (21/5/1939).

Φοίτηση: Τακτική θήλεις φοιτούν μόνο στην Α΄ τάξη (13/3/1931). Η διδαχθείσα ύλη είναι ανάλογη στα μαθήματα πλην της Αριθμητικής, των Τεχνικών και της Γραμματικής. Γενικώς τα αποτελέσματα της εργασίας του σχολείου είναι μέτρια δεδομένου ότι λειτούργησε με τις τρεις πρώτες τάξεις (10/6/1931). Εκ των 7 απουσιαζόντων οι δύο άρρενες μετενεγράφησαν στο δημ. Σχ. Πόρου (26/5/1932).

Διδάσκαλοι: Παπαδόπουλος Σάββας, Γιωτόπουλος Δημήτριος»[4].

Μονή  Ζάβορδας: Οι κάτοικοι στάθηκαν πολύ κοντά στο μοναστήρι. Τούτο καταδεικνύεται από το πλήθος των αφιερωτών για την ψυχική τους σωτηρία όπως καταγράφονται στον Κώδικα της Ζάμπουρδας.  Έτσι αφιερωτές της περιόδου 1534-1692 από Δίπορο έχουμε 151 και από 1693 και μετά 309. 

Οικονομία: Οικονομικά στηρίχθηκε στην καλλιέργεια  δημητριακών στα εύφορα κτήματα και στην κτηνοτροφία. Το Μάρτιο του 1934 η Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος εκποιεί 62 τεμάχια αγρού  από το αγρόκτημα Διπόρου. Λειτουργούσαν δύο νερόμυλοι εκ των οποίων ο ένας εκκλησιαστικός της Αγίας Μαρίνης.

Πληθυσμός:1859=27 στεφάνια. 1913=150.1920=165. 1928=168. 1940=189. 1951=197. 1961=274. 1971=228. 1981=185. 1991=139. 2001=119. 2011=85. (57^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 126 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 9.500 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 214 κατοικίες και ο φόρος ήταν 14.000 άσπρα.

Σύλλογος: Πολιτιστικός Σύλλογος Διπόρου με έτος ιδρύσεως το 1980.

---

[1] Άρης Λαναράς, Δίπορον Γρεβενών.

[2] Ψάλτης, οι διδάσκαλοι ήταν και ψάλτες

[3]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 13/3/1931, 5/11/1931, 26/5/1932, 1/6/1933, 15/3/1934, 24/6/1937, 15/5/1938, 21/5/1939.

[4] Τάνια Αποστόλου .Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου. Μεταπτυχιακή εργασία  ΠΔΜ 2015