Κυριακή 13 Απριλίου 2014

Τρίκωμο Γρεβενών











109. Τρίκωμον, το 

 Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου
Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386 Κοζάνη 2018 

Κοινοτικά: Το Ζάλοβο αναγνωρίστηκε έδρα κοινότητος το 1918 και σ’ αυτή προσαρτήθηκε και ο συνοικισμός Παρόρειο. Μετονομάζεται σε Τρίκωμο το 1927. Υψόμετρο 781 μέτρα. Στις κοινοτικές εκλογές  του 1925 ψήφισαν 105 άρρενες, σημαντικός αριθμός. Ψηφίστηκαν οι Χρήστος Βλάμης με 72 σταυρούς, Βασ. Βαβίτσας 68, Δημ. Αθ. Σιάλιος 61, Αθ. Καναβός 43, Νικ. Λαμπρόπουλος 38, Δημ. Μπήλιος 37,  Κων. Κουτλής 36,  Γεώργιος Παπαθανασίου 33, Ιωάννης Κ. Παπακώστας 33.
Το κ.σ  Τρικώμου στις 10-8-30 με πρόεδρο το Χρ. Βλαμίδη και μέλη τους Αθαν. Καναβό, Ι. Γκατζήμα, Δ. Μπήλιου και Μ. Τζιώρα ψήφισαν ποσό δρ. 535 υπέρ του αυτοκινητιστή Ευθ. Σαμαρά για τη μεταφορά 80 δοχείων νάφθας και 400 δρχ. για τον Κων. Γκώγκα δια αγώγιον μεταφοράς 60 δοχείων νάφθας για το έτος 1929. Στον εκλογικό κατάλογο της υποδιοικήσεως Γρεβενών που συντάχθηκε το 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 156 άρρενες με ποικιλία επαγγελμάτων μεταξύ των οποίων οι 57 ήταν αμπελουργοί (60/605).
Στην έκθεση του Επιθεωρητή Γ.Σακελλάρη που συντάχθηκε το Δεκέμβριο του 1941 γράφει συγκεκριμένα: «Το χωρίον τούτο εκτίσθη το 1750 ελέγετο δε Ζάλοβον (πολλοί λόφοι). Αι πρώται οικογένειαι, αίτινες ίδρυσαν το χωρίον ήσαν πρότερον διεσκορπισμέναι εις πέριξ συνοικισμούς των οποίων ερείπια υπάρχουν σήμερον. Συγκεντρώθηκαν δε ενταύθα δια λόγους ασφαλείας. Παλαιοτέρα εκκλησία του χωρίου, ήτις ήτο εκτισμένη μάλλον υπό την γην … κατεστράφη ανεγερθείσης νέας τοιαύτης του Αγίου Γεωργίου το 1848. Εκ της παλαιάς εκκλησίας διεσώθησαν μερικαί εικόνες κατασκευασμέναι το 1778. Το σχολείο ως συνέβαινε κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας απετέλει αναπόσπαστο τμήμα της εκκλησίας. Οι κάτοικοι έλαβον μέρος εις τας ενόπλους εναντίον των Τούρκων εξεγέρσεις. Το 1853 εγκατέλειψαν μάλιστα το χωρίον των και συνεκεντρώθησαν μετά των οικογενειών των στο Σπήλαιον, όπου έλαβαν μέρος εις τας εναντίον των Τούρκων μάχας. Συναφθείσης της συνθηκολογήσεως Ζιάκα και Τούρκων κατέφυγον εις Στερεά Ελλάδα, επιστρέψαντες αφού τους εδόθη εκ μέρους των τουρκικών αρχών αμνηστεία».
Οι κάτοικοι Ζαλόβου ζητούν δεκάλιρο ετήσιο επίδομα για πρόσληψη παρθεναγωγού για την πρόοδο των κορασίων του χωριού των και των πέριξ Παλαιοχωρίου, Ριαχόβου, Κοσματίου, Μοναχητίου. Η αίτηση εκρίθη δικαία κι αποφασίσθηκε να καταβληθεί το ποσό για το προσεχές σχολικό έτος (21-10-1908)[1].
Σύμφωνα με Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής που συντάχθηκε από τον πρόεδρο  Μιχαήλ Ποράβα το 1945 λαμβάνουμε τις παρακάτω πληροφορίες: Κατοικίες 132 και στο Παρόρειο 23. Πληθυσμός 638 και στο Παρόρειο 137.  Καταστράφησαν ολοσχερώς 31 οικίες, 1 εκκλησία, 1 δημ. σχολείο και 2 στο συνοικισμό Παρορείου δια πυρπολήσεως υπό των Γερμανών στις 19 Ιουλίου 1944. Θύματα 12 άνδρες, 4 γυναίκες και 5 παιδιά.

Αλώνια: Οι κάτοικοι στις 7-5-39 ζητούν να ανασταλεί η ισχύς της αστυνομικής διατάξεως με την οποία από του τρέχοντος έτους απαγορεύεται ο αλωνισμός των σιτηρών εντός του χωριού, καθόσον στο Τρίκωμον, καθίσταται αδύνατη η  κατασκευή αλωνίων εκτός του χωρίου. Ο Σταθμάρχης Κηπουργιού  στις 1-6-39 αναφέρει προς το Νομάρχη Κοζάνης ότι
οι άμπελοι κατά το πλείστον έχουν προσβληθεί από φυλλοξήρα, οπότε βαίνουν προς καταστροφή και έτσι οι κάτοικοι δύνανται να κατασκευάσουν τα αλώνια των εντός των αμπελώνων των, δεδομένου ότι τούτο επιβάλλεται δια λόγους εξωραϊστικούς και προς πρόληψη πυρκαγιών. Η έκταση των αμπέλων μετά την καταστροφή θέλει καλλιεργηθεί δια σιτηρών και έτσι θα αυξηθεί συν τω χρόνω και η παραγωγή.

Αρχαιότητες: Στη θέση “Καλογριές” υπάρχει αρχαία κτηνοτροφική εγκατάσταση, με διάσπαρτα κομμάτια από κεραμίδες και όστρακα ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής (Σαμσάρης).  

            Γέφυρα: Εντυπωσιάζει το τρίτοξο πέτρινο γεφύρι του “Αζiζ Αγά” επί του Βενέτικου ποταμού, χτισμένο το έτος 1727. Χαρακτηριστικό του γεφυριού το ύψος του κεντρικού τόξου ύψους 14,40 μέτρων το μεγαλύτερο της Μακεδονίας, το πλάτος 2,20 το μήκος του καταστρώματος 77 μέτρων το οποίο συνέδεε την Ήπειρο με τη Μακεδονία.
Τα “Καγκέλια” επί του Βενέτικου ποταμού είναι δίτοξο. Βρίσκεται στο δρόμο προς Μοναχίτι.
Οι κοινότητες Τρικώμου και Μοναχητίου Επαρχίας Γρεβενών στις 25-5-33 με αίτηση προς τον πρόεδρο του Ταμείου Επαρχιακής οδοποιίας Νομού Γρεβενών ζητούν  ανέγερση γεφύρας στον  ποταμόν «Βενέτικος» και εις την θέση «Πόρος … του χωρίου Τρικώμου  καθότι τους περισσότερους μήνες καθίσταται αδιάβατος.Εμμέσως ενδιαφέρονται και τα χωρία Κοσμάτιον, Μαυραναίοι, Σπήλαιον, Περιβόλι, Αβδέλα, Κρανιά, τα οποία λόγω της σπουδαιότητος της θέσεως ταύτης διέρχονταν δια του σημείου τούτου μεταβαίνοντες εις τους υδροπρίονας του Περιβολίου δια την αναγκαιούσαν αυτής ξυλείαν.
Η Διοικητική Επιτροπή Ειδικού Ταμείου Επαρχιακής Οδοποιίας Γρεβενών στις 13-8-35 επί της αναφοράς του προέδρου της κοινότητας Τρικώμου δια επισκευήν των γεφυρών επί του ποταμού Βενέτικου  «Αζίζ-Αγά» και «Καγγέλια» εγκρίνει τη μετάβαση του Επιστάτου δια τη λήψη των απαιτουμένων στοιχείων και σύνταξη μελέτης περί της απαιτουμένης δαπάνης.
Το Ε.Τ.Ε.Ο Γρεβενών διακηρύττει ότι εκτίθεται σε φανερά μειοδοτική δημοπρασία η επισκευή γεφύρας εις θέση “Καγκέλια” την 1-3-1936 προϋπολογισμού 35.000 δραχμών (Φ.Δ.Μ 23-2-1936).
Ο Έπαρχος Γρεβενών ως πρόεδρος του Ειδικού Ταμείου Επαρχιακής Οδοποιίας στις 20-4-36 σε απάντηση προς τον πρόεδρο της κοινότητος Τρικώμου εγκρίνει την επισκευή της γεφύρας στη θέση «Καγκέλια». Εργολάβος ανεδείχθη ο Ευάγγελος Ζέρβας με προϋπολογισθείσα δαπάνη 35.000 δραχμών υπό τον όρο της μεταφοράς των αναγκαιούντων υλικών ήτοι λίθων, άμμου, χαλίκων, τσιμέντου δια προσωπικής εργασίας των κατοίκων.
Ο Αθανάσιος Αποστολίδης με αίτηση στον Έπαρχο στις 9-6-36 αναφέρει ότι για την επισκευή της γέφυρας του χωριού Τρικώμου εφοδίασε τον εργολάβο Γεώργιο Νασίκα με τεσσαράκοντα σάκκους τσιμέντου.

Διαβατήρια: Ο Δημήτριος Γιάκος του Νικολάου και της Παρασκευής με έτος γεννήσεως 1907 στο Τρίκωμο ζήτησε διαβατήριο στις 17-5-29 δια Αργεντινή. Ο πρόεδρος της κοινότητας Δημ. Μπήλιου. Εφημέριος Γ. Δροβετζίδης. Χαρακτηριστικά, ανάστημα μέτριον, οφθαλμοί καστανοί, ρις κανονική, κώμη μαύρη.

Εκπαίδευση: Έχει 256 κατοίκους, κοινό σχολείο, ο δάσκαλος αμείβεται με ετήσιο μισθό 1000 γροσίων από την εκκλησία, μαθητές 30 (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).
Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Αποτελείται από 4 δωμάτια. Στις δύο αίθουσες των 54 τ.μ ο αριθμός των μαθητών είναι από 54 (60/619).
Ο ιατρός Παναγ. Χριστόπουλος εκ Κυδωνιών δώρισε στο σχολείο ανάγλυφο χάρτη της Ελλάδας αξίας 3.000 δραχμών (Β.Ε 2-6-40).
Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του διταξίου δημοτικού σχολείου σε τριτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 127, 140, 136 αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).
Οι κάτοικοι της κοινότητος Τρικώμου στις 15-2-52 αναφέρουν στο Νομάρχη μολονότι η κοινότης Τρικώμου κατεστράφη καθ’ ολοκληρία λόγω των γεγονότων της τελευταίας δεκαετίας πυρποληθείσης δις και επί Γερμανών και επί ανταρτών, εν τούτοις δεν τυγχάνει της αυτής μεταχειρίσεως εν σχέσει με άλλες κοινότητες της επαρχίας. Συγκεκριμένως δε λάβανε την χορηγουμένη Καναδική βοήθεια η οποία θα θεράπευε τις στοιχειώδεις ανάγκες της κοινότητας.

Ιερά: Ενοριακός ναός Αγίου Γεωργίου. Άγιος Αθανάσιος (1861), Αγία Παρασκευή (1900). Στον κώδικα της Μονής Αγίου Νικάνορα συναντάμε δύο αφιερωτές.

Κατοχή: Μέσα από Δηλώσεις Ζημιών Πολέμου που υποβλήθηκαν το 1945 στο Υπουργείο Οικονομικών λαμβάνουμε σημαντικές πληροφορίες
α) Κατίνα Α. Καραγιάννη. Κατά το χρονικό διάστημα από Σεπτέμβριο του 1941 έως Οκτώβριο του 1944 οι Βούλγαροι στρατιώτες εν Κομοτηνή όπου το εργαστήριό μου και οικία μου κατέστρεψαν και διήρπασαν διάφορα είδη. Εργαστήριον κοπτικής ραπτικής. Επίπλωσις εργαστηρίου. Εργαλεία ραπτικής και κοπτικής. Καθυστέρησις μαθημάτων ραπτικής Ηλεκτρικά εργαλεία εργαστηρίου
β) Ποράβας Μιχαήλ του Στεργίου επαγγελλόμενος τον αμπελουργό απήχθη υπό των Γερμανών ως όμηρος από 10-7-44 ως 10-9-44
γ) Καναβός Κων/νος του Ιωάννου όμηρος από 10 Ιουλίου 1944 ως 10 Σεπτεμβρίου 1944 παρά Γερμανών
δ) Θεόδωρος Βλάμης του Ευθυμίου όμηρος εις χείρας των Γερμανών 45 ημέρες.
ε)Βλαμίδης Χρίστος όμηρος εις τους Γερμανούς 80 ημέρες.
στ) Μαγδαληνή χήρα Μιχαήλ Τζιώρα. Ζημία εξ ομηρείας του ανδρός μου εις Ελλάδα και Γερμανία από 10ης Ιουλίου 1944 μέχρι 10 Σεπτεμβρίου 1945 όπου απεβίωσεν εις Γερμανίαν (30-9-45).

Οικονομία: Ο πρόεδρος της κοινότητος Τρικώμου στις 17-4-38  αναφέρει στο Νομάρχη ότι υπεβλήθη στον αρχηγό της κυβερνήσεως τηλεγραφική αναφορά σχετική με την παράταση της προθεσμίας της ελευθέρας πωλήσεως του υπό των αμπελουργών παραχθέντος στεμφυλοπνεύματος κατά τους μήνες Μάιο και Ιούνιο
Τα καρπερά χώματα, το επικλινές του εδάφους ευνοούν την αμπελοκαλλιέργεια. Πρωτοστατούν στην ίδρυση του Πανεπαρχιακού Αμπελουργικού Συλλόγου Γρεβενών το 1926. Ιδρυτικά μέλη ήταν οι Βλάμης Ι. Δημήτριος, Βλάμης Χ. Ιωάννης, Οικονομίδης Γεώργιος, Γκαρέτσος Αθ. Χρίστος, Γκακούλας Πούλος, Μησιάκος Ευθύμιος, Σπύρου Γ., Παπακώστας Στυλ., Μουτλής Δ. Κων., Αποστολίδης Κων/νος, Μάλιος Ν., Τσιώτας Στέργιος, Ποράβας Δ., Σαμαράς Ευθ., Παπακώστας Παναγ., Κανάτσιος Αθ., Βλάμης Ι. Χρίστος, Βαβίτσας Βασίλειος.
Οι καλλιέργειες αμπελιού  το 1950 ανέρχονται στα 600 στρ. Δηλώνει ότι δεν πραγματοποιήθηκαν άλλες καλλιέργειες καθ’ ότι ο επαναπατρισμός έγινε στα τέλη Μαρτίου 1950.
Λειτουργούσαν τέσσερις νερόμυλοι (Παπαδημητρίου. Σελίδες ιστορίας  Γ΄ σελ. 40).

Επισιτιστική βοήθεια: Η Επιτροπή Διανομών Τρικώμου διαμαρτύρεται στο Κέντρο Διανομών Γρεβενών στις 1-5-46 για ελλιπή διανομή ιματισμού και υπόδησης σε σχέση με τον πληθυσμό και συγκρίνοντας τις διανομές στα γειτονικά χωριά τα οποία έλαβαν πολύ περισσότερα αν και πληθυσμιακά μικρότερα. Δίδουν την πληροφορία ότι το χωρίο λεηλατήθηκε παρά των κατακτητών από απόψεως ρουχισμού πολύ περισσότερο των άλλων χωρίων καθ’ ότι οι Γερμανοί παρέμειναν στο χωριό επί 8ήμερο λεηλατούντες και ερημώνοντες (60/164).

Πεσόντες: Στρατ. Κούτσιος Κων/νος του Αθανασίου,1906, ΧV Μεραρχία. Φονεύτηκε στη Μεσογέφυρα στις 20-4-41 μετά από γερμανικό βομβαρδισμό (ΔΙΣ).

Πληθυσμός. 1859= 75 στεφάνια. 1940=651. 1951=461. 1961=416. 1971=237. 1981=202. 1991=361.  2001=201. 2011=116. (45ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011.Τον ίδιο πληθυσμό εμφανίζει και το Νεοχώριον). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ήταν 21 κατοικίες και ο φόρος ήταν 4.500 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 59 κατοικίες και ο φόρος ήταν 7.000 άσπρα.

Σύλλογοι:  Στις 20-4-1927 ιδρύθηκε η Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης Τρικώμου «ο ΄Αγιος Γεώργιος».
Φιλοπροοδευτικός Σύλλογος των απανταχού Τρικωμιωτών “Ο Άγιος Αθανάσιος” με έτος ιδρύσεως το 1978. Από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις η ενιαύσια γιορτή κρασιού. Το 2016 ήταν η 34η γιορτή.


[1] Σεργίου Σιγάλα: Πρακτικά του Πνευματικού δικαστηρίου …(1898-1914).Σελ. 285









Τρίκωμο (Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ" του Εκπολιτιστικού Εξωραϊστικού Επιμορφωτικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

 Γράφει ο Καράντζιος Γεώργιος



Γενικά: Το Τρίκωμο Γρεβενών χτισμένο σε υψόμετρο 820 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας ανήκει στο διευρυμένο νέο δήμο Γρεβενών.  Ως δημοτικό διαμέρισμα περιλαμβάνει τους οικισμούς του Τρικώμου και του Παρορείου. Το μεγαλύτερο ύψωμα του χωριού είναι το «Καραούλι». Σύμφωνα με την παράδοση συστάθηκε έπειτα από την ένωση τριών ποιμενικών οικισμών του Ζιάνι, της Καλογριάς και του Ελευθεροχωρίου. Το πρώτο όνομα του χωριού ήταν Ζάλοβο. Ζάλοβο στα σλάβικα σήμαινε τόπος κατάλληλος για κυνήγι. Σήμερα κατοικείται μόλις από 50 μόνιμους κατοίκους. Το καλοκαίρι κατοικείται κυρίως από παραθεριστές. Το Τρίκωμο φημίζεται για το καλό κρασί που παράγει και για τα πέτρινα γεφύρια του. Κάθε χρόνο το τελευταίο σαββατοκύριακο του Αυγούστου πραγματοποιείται στο χωριό τοπική γιορτή κρασιού με δημοτική παραδοσιακή ορχήστρα. 



Εκκλησίες: Ο ναός του Αγίου Γεωργίου, πολιούχος του χωριού και αγνώστου χρονολογίας κατασκευής (μέσα στο χωριό) κάηκε το 1944 υπό των γερμανών και επαναχτίστηκε. Το χωριό παλαιότερα του Αγίου Γεωργίου είχε πανηγύρι αλλά και σήμερα οι Ζαλοβίτες τιμούν τον άγιο με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Ο Άγιος Αθανάσιος λίγο έξω από το χωριό χτισμένος το 1861 είναι προστάτης του χωριού και του συλλόγου που φέρει το όνομα του γιατί σύμφωνα με την παράδοση σε μια περίοδο που η επιδημία χολέρας θέριζε ένας έμπορος καθώς περνούσε μπροστά από το εξωκλήσι του αγίου και το άλογο του έπεσε, προσευχήθηκε στον άγιο Αθανάσιο και η επιδημία χολέρας εξαφανίστηκε από όλη την περιοχή αμέσως. Ο ναός της Αγίας Παρασκευής πέρα από το ποτάμι χτισμένος το 1900 είναι μεταγενέστερης εποχής και κτήτορας του σύμφωνα με μαρτυρίες ήταν ο Μητράκης Ιωάννης.



Εκπαίδευση: Σύμφωνα με πηγές στο χωριό λειτουργούσε σχολείο ήδη από το 1870. Σε έκθεση του έπαρχου το 1904 αναφέρεται πως ήταν 2/θέσιο και η πληρωμή των διδασκόντων γίνονταν με προσφορά της Φιλεκπαιδευτικής αδελφότητας Ζαλοβιτών ΗΠΑ «ο Άγιος Γεώργιος», από το δίσκο της εκκλησίας και προσφορές των εύπορων του χωριού. Το πρώτο διδακτήριο βρίσκονταν στη θέση της σημερινής πλατείας και αργότερα, το 1920 μεταφέρθηκε στην τωρινή του θέση. Το πρώτο κτίριο μέχρι και το 1955 στέγαζε υπηρεσίες της κοινότητας και λειτουργούσε και ως πανδοχείο. Οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να κατεδαφίσουν το 1ο διδακτήριο λόγω της παλαιότητας του.



Ασχολίες κατοίκων: Η αμπελουργία ήταν και είναι η  κυριότερη ασχολία των κατοίκων. Το Τρικωμιώτικο κρασί είναι φημισμένο σε όλη την περιοχή της δυτ. Μακεδονίας και πριν το β΄ παγκόσμιο πόλεμο η φήμη του έφτανε έως και τη Λαμία.

Στην περιοχή μας καλλιεργείται κατά κύριο λόγο η ξινόμαυρη ποικιλία αλλά και το μερλό, αγιορείτικος, καπερνέ, μοσχάτο κ.ά. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις πριν το 1940 έφταναν τα 4000 στρέμματα. Το Τρικωμιώτικο κρασί έλαβε πολλά βραβεία γευσιγνωσίας στο παρελθόν, σεμινάρια οινολογίας πραγματοποιήθηκαν στο χωριό και ο τοπικός σύλλογος αξιοποίησε την ασχολία αυτή και κάθε χρόνο διοργανώνει γιορτή κρασιού, την μεγαλύτερη της περιοχής. Πέρα από την αμπελουργία στο χωριό οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και ελάχιστη γεωργία.



Πληθυσμιακές Αναφορές:

1854= 80 οικογένειες, 1859= 768 κάτοικοι, 1885=780 κάτοικοι, 1904= 375,1913=600, 1914= 471 , 1940= 651, 1971= 234, 1991=361, 2011=141





Βιβλιογραφία:

1)      Προσωπικό αρχείο Καράντζιου Γεωργίου

2)      Προφορικές συνεντεύξεις-παράδοση Τρικώμου


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου